مرضیه صدیقى ـ نماینده مجلس شوراى اسلامى

مفاهیم توسعه, عقب ماندگى و در حال توسعه, همگى در چارچوب نظم جدید جهانى, ناشى از جنگ جهانى دوم مطرح شدند و سازمان ملل متحد براى اولین بار دهه 1970ـ1960 را به توسعه اختصاص داد که شاخص اندازه گیرى آن درآمد ناخالص ملى سرانه عنوان شد. یعنى به عبارتى, رشد درآمد ناخالص ملى براى یک کشور حکایت از سلامت اقتصادى و توسعه در آن کشور را داشت. در این دهه زنان به عنوان عوامل نامرئى در روند توسعه به هیچ عنوان مورد توجه برنامه ریزان نبودند.
در دومین دهه یعنى 1980ـ1970 که نخستین ارزیابیها از عملکرد دهه قبل به عمل آمد, دنیا با این واقعیت مواجه شد که میزان موفقیتها در جهت توسعه بسیار کم بوده و نرخ رشد جمعیت و بیکارى و پراکندگى درآمد فردى, به سرعت در حال افزایش است. در واقع براى اولین بار در سال 1348 (1975) زنان جهان به خصوص زنان فقیر رسما از نامرئى بودن بیرون مىآیند و مقوله کنترل جمعیت در دنیا به طور جدى مورد توجه قرار مى گیرد.
در سومین دهه یعنى 1990ـ1980 با ایجاد شکافهاى عمیق اقتصادى فیمابین کشورهاى توسعه یافته صنعتى و کشورهاى در حال توسعه و توسعه نیافته و همچنین اختلافات طبقاتى زیاد درون هر یک از این جوامع, گرسنگى افزایش یافت و براى اولین بار به تولید زنان و توانایى آنها براى تإمین درآمدشان توجه شد. به طورى که سازمان ملل, این دهه را دهه زن نامید و حرکتهایى در سطوح بین المللى در این زمینه صورت گرفت که از جمله ایجاد مراکز تحقیقاتى و مراکز برنامه ریزى اقتصادى در سطوح بین المللى در خصوص فعالیتهاى زنان است. مطالعات و بررسیهاى مختلفه سازمان ملل متحد تماما نشانگر واقعیتهاى زیر در رابطه با زنان و دختران در جهان است:
1ـ در کشورهاى در حال توسعه, دختربچه ها در مقایسه با پسران خردسال از تغذیه, مراقبتهاى بهداشتى و امکانات آموزشى کمترى برخوردارند.
2ـ در کشورهاى در حال توسعه میزان باسوادى زنان بسیار کمتر از مردان است که این اختلاف در جوامع روستایى بسیار چشمگیرتر است.
3ـ احتمال مرگ مادران باردار در کشورهاى در حال توسعه 50 برابر مادران در کشورهاى صنعتى است.
4ـ بخش اعظم کارهاى زنان و دختربچه ها به صورت ((نهفته)) بوده و در حسابرسیها و آمارگیریهاى ملى بروز نمى کند و در حالى که ساعات کار زنان به طور متوسط 25% بیشتر از مردان است, بخش اعظم این کار بدون دستمزد مى ماند.
5ـ موانع فرهنگى, اجتماعى, حقوقى و اقتصادى موجود جهت رشد زنان و دختران به مراتب بیشتر از موانع موجود براى رشد مردان و پسران است.
6ـ میزان مشارکت زنان در تصمیم گیریهایى که در سطوح اجتماعى, منطقه اى و ملى صورت مى گیرد بسیار محدود بوده و قابل قیاس با مردان نمى باشد.
توسعه در واقع مجموعه اى از تغییراتى است که در یک جامعه اتفاق مى افتد و وضعیت آن جامعه را از شرایط نامطلوب به سوى شرایط بهتر حرکت مى دهد. توسعه مى تواند ابعاد مختلفى داشته باشد: اقتصادى, اجتماعى, فرهنگى و سیاسى. البته در کشورهاى جهان سوم محور اصلى توسعه همواره مبارزه با عقب ماندگى و تإمین نیازهاى اساسى است یعنى ((باسوادى)), ((داشتن تندرستى)), ((تغذیه صحیح)), ((تإمین مسکن)), ((ایجاد اشتغال و درآمد کافى)) براى کلیه افراد جامعه اعم از زن و مرد. از آنجا که در نظام مقدس جمهورى اسلامى هدف تعالى انسانها است, لذا مى بایست در کنار شاخصهاى فوق, به توسعه ابعاد انسانى آحاد جامعه در راستاى اهداف اسلام نیز توجه ویژه داشت.
در برنامه هاى توسعه کشورها تاکنون به دو شیوه منطقه اى و بخشى عمل مى شده است. یعنى به عبارتى اندازه گیرى میزان رشد در بخشهاى مختلفه اقتصادى, اجتماعى, فرهنگى در نقاط مختلفه جغرافیایى مد نظر بوده است. حال آنکه در بسیارى از جوامع, على رغم رشد شاخصهاى بخشى و منطقه اى, به دلیل عدم تعادلهاى اجتماعى فیمابین زنان و مردان, وضعیت زنان همواره در سطحى بسیار نامطلوب از مردان قرار دارد. لذا در بسیارى از کشورها علاوه بر تهیه برنامه هاى بخشى و منطقه اى, برنامه ها به تفکیک جنسیت نیز در بخشهاى ممکنه تهیه و ارائه مى شوند. به این ترتیب اندازه گیرى رشد شاخصهاى توسعه براى زنان و مردان جامعه امکان پذیر شده و زمینه اعمال سیاستهاى لازم براى کاهش محرومیتهاى زنان فراهم مىآید.
از آنجا که در نظام جمهورى اسلامى ایران, زن از جایگاه و ارزش والایى برخوردار است لذا ضرورى است از کلیه ابزار و امکانات موجود در بهبود وضعیت زنان در چارچوب موازین اسلامى استفاده نمود. یکى از بهترین و موثرترین روشهاى بهبود وضعیت زنان در راستاى تبدیل شعارها به عمل, نگرش و توجه ویژه به زنان در تدوین برنامه هاى توسعه کشور است. در برنامه اول توسعه اقتصادى, اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ایران با توجه به شرایط خاص زمانى, نقش زنان در بخشهاى مختلفه اقتصادى, اجتماعى و فرهنگى به طور اخص مورد توجه برنامه ریزان نبود لکن خوشبختانه در برنامه دوم توسعه, زمینه مناسبى براى طرح مسائل زنان بخصوص در بخشهاى امور اجتماعى فراهم آمد. یکى از ویژگیهاى کشورهاى جهان سوم این است که طرح مسائل زنان در برنامه هاى توسعه عمدتا در حد سیاستها و اهداف کلان باقى مانده و به دلیل عدم انطباق با مکانیزمهاى اجرایى کشورها, در برنامه ها, طرحها و پروژه ها جایگاه اجرایى خود را نمى یابند, از این رو پس از گذشت مدتى از طرح آنها به فراموشى سپرده مى شدند. جاى آن دارد که بر اساس فرمایشات رهبر انقلاب, حضرت آیت الله خامنه اى که مى فرمایند:
((این اندیشه که جایگاه زن در نظامهاى اجتماعى در محیط زندگى آن گونه که شایسته بانوان است تعیین شود, یکى از ضرورىترین کارهاى دوران ما است.))
و در راستاى تحقق آرمانهاى عالیه اسلام, جایگاه زنان در نظام برنامه ریزى کشور و برنامه هاى توسعه تعیین گردد.