تعاونیهاى زنان روستایى, پیشگامان توسعه روستایى

سیدهمایون سجادى

O اشاره:
فقدان سرمایه و امکانات کافى واحدهاى تولیدى به ویژه در جامعه روستایى, همواره موجب رکود و از دست رفتن بخش مهمى از سود حاصله از تولیدات این قشر زحمتکش به جیب دلالان و واسطه سرازیر گردد. در این ارتباط شرکتهاى تعاونى تولیدى مى توانند به عنوان کانونى تلقى گردند که با انباشت سرمایه هاى اندک, این آمادگى را داشته باشند که در مواقع لزوم به کمک و یارى روستاییان شتافته و آنها را در امر تولید کمک و یارى نمایند.
وزارت جهاد کشاورزى بنا بر رسالت خویش به خاطر احساس مسوولیت اقدام به تشکیل تعاونیهاى تولیدى در مناطق روستایى کرده است. هدف از ایجاد این قبیل شرکتها که مدیریت آنها را نیز بانوان به عهده داشته اند, مواردى چون بوجود آوردن زمینه هاى مناسب جهت استفاده از برنامه هاى حمایتى و هدایتى دولت, به فعل در آمدن استعدادهاى بالقوه جامعه زنان در راستاى برنامه هاى توسعه کشور, بالا رفتن سطح آگاهى, دانش و مهارت زنان و ... است.
مدیریت امور زنان روستایى و عشایرى معاونت ترویج و مشارکت مردمى وزارت جهاد کشاورزى, براى معرفى و ایجاد فرصتهاى مختلف دومین نمایشگاه عرضه محصولات صنایع دستى زنان روستایى را با حضور تعداد زیادى از شرکتهاى تعاونى تولیدى زنان روستایى در محل پارک لاله تهران برگزار کرد. آنچه مى خوانید گزارش کوتاهى است از این نمایشگاه.

غرفه استان گیلان اولین غرفه اى است که جلب نظر مى کند. چادرشبها در ابعاد مختلف و با طرحهاى زیبا, زیوربخش فضاى غرفه است. خانم ((سرور عباس پور)) مسوول غرفه که عضو نمونه شبکه تولیدکننده زنان روستایى در سال 74 و نمونه کشورى در سال 75 از سوى وزارت جهاد سازندگى است مى گوید:
چادرشب بافى از جمله هنرهاى دستى با قدمت زیاد در استان گیلان است و زنان روستایى در خطه شمال به کمر مى بندند و یا از آن به عنوان چادر رختخواب استفاده مى کنند. در حال حاضر نیز مصارف دیگرى مانند روتختى و رومیزى و ... هم پیدا کرده است.
خانم عباس پور که تاکنون در 40 نمایشگاه داخل کشور شرکت کرده اذعان مى کند مواد اولیه چادرشب تا سنوات قبل ابریشم و پنبه بود ولى الان به دلایل مختلف از جمله گران شدن مواد اولیه, از نخ کاموا استفاده مى شود و جنبه صادراتى آن نیز اهمیت دارد.
وى با اشاره به سابقه زمینه سازى تشکل تعاونى زنان روستایى چادرشب بافان مى گوید: با همت جهادگران در سال 74 فعالیتهایى براى ایجاد شرکت تعاونى صورت گرفت و توانستیم 530 نفر از خواهران را که 300 نفر آنان دختران روستایى هستند به عنوان عضو شرکت جذب کنیم و خدماتى را ارائه کنیم, اما عدم حمایت بخش دولتى ما را در ادامه راه ناموفق کرد. به هر حال در صددیم شرکت تعاونى چادرشب بافان را در قاسمآباد رودسر به ثبت برسانیم.
خانم عباس پور با سابقه 30 سال بافندگى چادرشب معتقد است:
گرچه استفاده از این صنعت و هنر دستى کاردبردهاى زیادى یافته اما تاکید ما بر حفظ اصالت اسم ((چادرشب)) است چرا که چادرشب تنها نام یک هنر و صنعت دستى نیست بلکه سند فرهنگى باارزش پیشینیان ماست و وظیفه داریم آن را حفظ کنیم.
وى رمز ماندگارى هنر دستى چادرشب بافى را استفاده از طرحهاى متنوع و نقشهاى زیباتر و افزایش کاربردهاى آن بنا بر نیازها و سلایق مردم مى داند و بر امر آموزش دختران جوان روستایى به عنوان حافظان هنرهاى اصیل تاکید دارد. خانم عباس پور تاکنون هشت دوره تدریس چادرشب بافى داشته و همواره نسبت به ترویج این هنر به یادماندنى نیاکان پاک نهاد خطه گیلان زمین کوشا بوده است.
در سوى دیگر فضاى نمایشگاه, غرفه بىآلایش اما چشم نواز هنر زیباى گلابتون دوزى استان هرمزگان ما را به سوى خود مى خواند. پارچه هاى مزین به گلابتون, فضاى داخل غرفه را جلوه اى دیگر بخشیده است.
خانم فائقه عسگرى مدیر عامل شرکت تعاونى گلابتون دوزى بندر لنگه خود را مسوول غرفه معرفى مى کند و مى گوید:
هنر دستى گلابتون دوزى از هنرهاى دستى اصیل در منطقه است و به خاطر سنتى بودن آن نسل به نسل حفظ و منتقل مى شود. مواد اولیه این صنعت دستى از دبى به صورت پارچه, و گلابتون از هند و پاکستان تامین و مابقى در داخل تهیه مى شود به همین دلیل کار تمام شده گران در مىآید.
خانم عسگرى مى افزاید:
به رغم تنگناهاى بسیار دختران و زنان منطقه از البسه گلابتون دوزى شده استقبال مى کنند و دختران رغبت زیادى براى فراگیرى آن دارند.
وى هدف از شرکت در نمایشگاه را شناساندن این هنر به مردم به ویژه شهرنشینها و بازاریابى ذکر مى کند.
شرکت تعاونى گلابتون دوزى که خانم عسگرى مدیر عامل آن است هم اکنون 104 عضو دارد و با اخذ سفارش کار و محول کردن آنها به اعضا به فعالیت خود ادامه مى دهد.
در محوطه نمایشگاه و در میان غرفه ها, به غرفه موج بافى استان لرستان مى رسیم. مسوول غرفه مهرنوش شکرى عضو تعاونى موج بافان کوهدشت داراى دیپلم تجربى است و ساکن روستاى شورابه سفلى از بخش کونانى این شهرستان مى باشد. موج بافى نیز با توجه به شرایط مختلف منطقه اى از آن دسته هنرهایى است که بار فرهنگى و ارزشى پیشینیان را براى نسل جوان به ارمغان دارد و دنیایى سرشار از پویایى و امید به زندگى را با خود به همراه دارد. روفرشى, روتختى, رومبلى و روپشتى و ... از جمله موارد کاربرد این هنر است و مانند بسیارى از هنرهایى از این قبیل مواد اولیه اش در مسیر زمان تغییراتى به تناسب اوضاع اقتصادى مردم داشته به طورى که سابق بر این از پشم و الان از نخ و کاموا استفاده مى شود.
خانم شکرى در مورد چگونگى تشکیل تعاونى موج بافان مى گوید:
((تا پیش از این زنان و دختران روستایى موج باف زحمات زیادى متقبل مى شدند, تولیدات خود را از طریق واسطه ها به فروش مى رساندند و متضرر مى شدند, اکنون با همت جهادگران عرصه سازندگى زمینه ایجاد تعاونى بررسى شد که به یارى خدا تشکیل شد و هم اکنون 35 عضو دارد. تعاونى در نظر دارد براى به دست آوردن بازار در طرحها و نقشهاى موج بافى تغییراتى ایجاد کند.))
چند قدمى که از غرفه لرستان دور مى شویم چشمم به نقشها و طرحهاى دیرآشناى هموطنان ترکمن مى خورد. با خانم ((قربان تاج پورى)) از شهرستان آق قلا که با عنوان ((شرکت تعاونى تولیدى صنایع دستى و فرش دستباف سولماز آق قلا)) در نمایشگاه شرکت کرده روبه رو مى شویم. فرش, گلیم, سوزن دوزى و زیورآلات از جمله کارهاى عرضه شده در غرفه است. خانم پورى:
((شرکت تعاونى ما از سال 68 با هدایت جهاد سازندگى شکل گرفت و بیش از 500 نفر عضو از روستاهاى اطراف دارد. هدف از تشکیل شرکت تعاونى بالا بردن سطح کیفیت کالاها, حفظ اصالت فرهنگى تولیدات خاص قوم ترکمن, احیا مجدد طرحها و نقشه هاى گمشده و در نهایت اشتغال زایى بود. اقدام درخور توجهى که شده تربیت 50 مربى آموزشى بوده که خود هم آموزش مى دهند و هم بر کیفیت تولیدات اعضا نظارت دارند. اخیرا شرکت تعاونى برنده انحصارى بافت زیرپایى با آرم شیر شرکت پژو پرشیا زیر نظر سازمان صنایع دستى ایران شده است. ما به دنبال استفاده از قابلیت رایانه در طراحى نقشه نیز هستیم که امید وافر داریم موفق شویم.
حصیر و حصیربافى هنر دستى آشنایى است که به دلیل شرایط اقلیمى ایران زمین در مناطق مختلف به دست تواناى زنان و دختران به اشکال مختلف در مىآید و کاربردهاى فراوان دارد.
شرکت تعاونى حصیربافان فاطمیه در روستاى کوشیا شهرستان خمام در استان گیلان از جمله تشکلهایى است که با مدیر عاملى خانم ((سیده رقیه سیدعبداللهى)) در زمینه حصیربافى, ساک, کلاه, زنبیل, سفره و ... فعالیت دارد. این شرکت تعاونى نیز با همت خواهران منطقه و جهاد سازندگى در سال 77 شکل گرفت و هم اکنون با 106 نفر عضو که بیشتر آنان جوان هستند به کار خود ادامه مى دهد. خانم ((عبداللهى)) با تاکید بر ضرورت حمایت جدى دولت از تشکیلات تعاونیها به ویژه تعاونى زنان, معضل بازاریابى و فروش محصولات را مهمترین مشکل شرکت مى داند و در ادامه مى گوید:
با وجود تنگناهاى بسیار استقبال دختران جوان براى فراگیرى بسیار است.
او معتقد است راه اندازى نمایشگاههاى عرضه تولیدات, کمک زیادى به آشنایى مردم با هنرهاى اصیل مى کند.
خانم ((ماه بى بى عرب انصارى)) که با سن بالا شاداب و پرنشاط در غرفه استان سمنان از ما استقبال مى کند. این بانو خود را عضو هیات مدیره شرکت تعاونى زنان بسطام و مجن از توابع شهرستان شاهرود معرفى مى کند. شرکت تعاونى مذکور 500 نفر عضو دارد که از طریق سازمان تعاونى روستایى و جهاد شکل گرفت و تولیدات آن شامل حوله بافى, چادرشب, شال بافى, دمپایى, جاجیم و ... که دو مورد آخر از مجن و بقیه از روستاى کلاتقیج است.
خانم ((انصارى)) که نمونه یک زن باتلاش است تا چهارم نهضت درس خوانده و در زمینه فعالیتهاى کشاورزى و دامپرورى هم اشتغال دارد و تاکنون در زمینه کشاورزى و صنایع دستى در سطح شهرستان شاهرود و استان سمنان مورد تقدیر مسوولان قرار گرفته است. او در پایان ابراز امیدوارى مى کند که در صورت حمایت مالى از سوى دولت, مى توان ضمن حفظ هنرهاى دستى, به درآمد افراد خانوارها هم کمک کرد.
دومین نمایشگاه عرضه محصولات صنایع دستى زنان روستایى علاوه بر ترسیم جلوه هاى زیبا و کم نظیر هنرهاى دست بشر مظهرى از تنوع, تبلور حس نوع دوستى هموطنان و همدلى بانوان ایران اسلامى بود. شرکت تعاونى گلیم بافى شهرستان نمین, مشکین شهر و پارسآباد در استان اردبیل, شرکت تعاونى چندمنظوره زنان روستایى روستاى کوهانى شهرستان نهاوند در استان همدان, شرکت تعاونى حصیربافى کوثر آبادان (کوت شنوف) و خواهران اسدآباد بهبهان و پته دوزى کرمان و ... همه و همه بر این مهم تاکید داشتند که زنان ایران اسلامى همپاى برادران خود ضمن حفظ اصالتهاى فرهنگى, بارقه هاى امید را در چشم انداز اقتصاد میهن عزیزمان روشن و جلوه گر نمایند و بر این قابلیت افتخار کنند.