سرطان سینه

دکتر حسین برهانى

شایعترین محل بروز سرطان در زنان مربوط به پستان مى باشد به طورى که اولین عامل مرگ ناشى از سرطان در آمریکا همین سرطان است. مرگ ناشى از این نوع سرطان در سنین 40 تا 44 سالگى بیشتر از مرگهاى ناشى از علل دیگر است. در ایالت متحده از هر 9 زن یک نفر در طول عمرش دچار سرطان سینه مى شود و یک سوم این زنان در اثر این بیمارى مى میرند; یعنى سالانه بیش از 44 هزار نفر از زنان در آمریکا در اثر این نوع سرطان مى میرند. به دلیل همین آمار مرگ و میر بالاست که در مورد روشهاى تشخیصى و درمانى این بیمارى مطالعات دقیق ترى صورت گرفته است. تشخیص سریع و زودهنگام سرطان سینه به طور چشمگیرى از میزان مرگ و میر آن کاسته است. به هر حال آمار مرگ و میر ناشى از سرطان عضوى از بدن که به راحتى قابل دستیابى براى معاینه فردى و تشخیصى است تإثرآور و غم انگیز است و خسارت جبران ناپذیرى بر پیکره خانواده و جامعه وارد مى کند.
اگر از مواردى که سرطان سینه جنبه خانوادگى دارد بگذریم, این بیمارى در سایر زنان به ندرت قبل از 25 سالگى دیده مى شود اما با افزایش سن, میزان وقوع این سرطان هم افزایش پیدا مى کند.

حال ببینیم چه عواملى در ایجاد سرطان سینه دخالت دارند؟
سوالى که مطرح است این است که آیا عامل ژنتیک در ایجاد این سرطان دخالت دارد؟ پاسخ مثبت است. توضیح اینکه:

1ـ استعداد ارثى
استعداد ژنتیک به طور قاطع در مورد سرطان سینه مطرح است. سابقه خانوادگى به عنوان یک عامل خطر براى این سرطان مطرح است. تقریبا 10 ـ 5% این سرطان مربوط به عوامل ارثى است. در واقع این بیمارى به صورت اتوزوم غالب به ارث مى رسد. اگر چندین خویشاوند مبتلا به این سرطان بخصوص در سنین پایین گرفتار شوند احتمال انتقال ژنتیک این بیمارى افزایش مى یابد.

آیا ژن مسوول سرطانهاى ارثى سینه شناخته شده اند؟
آرى, دو ژن به نامهاىBRCA1 وBRCA2 مسوول اکثریت موارد سرطانهاى ارثى سینه هستند. با این حال, کمتر از 20% زنان داراى سابقه فامیلى سرطان سینه داراى این دو ژن هستند. البته استعداد ژنتیکى مربوط به ژنهاى دیگرى نیز هستند که شیوع کمترى دارند. مثلا زنان مبتلا به بیمارى[ COWDEN ((سندرم هامارتومهاى متعدد)) به علت جهش در ژنى که روى کروموزم]10q در سنین 50 سالگى 50 ـ 30% خطر ابتلا به سرطان سینه آنها را تهدید مى کند.

آیا نژاد در شیوع و وقوع سرطان سینه موثر است؟
با توجه به اینکه سرطان سینه انواع مختلفى دارد نژادهاى مختلف ممکن است تمایل به انواع و مراحل خاصى از بیمارى داشته باشند. اگرچه میزان وقوع کلى سرطان سینه در نژاد سیاه پوست کمتر از سفیدپوست است اما معمولا زنان سیاه پوست در مراحل پیشرفته ترى مراجعه مى کنند و میزان مرگ و میر بیشترى نسبت به سفیدپوستان دارند. قسمتى از این تفاوت مربوط به محرومیت سیاه پوستان و عدم دسترسى آنها به مراکز درمانى و بهداشتى و عدم بهره مندى از امکانات تشخیصى مهم مثل ماموگرافى مى باشد اما عوامل ژنتیک هم مى توانند موثر باشند و به هر حال استعداد ژنتیکى به طور واضح وجود دارد.

2ـ سن
سرطان سینه قبل از 25 سالگى به ندرت دیده مى شود اما بعد از 25 سالگى تا زمان یائسگى به طور مداوم افزایش یافته و سپس در طول عمر با افزایش آهسته ترى نسبت به قبل ادامه مى یابد. بنابراین بیشترین امکان ابتلإ به سرطان سینه در فاصله 25 سالگى تا زمان یائسگى است ولى سن متوسط در موقع تشخیص 64 سالگى است.

3ـ بیمارى خوش خیم و تکثیرى سینه
در مطالعات فراوان نشان داده شده که زنانى که دچار ضایعات خوش خیم سینه بوده اند در آینده در معرض افزایش خطر سرطان این عضو قرار مى گیرند. این مطالعات و نتیجه گیرى بر اساس بازنگرى نمونه هاى بیوپسى ضایعات خوش خیم در زنانى که بعدها دچار سرطان سینه شدند به دست آمده است. که به دلیل تخصصى بودن ضایعات از ذکر نامها و توضیح در این مورد صرف نظر مى کنیم.

4ـ سابقه کارسنیوم با سرطان سینه مقابل (طرف دیگر) یا سابقه وجود سرطان رحم
وجود سابقه ابتلإ به سرطان سینه در سمت دیگر و یا سابقه وجود سرطان آندومتر یا رحم با افزایش خطر سرطان سینه در طرف دیگر مى شود.

5ـ رادیوتراپى
خانمهایى که به هر دلیلى در معرض تماس با اشعه رادیواکتیو قرار گرفته باشند مثلا پس از مواجهه با بمب اتمى یا استفاده از رادیوتراپى براى درمان, میزان خطر ابتلإ بالاترى به سرطان سینه دارند به طورى که این خطر در سنین جوانتر و با مقادیر بالاتر پرتودرمانى (اشعه مواد رادیواکتیو) افزایش مى یابد.

6ـ تإثیر تغییرات جغرافیایى
بیشترین میزان وقوع سرطان سینه در آمریکا و اروپاى شمالى مى باشد و بین 7 ـ 4 برابر بیشتر از کشورهاى آسیایى و سایر کشورهاست. علل و عوامل اختصاصى این تفاوت جغرافیایى مشخص نشده است.

7ـ طول دوران ((بارورى))
هر چقدر شخص در سنین پایین تر دچار قاعدگى شود یعنى دچار قاعدگى زودرس شود خطر ابتلا به سرطان سینه هم افزایش مى یابد. همچنین هر چقدر دیرتر وارد مرحله یائسگى شود احتمال خطر این سرطان بیشتر مى شود.

8ـ زایش
زنانى که اصلا زایمانى نداشته اند فراوانتر از زنان چندزا دچار این سرطان مى شوند.

9ـ سن در موقع زایمان اول
زنانى که بعد از 30 سالگى اولین کودک خود را به دنیا مىآورند بیشتر در معرض خطر ابتلإ به سرطان سینه هستند.

10ـ چاقى
خطر ابتلا به سرطان سینه در زنان چاق پس از یائسگى به علت ساخته شدن استروژن در ذخایر چربى افزایش پیدا مى کند.

11ـ استروژنهاى خارجى و ترکیبات حاوى استروژن
در مورد نقش و تإثیر داروهاى حاوى استروژنStrogen در دوران پس از یائسگى به عنوان جایگزین هورمونى و همچنین در مورد اثر سرطان زاى داروهاى ضدباردارى خوراکى حاوى استروژن هنوز اختلاف نظر وجود دارد و احتمال اینکه در ایجاد این نوع سرطان موثر باشند بسیار ناچیز مى باشد.

12ـ اثرات هورمون استروژن درونزاد و طبیعى
تمام آنچه در باره طولانى بودن دوران بارورى, عدم حاملگى و بالا بودن سن در موقع اولین تولد گفتیم مى توانند باعث عدم تعادل هورمونى شوند و در واقع منجر به افزایش تماس با حداکثر استروژن در دوره قاعدگى شوند. همچنین تومورهایى که مولد استروژن هستند و داراى عملکرد مشابه تخمدانها هستند در زنان پس از یائسگى با افزایش خطر سرطان سینه همراه مى شوند.
امروزه افزایش خفیف خطر سرطان سینه در خانمها بعد از یائسگى با سطوح بالاى طبیعى استروژن گردش خون ثابت شده است و در بعضى از انواع سرطان سینه گیرنده هاى مخصوص استروژن شناخته شده است.

13ـ عوامل محیطى
در مورد تإثیر عوامل محیطى بر ایجاد سرطان سینه مطالعاتى شده است و دیده شده که تفاوتهاى جغرافیایى در گروههاى ژنتیکى همسان در ایجاد این سرطان موثر بوده است, مثلا خطر این بیمارى در مهاجرین به کشور آمریکا افزایش نشان مى دهد با توجه به اینکه از نظر تاریخى وقوع سرطان سینه در ایالت متحده و غرب 7 ـ 4 برابر بیشتر از سایر کشورهاست. عامل محیطى دیگر رادیوتراپى است که عمدتا جهت ضایعات قسمتهاى بالاتنه استفاده درمانى شده و بیمار دچار عارضه سرطانى ناشى از اشعه مواد رادیواکتیو مى شود.
از دیگر عوامل محیطى موثر در سرطان سینه رژیم غذایى بخصوص چربى غذاست که نقش دارد. مصرف مشروبات الکلى خطر سرطان سینه را افزایش مى دهد. و بالاخره تإثیر برخى ویروسها بر ایجاد این سرطان مطرح و در دست بررسى است. در قسمت بعد در مورد ساختمان طبیعى و فیزیولوژى سینه و اقدامات پیشگیرانه از ابتلا به سرطان سینه مى پردازیم.