فریبا انیسى

در غربى ترین نقطه شهر تهران, جایى که فاصله شهرکها را بیابانهاى خاکى پر مى کند, جمعى کنار هم گرد آمده اند تا سنت الهى قرض الحسنه را بر پاى دارند. و این گام, اولین قدم آنها در یارى رساندن به ایتام و افراد بى بضاعت نبود.
حسن کار آنها در تشکل دادن جمعى از خواهران بود که در راستاى تحصیل در حوزه به برپایى صندوق قرض الحسنه منتظران ولى عصر(عج) اقدام نموده اند. و این بهانه اى بود براى گفتگو با خانم زنگنه, عضو هیإت موسس و مدیرعامل و خانم فتح الله زاده نور, منشى و عضو هیإت مدیره.

با تشکر از اینکه ما را در جمع خود پذیرفتید; لطفا توضیحاتى را در باره تشکیل این صندوق قرض الحسنه بفرمایید.
خانم فتح الله زاده: ابتداى کار ما در واقع از جلسات مقابله قرآن شروع شد. از کارهایى که ما در واحد خواهران حسینیه ولى عصر(عج) انجام مى دهیم; تهیه جهیزیه براى برخى خانواده ها, جمعآورى پول, مواد غذایى و پوشاک براى افراد مستمند به خصوص ایتام و بى سرپرستهایى است که آنها را شناسایى کرده ایم.
با الهام از این رهنمود دینى که چهل خانه از هر طرف همسایه محسوب مى شوند, در شهرک ما دید گسترده تر شده و به 80 خانه رسیده است. بعد از مدتى, کار به سمتى پیش رفت که افراد از ما مبلغى به عنوان قرض الحسنه مى خواستند. البته خطیبى که آن سال برنامه هاى قرآنى را اداره مى کرد, پیشنهاد تشکیل صندوق قرض الحسنه را داد. در جمع خواهران با این پیشنهاد موافقت شد و هر خانمى براى سرمایه اولیه, پیشنهاد مبلغى را داد.

خانم زنگنه, به عنوان مسوول واحد خواهران در همین خصوص مى گوید:
واحد خواهران حسینیه تحت پوشش مرکز رسیدگى به امور مساجد فعالیت مى کند و به خاطر جلوگیرى از تنشهاى احتمالى, واحد خواهران مسوولیت این امر را بر عهده گرفت. یکى از دوستان به نام خانم صابرى در مورد صندوق قرض الحسنه خانوادگى و طریق به ثبت رساندن آن در سازمان اقتصاد اسلامى, توضیحاتى ارائه دادند.
با راهنمایى ایشان اولین قدم را در سازمان اقتصاد اسلامى برداشتیم و با راهنماییهاى قائم مقام سازمان کار را شروع کردیم.

نحوه فعالیت شما در سازمان اقتصاد اسلامى چگونه شکل گرفت؟ چه مشکلاتى در این زمینه داشتید؟
خانم فتح اله زاده: در سازمان اقتصاد اسلامى براى ما مشخص کردند که ما اولین گروه خواهران هستیم که در سطح استان تهران (یا در سطح ایران) چنین مسوولیت سنگینى را بر عهده گرفته ایم. چون در بحث بانک و مسایل مالى, کمتر خانمها اقدام مى نمایند. بخصوص در مورد مسإله قرض الحسنه که با چک و مسوولیتهاى مالى همراه است, خانمها کمتر فعال مى باشند.
تا قبل از رفتن به سازمان اقتصاد اسلامى, ما این قدر عظمت کار را درک نمى کردیم. عظمت کار باعث شد که ما منسجم تر شویم; یعنى مقدارى مسإله را جدى گرفتیم. زیرا اصل و واقعیت را مى فهمیدیم و تا حالا هم الحمدلله گرچه یک سرى مشکلات وجود دارد اما پیش رفتیم.
این گونه مشکلات باعث کند شدن کار ما نشد, بلکه باعث انسجام ما شد. در واقع مشکلات در کارها چاشنى کار است و هر چه مشکل سخت تر باشد ما منسجم تر مى شویم.
خانم زنگنه: البته ابتدا درگیریهایمان خیلى زیاد بود, اما چون کار از ابتدا حالت ادارى داشت و به تدریج گسترده تر شد, به خواست خداوند, کار روى غلطک و روال افتاد و ضوابط ثبت مرحله به مرحله صورت گرفت, تا اینکه نیروى انتظامى به ما اجازه کار داد, گرچه هنوز به ثبت نرسانیده بودیم. البته قبل از تثبیت وضعیت ما توانسته بودیم خانواده هاى زیادى را تحت پوشش قرار دهیم و اسفند سال 75 حدود پنج, شش وام داده بودیم.
کم کم با مسایل جدیدترى آشنا شدیم, هر وقت که به سازمان اقتصاد اسلامى مراجعه مى کردم, یک برگه, یک اساسنامه جدید, یک قانون جدیدتر که از آن اطلاعى نداشتم, ارائه مى دادند و خلاصه خیلى سخت مى گرفتند.
البته همسرم همواره کمک حالم بودند. ما در اینجا باید از تک تک همسرانمان تشکر کنیم; واقعا کمک کردند. با اینکه در برنامه ها مطرح نمى شوند و به صورت برنامه اى مشخص فعالیت آنها ذکر نمى شود ولى تا آنجا که مى توانستند واقعا کمک کردند و من از تک تک آقایان در اینجا سپاسگزارى مى کنم.
به هر حال ما توانستیم صندوق قرض الحسنه منتظران ولى عصر(عج) را در اردیبهشت سال 76 به ثبت برسانیم.
مشکلى که باعث شود, ما کار را کنار بگذاریم نداشتیم. اما طبیعتا چون در مسایل مالى زمینه اشتباهات فراوان است, ذهنیتهاى نادرستى در ذهن افراد پدید مىآید که صحبتهایى را به دنبال دارد. ما فقط سعى داریم حق را به درستى بشناسیم و مشکلات را برطرف کنیم. البته هنوز هم در گیریم, اما آنها را چندان جدى نمى گیریم که مانع کار ما شوند.

شکل کار شما در این صندوق چگونه است؟
خانم زنگنه: ما به دو طریق وام مى دهیم: 1) وام قراردادى که در آن خواهران حساب باز مى کنند و در قبال 100/000 ریال ذخیره موجودى در سه ماه, 000 / 300 ریال و در قبال 000 / 200 ریال ذخیره موجودى در این مدت 500/000 ریال وام تعلق مى گیرد. در قبال هر دفترچه این مبلغ و این مدت اعتبار دارد. یعنى مى توان به تعداد افراد خانواده حساب باز کرد. به عنوان مثال به یک خانواده پنج نفره, به میزان 2/500/000/000 ریال به خانواده وام تعلق گرفته است.
نوع دوم وام, وام اضطرارى است که با عقدنامه, مبلغى حدود 500/000 ریال تعلق مى گیرد. موقعیت بیمارستان و مشکلات غیر منتظره نیز در این قسمت جاى مى گیرند و با معرفى یکى از اعضاى هیإت امنا به این گونه افراد وام تعلق مى گیرد.
در قبال وامهاى داده شده, حتما چک کارمندى مى گیریم و چکها را در برگه هاى خاصى براى استعلام به محل کار فرد مى فرستیم تا کارگزینى و حسابدارى آن را تإیید کند.
تا به حال مبلغى در حدود صد میلیون ریال گردش پول داشتیم که البته مقدارى از آن را افراد پس انداز کرده و بعد از مدتى برداشت کرده اند. به 265 نفر وام داده ایم و بازپرداخت وام خوب بوده است. بازپرداختها 10 ماهه است و البته با توجه به موقعیت زندگى تا 18 ماه هم بازپرداخت داشته ایم که اکثرا موقعیتهاى اضطرارى را شامل مى شده است.
سعى مى کنیم چک کارمندى همسران خانمها را براى ضمانت قبول کنیم زیرا کار براى ما راحت تر است.

آیا در برنامه هایتان فقط با خانمها ارتباط دارید؟
خانم زنگنه: دلیل اینکه ما تکیه بر خانمها مى کنیم به این معنا نیست که فقط با خانمها ارتباط داریم. ما تعدادى از برادران را نیز به عنوان دارنده حساب و وام گیرنده پذیرفته ایم. حتى تعدادى از کسبه روستاى کن را پذیرش کرده ایم.

آیا شرط سنى براى عضویت وجود دارد؟
خانم زنگنه: خیر. وام به مادر خانواده تعلق مى گیرد به ضمانت پدر خانواده و با توجه به تعداد دفترچه هاى پس انداز که در واقع تمام افراد خانواده را شامل مى شود.
چه گروهها یا افرادى با شما همکارى دارند؟
خانم زنگنه: اعضإ هیإت امنا و هیإت مدیره, عمدتا از خواهران طلبه حوزه زیر پوشش سازمان تبلیغات اسلامى هستند. و به استثناى چهار تن از خواهران شناخته شده و ساکن در شهرک, گروه خاصى با ما همکارى نکرده است.

در مورد مشکلات احتمالى در اجراى برنامه توضیح دهید؟
خانم زنگنه: ما هنوز نتوانسته ایم تحت پوشش سازمان اقتصاد اسلامى قرار بگیریم. نمى گویم بهانه مىآورند ولى مشکل اساسى این است که مى گویند تا به حال هیچ گروهى که اعضاى هیإت امنا, هیإت مدیره و موسسین آن به طور کامل از زنان باشند, تحت پوشش سازمان اقتصاد اسلامى در نیامده است و این مسإله باید در شوراى مرکزى مطرح شود.
نمى توان گفت مجوز این کار را ندارند, چون گروههایى وجود دارند که خواهران و برادران در کنار هم فعالیت دارند اما اینجا همه گروه از خواهران است.

خانم فتح اله زاده: البته مى خواهند ما را مورد آزمایش قرار دهند زیرا کسى که پیشقدم ااین امور مى شود کارش سخت است. در واقع اعتماد نمى کنند و دلیل آن هم, مسایل عاطفى خانمها است! یعنى احتمال مى دهند مسایل عاطفى خواهران باعث شود که شکستى در این صندوق ایجاد شود و پول مردم از بین برود!

مخالفت خاصى در شهرک نداشتید؟
خانم زنگنه: مستقیما مخالفت نداشتیم. اما در کل, این مسإله براى آقایان هنوز جا نیفتاده است که خانمها هم مى توانند فعالیتهاى مادى داشته باشند. در هر صورت مشکلات به خواست خدا حل مى شود.
لطفا در مورد فعالیتهاى فرهنگى که در حاشیه صندوق قرض الحسنه انجام دهید یا انجام داده اید نیز توضیح دهید؟
خانم زنگنه: همچنان که در ابتدا توضیح دادم, قبل از تشکیل صندوق, فعالیتهاى جنبى داشتیم که نزدیک به سال نو و به خاطر گستردگى کار مى بایست با برنامه ریزى دقیق صورت بگیرد. ولى متإسفانه در محیطى که ما زندگى مى کنیم افراد مهاجرنشین هستند و تنها قشر فرهنگى ما قشر کارمند است, یعنى حد متوسط پایین اجتماع و در شرایط فعلى گروه زیر خط فقر و ما نمى توانیم در زمینه مسایل مالى به آنها تکیه کنیم.
هدف اولیه ما از تإسیس صندوق قرض الحسنه این بود که این خانواده ها را بهتر پوشش دهیم. در حسینیه ولى عصر(عج) نظر اولیه بر انجام کارهاى معنوى و فرهنگى بوده است; اما وقتى که خواهرى به اینجا مىآید با یک دنیا مشغله فکرى, فرزند گرسنه, تهیه جهیزیه, جوان در آستانه ازدواج و ... نمى تواند به مسایل فرهنگى و اسلامى بپردازد و مسایل مادى ذهن او را مشغول کرده است. بنابراین لازم دیدیم در ابتدا یک پایگاه در اینجا درست کنیم. سرمایه اولیه ما پس انداز خواهران بود. ما با سرمایه اى حدود 400/000 ریال شروع کردیم و بعد به این صورت گسترده عمل کردیم که حتى براى سازمان اقتصاد اسلامى جالب بود.
برنامه فرهنگى ما در تابستان مبنى بر جذب نوجوانان و جوانان است. هر 15 روز یک بار مجلس سخنرانى یا مولودى داریم.

هزینه فعالیتهاى فرهنگى تان از کجا تإمین مى شود؟
خانم زنگنه: طبق اساسنامه اى که مرکز رسیدگى به امور مساجد در اختیار ما قرار داده است, هزینه ثبت نام اخذ مى کنیم که 50% آن در حسینیه هزینه مى شود. برنامه ختم قرآن نیز براى اموات داریم و در ازاى پول, این کار صورت مى گیرد!

آیا به دلیل اینکه دست اندرکاران این فعالیت همه از خانمها هستند, مشکل خاصى پیش نیامده است؟
خانم زنگنه: در روایتى خواندم ((افرادى که وضو مى گیرند با آب وضوى این افراد, فرشتگان خلق مى شوند. فرشته نه مثل انسان از خاک آفریده شده و نه مثل جن از آتش بدون دود. و باز داریم در بهشت نهرهایى از عسل وجود دارد و این نهرها ساخته مى شود با اعمال نیکویى که از بندگان خدا سر مى زند.
همچنین در نهج البلاغه داریم: فاعل الخیر, خیر منه. کننده کار خیر نیکوتر از کار خیرى است که انجام مى شود, هر موثرى از اثر خودش قوىتر است. اینجا تماما تکیه بر انسان است. اصلا مسإله بر این نیست که عمل صالح را زن انجام مى دهد یا مرد؟ و ما در قرآن جایى را نداریم که اعمال نیک براى مردان, و غیر آن براى زنان است. یعنى هر صحبتى هست, در مورد انسان است. ما هم به عنوان یک انسان فعالیت داریم نه به عنوان یک زن.

خانم فتح اله زاده: ابتدا قرار بود آقایان اقدام کنند و حتى سراغ صندوقهاى قرض الحسنه رفته و روال کار را از نزدیک مشاهده کرده بودند, ولى آن قدر کار سنگین بود که آقایان همت نکردند و به قول آن آقا, خانمها گفتند: یا على! و کار را به انجام رساندند.

خانم زنگنه: گرچه آنها ما را متهم به زن گرایى نکردند اما به این باور هم نرسیدند که زن در اجتماع هم مى تواند فعالیت گسترده اى داشته باشد. پذیرش این مسإله براى آنها سخت است. هم اکنون هم که در حال فعالیت هستیم, اگر تمام گروه را زنانه انتخاب کردیم, به خاطر رعایت قوانین اسلامى بود که نمى خواستیم با مرد در تماس باشیم.
در حال حاضر, ما حدود 500 عضو داریم که 15 آن را آقایان تشکیل مى دهند. اما با توجه به قوانین راحت تر هستیم که کار با خانمها باشد. البته برادران که مراجعه مى کنند و مى بینند ما قدرى محجوب تر برخورد مى کنیم, نوبت بعد همسرشان را براى پى گیرى مى فرستند. حتى کارتهاى افتتاح حساب ما دو امضإ دارد که کارت باید به امضإ طرف قرارداد و همسرش برسد.

در مورد خانمهاى بدون سرپرست چه اقدامى صورت مى گیرد؟
خانم فتح اله زاده: این خانمها را یکى از اعضاى هیإت مدیره یا هیإت امنا ضامن مى شوند و یا از همسران خودمان براى ایشان چک مى گیریم. در هر صورت مقررات زیر پا گذاشته نمى شود و برنامه طبق روال قانونى پیش مى رود.

در پایان, اگر مطلب خاص دیگرى دارید لطفا بفرمایید.
خانم زنگنه: نیت اصلى ما رونق دادن به حسینیه بود تا افراد را جذب اسلام کنیم. هدف اولیه ما این بود زکات علمى را که فرا گرفته ایم در جهت رونق دادن به حسینیه به کار بریم. در این شهرکهایى که در اطراف ما وجود دارد, حسینیه نیست; تنها در شهرک چشمه, یک مسجد تازه تإسیس داریم که هنوز رونق نگرفته است. حدود 5 شهرک در این اطراف است که مسجد ندارد و حسینیه ما در حال حاضر بر روى زمینى قرار گرفته است که داراى مشکل است و زمین مربوط به آموزش و پرورش است.
ما از افراد خیر مى خواهیم به ما کمک کنند. جوانهاى ما اکثرا مهاجر هستند, فرهنگها مختلف است و جذب آنها دشوار و ما چیزى براى جذب نداریم.
یک زمین فوتبال براى این کار نداریم, نمى گویم استخر مى خواهیم ولى به یک کتابخانه مجهز احتیاج داریم. تمام نیت ما این است که بتوانیم از افراد خیر این هزینه را تإمین کنیم, حتى وام بگیریم. این محیط با این همه جوان و نوجوان و این قشر چقدر نیاز دارد. کسانى وجود دارند که خیلى راحت مى توانند در اینجا مسجدى بسازند.
ما حتى براى راه اندازى این محل داراى مشکل بودیم. این اطاق را خیلى سخت تحویل گرفتیم. براى تهیه وسایل آن (فایل, کمد, صندوق, ...) دچار مشکل بودیم. ما از همه مى خواهیم که براى آباد کردن آخرت خود, قدم در تإمین تجهیزات و امکانات این گونه شهرکها بردارند و قدمى را که ما به یارى خداوند برداشته ایم, یارى رسانند تا این بار امانت الهى را به مقصد برسانیم.

در پایان از کلیه دست اندرکاران محترم صندوق تشکر مى کنیم و از خداوند منان موفقیت آنها را در اجراى سنت الهى قرض السحنه خواستاریم.