طرح مناسب سازى فضاهاى آموزشى دختران ضرورتها, راهکارها
مریم حقیقت گو

با گذشت 23 سال از پیروزى انقلاب اسلامى و تإکید بر رعایت اصل حجاب در بین نامحرمان, متإسفانه شاهد بسیارى از ناهنجاریها در جامعه اسلامى مان هستیم. حل این مسإله به عنوان یک معضل اجتماعى همانقدر که مهم, جدى و تعیین کننده است, امرى بس ظریف و دقیق نیز مى باشد و کمترین بى توجهى و ساده انگارى با شعارزدگى و سیاست بازى مى تواند آن را به شکلى بحران زا مبدل سازد.
بروز مشکلات گوناگون براى ((زنان و دختران)) در جوامع کنونى, ناشى از نداشتن یک تفکر صحیح در قالب فرهنگ دینى است. بنابراین در ابتدا باید به سراغ سازمانى رفت که بیشترین عمر جوانى دختران ما در آنجا سپرى مى شود و این سازمان یا مرکز جایى نیست جز مدرسه و از آنجا که مسایل پرورشى دانشآموزان در کنار رشد تحصیلى و ارتقاى آموزش آنها اهمیت دارد و دختران امروز ما مادران فردا و آینده سازان جامعه ما هستند, لازم است تا ضمن توجه به مسایل روحى و روانى آنها شرایط فیزیکى مناسب جهت حضور راحت و همه جانبه آنها در مدارس را فراهم کرد.
در این رابطه طرح مناسب سازى فضاهاى آموزشى دخترانه مطرح شد و اینک سوال این است آیا این طرح مى تواند ما را به اهداف زیر برساند:
1ـ تبیین هرچه بهتر مسایل دینى بویژه مسإله حجاب,
2ـ توجه بیشتر به بهداشت روانى ـ جسمانى دانشآموزان.
طرح مناسب سازى فضاهاى آموزشى دخترانه, یعنى, اجراى کارها و عملیاتى که منجر به پوشاندن فضاى کلاسها و حیاط مدرسه از دید نامحرمان اعم از سرایدار مدرسه, ارباب رجوع مرد و ساکنین ساختمانهاى همجوار است. این طرح با حمایت و پشتیبانى ((ستاد امور بانوان اداره کل شهر تهران)), 4 سال است که در دبیرستان ((مکتب الاحرار)) منطقه 10 به اجرا در آمده و پس از آن نیز بسیارى از مدارس شهر تهران از جمله دبیرستان ((بنیانیان)), ((زینبیه)), ((سمیه)), ((شایستگان)), ((مفرح)), ((آزادى)) مجریان این طرح بودند. در حال حاضر ستاد امور بانوان اداره کل آموزش و پرورش شهرستانهاى استان تهران توانسته است 11 مدرسه را تحت پوشش قرار دهد که یکى از آنها دبیرستان ((شهید آیت الله صدر)) واقع در ناحیه سه کرج مى باشد و اینک آمده ایم تا ببینیم مدیر محترمه این دبیرستان, خانم ((بهجت اصفهانى زاده)) با 26 سال سابقه کار و 16 سال سابقه مدیریت در رابطه با این طرح چه مى گوید:
ـ ((متإسفانه هرچه از سال پیروزى انقلاب دورتر مى شویم و بچه هاى ما از انقلاب و جنگ فاصله مى گیرند, مى بینیم که ارتباطات فضاى فرهنگى جامعه را دچار تزلزل کرده و عموما بچه ها جذب رسانه هاى گروهى اینترنت و سایر وسایل ارتباطى شده اند که شاید بسیارى از بدآموزیها را در پى داشته باشد. به همین دلیل پس از بررسیهاى دقیق, همه جانبه و جزئى که روى بافت فرهنگى منطقه داشتیم و با پیشنهاد اجراى طرح مناسب سازى از سوى ستاد امور بانوان سازمان شهرستانهاى استان تهران در این مدرسه کار را به صورت جدى آغاز کردیم با این هدف که همان طور که پسرها مى توانند در مدارس راحت درس بخوانند و راحت ورزش و بازى کنند این فضا را براى دخترها نیز فراهم کنیم; به این صورت که راههاى مشرف بودن پنجره ها و پنجره هاى در دید نامحرم را به نحوى بپوشانیم که علاوه بر استتار و پوشاندن کلاسها از نور و هواى کافى هم بهره مند باشند. به همین دلیل ابتدا کلاسها را با پنجره هاى فلزى مشبک پوشاندیم, سپس دیوارهاى مدرسه را مستتر کرده و در آخرین مرحله اتاق انتظار و سرایدارى را از فضاى حیاط مدرسه خارج کرده و به جلوى در ورودى منتقل کردیم. به نحوى که ارباب رجوع مرد و سایر همکاران مرد در اتاق انتظار, به انتظار افراد مورد نظر نشسته تا آنها را در همان اتاق ملاقات کنند و یا با آماده شدن دانشآموزان ایشان در فضاى مدرسه حاضر شوند.
به هر حال با تجربه اى که از مدارس شهر تهران داریم و دیده ایم که این طرح در آن مدارس علاوه بر ایجاد روحیه تحرک و شادابى تإثیرات بسیار خوبى در جا انداختن فلسفه حجاب براى دانشآموزان دارند ما هم امیدواریم با تمام تلاشها و کوششهاى مجموعه کادر ادارى مربیان و دبیران این مدرسه به نتایج خوبى برسیم.

ـ خانم اصفهانى لطفا مراحل انجام کار را به طور دقیق توضیح دهید؟
مرحله اول: تعمیرات و تغییرات ساختمانى و فیزیکى,
مرحله دوم: ارائه طرح در شوراى دبیران,
مرحله سوم: برگزارى جلسه انجمن اولیإ و مربیان و بیان طرح براى خانواده ها,
مرحله چهارم: توضیح براى دانشآموزان و درخواست رعایت مقررات مثل عدم استفاده از زینتآلات یا مدلهاى موى غربى,
مرحله پنجم: اجراى طرح در کلاس (در هفته اول),
مرحله ششم: اجراى طرح در زنگ ورزش,
مرحله هفتم: اجراى طرح در کل مدرسه.

ـ خانم اصفهانى به نظر شما اجراى این طرح تا چه حد ضرورت دارد؟
ـ همان طور که ما قبل از انقلاب مدارس اسلامى را داشتیم که از آن موقع همین طرح را در مدرسه پیاده مى کردند باید از خود سوال کنیم آیا رعایت حجاب در جلوى محرمان واجب است یا جلوى نامحرمان, پس اگر بخواهیم به بچه ها مسایل شرعى حجاب را هم خوب آموزش دهیم و از آنها بخواهیم که مدرسه را خانه دوم خود بدانند باید شرایطى مهیا کرد تا بدون سخت گیرىهاى بى مورد و بى جا و تذکر پوشاندن مو و داشتن حجاب در جلوى دوستانشان که از محارم هستند, از آنها بخواهیم که به مدرسه بیایند, درس بخوانند, ورزش کنند اما هنگام خروج از مدرسه حجاب کامل را رعایت نمایند.
از دیگر دلایل الزام اجراى این طرح توجه به بهداشت پوست و مو در دانشآموزان است که بسیار مهم خواهد بود.

ـ خانم اصفهانى, شما چه پیشنهادى براى اجراى بهتر این طرح دارید؟
ـ پیشنهاد من به همه خواهران مدیر این است که در اجراى این طرح همه جوانب کار را بسنجند, اعتماد به نفس داشته باشند و بدانند که هر طرح و برنامه اى مى تواند ابتدا با شکست روبه رو شود اما اگر دقت زیاد باشد خطاها و اشتباهات کم خواهد شد.
اینجانب پیشنهاد مى دهم در کنار اجراى طرح, طرح تغییر رنگهاى روپوش را هم داشته باشیم و خوشبختانه در تابستان سال 80 با همکارى و مساعدت ریاست محترم اداره آموزش و پرورش ناحیه سه کرج, نماینده امور بانوان خانم اسحاقى و پشتیبانى ستاد امور بانوان اداره کل آموزش و پرورش شهرستانهاى استان تهران توانستیم در 22 مدرسه این ناحیه تغییر رنگ روپوشها را ایجاد کنیم و با به کارگیرى دانشآموزان رشته طراحى دوخت شاخه کار و دانش و تعدادى از همکاران فرهنگى سرپرست خانوارها که به برش و دوخت لباس و مانتو مسلط بودند, اجراى طرح مناسب سازى طرح استفاده از رنگ روشن براى روپوش مدارس را هم به اجرا در آورده ایم.

ساعت 10 صبح یک روز پاییزى, در دبیرستان دخترانه ((مکتب الاحرار)). قرار ملاقاتى با مدیر مدرسه سرکار خانم ((قوى فکر)) داریم. وى در رابطه با معرفى خود و با اجراى این طرح مى گوید:
ـ لیسانس مدیریت آموزشى هستم و 21 سال سابقه کار دارم که 18 سال آن را مدیر بوده ام. در سالهاى 64, 69 و 71 مدیر نمونه منطقه 10, در سال 73 مدیر نمونه استان تهران و در سال 76 مدیر نمونه کشورى بودم.
همیشه در ذهنم یک مدرسه آرمانى را ساخته بودم با این شرایط اما هرگز این چیزى که در ذهنم بود را بر زبان نیاوردم تا زمانى که از سوى ستاد امور بانوان اداره کل شهر تهران طرح مناسب سازى مطرح شد که من بلافاصله داوطلب اجراى این طرح در مدرسه ام شدم. بلافاصله از همسرم که مهندس عمران است خواستم تا مدرسه را ببیند که این کار هم بلافاصله انجام شد و در اسرع وقت همه کارها و تعمیرات شروع شد. ابتدا با فاصله 25 سانتى مترى از پنجره ها حفاظ کشیدیم که ارتفاع حفاظها از پنجره ها کوتاهتر در نظر گرفته شد که هم نور روشنایى و هوا جریان داشته باشد و هم جلوى دید را بگیرد.
سپس اتاق دفترداران را که ابتداى راهرو قرار گرفته است به اتاق انتظار تبدیل کردیم که ارباب رجوع بدون ورود به محوطه مدرسه در همان اتاق منتظر مى ماند.
آنگاه در اولین فرصت در یک جلسه از اولیا, کمکهاى نقدى جمعآورى شد سپس مجمع عمومى تشکیل دادیم و براى اولیا از اجراى طرح و ضرورتها گفتیم.
در مرحله بعد طرح در شوراى دبیران مطرح شد و از آنان خواستیم که در کلاس خود این طرح را به اجرا در آورند سپس کم کم با توجیه دانشآموزان طرح در حیاط مدرسه نیز به اجرا در آمد به حدى که الان مى بینید.

دانشآموزان در حیاط با کاپشن و شلوار مشغول ورزش هستند, یکى از دانشآموزان سال اول که به تازگى از اصفهان به تهران آمده است در این رابطه مى گوید:
وقتى روز اول وارد مدرسه شدم بسیار شگفت زده شدم. در این مدرسه به من گفتند مى توانى مقنعه ات را بردارى. دوستانم بعدها گفتند در این مدرسه نه هیچ مردى حضور دارد و نه به جایى مشرف است, حالا که نامحرم نیست مى توانیم مقنعه مان را برداریم, اما اگر مردى خواست وارد شود سریع به ما اطلاع مى دهند که حجاب را رعایت کنیم.

ـ خانم قوىفکر, لطفا در مورد رفت و آمد همکاران مرد از اداره توضیح دهید, آیا براى شما مشکلى ایجاد نکرده است؟
ـ سوال خوبى است, باید بگویم که ما در جلسات توجیهى از پدران دانشآموزان خواسته ایم کمتر به مدرسه بیایند و بیشتر مادر دانشآموز را به مدرسه بفرستند و در رابطه با همکاران ادارى نیز چون خود آنها در جریان هستند عموما خانمها براى پیگیرى مىآیند اما اگر لازم باشد همان طور که ما از سخنران مرد هم استفاده مى کنیم, در هر حال بچه ها حجاب را کامل رعایت مى کنند.

ـ در باره ضرورت اجراى این طرح در مدارس دخترانه بگویید.
1ـ استفاده از حق طبیعى براى دختران دانشآموز
2ـ استفاده از نور خورشید و رعایت هرچه بیشتر بهداشت فردى
3ـ آشنایى بیشتر دانشآموزان با مفاهیم دینى, فلسفه حجاب و ...

ـ چه پیامى براى سایر مدیران دارید؟
ما مدیران براى تلاش در جهت رشد فکرى فرزندانمان باید تنگ نظرىها را کنار بگذاریم و باید بدانیم که اگر نتوانیم این کار را بکنیم نشانه ضعف ماست. ما باید زمینه را فراهم کنیم براى رشد بچه ها, باید محیط سالم از نظر فیزیکى و روانى براى بچه ها فراهم آوریم ما در مدرسه با انسان سر و کار داریم, آنچه در مدرسه داریم انسانها هستند که باید در باره آنان کار شود تا انسان متعالى شده و بعد از مدرسه خارج شوند. باید در آنها انگیزه ایجاد کنیم, باید بدانیم که حس خودنمایى کردن غریزى است پس چه بهتر از راه خودش و از روش سالم این غریزه ارضإ شود. ما باید براى فرداى جامعه مان مادران سالم پرورش دهیم.

در پایان لازم است اشاره اى کوتاه به نتایج حاصله از نظرسنجى دبیران و دانشآموزان تعدادى از مدارس شهر تهران که طرح مناسب سازى چند سالى است در آنها به اجرا در آمده داشته باشیم.
1ـ طرح مناسب سازى در مدارسى که به اجرا در آمده است موفق بوده و باعث بالا رفتن ضریب بهداشت و افزایش بهداشت روانى و ایجاد نشاط و شادابى در میان دانشآموزان شده است.
2ـ دبیران این مدارس از اجراى این طرح راضى بوده اند و بیان داشته اند که اجراى طرح استتار بر فعالیت دانشآموزان تإثیر مثبت داشته است.
پس مى توان به موفقیت طرح مناسب سازى مدارس دخترانه امیدوار بود و با توجه به اینکه اجراى این طرح در مدارس دخترانه ضرورى احساس شده پس باید به این بیندیشیم که:
1ـ چه کنیم تا مدرسه اى شاداب, پرنشاط و جذاب براى بچه ها داشته باشیم؟
2ـ چه کنیم تا طرح مناسب سازى فضاهاى آموزشى به بهترین نحو در مدارس دخترانه اجرا شود.