در جستجوى آرامش و نشاط
دکتر حسین برهانى
از بدو تولد، دو جنبه مهم شخصیت شروع به شکلگیرى مىکند. جنبه اول، کودک شخصیت است که به نوع احساس کودک از محیط اطراف وابسته است و بدیهى است پاسخهایى که عوامل محیط از جمله پدر و مادر به نیازهاى اولیه کودک مىدهند نیز بر این احساس تأثیر مىگذارد. ویژگىهاى «کودک» شخصیت، اغلب شامل عصبانیت، لجبازى، پرخاشگرى، اضطراب و یأس، احساس ناتوانى و ضعف، کجخُلقى، حسادت، عجله و ... مىباشد و دقیقاً از روى این ویژگىهاست که بعدها ما پى مىبریم که در چه قالبى از شخصیت قرار داریم. ویژگىها و خصلتهاى «کودک» شخصیت از بدو تولد تا 7 سالگى عمدتاً در قشر مغز انسان ثبت و ضبط مىشود و تا 12 سالگى تثبیت مىشوند ولى بعد از 7 سالگى ثبت و ضبط ویژگىهاى مرتبط با «کودک» شخصیت متوقف مىشود اما تا آخر عمر جزو شخصیت ما باقى مىماند و ممکن است بارها و بارها در زندگى ما بازخوانى و تکرار شود؛ براى همین است که گاهى شما انسان 50 - 40 سالهاى مىبینید که افکار و رفتار «کودکانه» از خودش بروز مىدهد یعنى در آن شرایط در قالب «کودکى» شخصیت خود رفته است.
جنبه دوم شخصیت یعنى «والد» نیز از بدو تولد شروع به رشد مىکند و تا 7 سالگى شکل مىگیرد و در قشر مغز ما ثبت و ضبط مىشود و در آینده بازخوانى مىشود. ویژگىهاى «والد» شخصیت شامل امر و نهى، سرزنش و تحقیر و تنبیه، مؤاخذه و مقایسه است. جنبه «کودک» و «والد» شخصیت عمدتاً تنشزا هستند و منجر به برهم خوردن آرامش بین انسانها مىشود. در محیط خانواده، در مدرسه و دانشگاه و کارخانهها و ادارات و بالاخره در سطح کشور و جهان، انسانها مرتبط با هم زندگى مىکنند و تأثیر متقابل روى افکار و رفتار یکدیگر دارند. حوادث ناگوار و درگیرىها و جنگها و ناآرامىها و تقریباً تمامى مشکلات انسان از ناحیه این دو قسمت یعنى «کودک» و «والد» شخصیت ناشى مىشود. البته ما در اینجا به خانواده و اعضاى آن مىپردازیم و هدف ما شناخت صحیحتر و دقیقتر موانع آرامش است. به هر حال نوع روابط زن و شوهر در محیط خانواده بسیار تعیینکننده است. آنها هر کدام موظفاند تلاش کنند تا پروسه الگوسازى و همانندسازى فرزندان به خوبى اجرا شود. به عبارت دیگر پدر و مادر بایستى بسیار کم در قالب «کودک» و «والد» شخصیت خودشان قرار بگیرند و در مواقعى که احتمالاً در این دو قالب فرو مىروند باید با کنترل و نظارت باشد زیرا «کودک» و «والد» جزئى از زندگى ما هستند و اجزایى از شخصیت ما را تشکیل مىدهند و به طور مقطعى ممکن است ما بارها در هر کدام از این دو قالب باشیم. مهم این است که در این قالبها نمانیم و متوقف نشویم. این کنترل و نظارت و هدایت توسط جنبه «بالغ» شخصیت ما انجام مىگیرد.
از حدود یک سالگى، یعنى 11 ماهگى اتفاق جالبى به وقوع مىپیوندد و آن شروع به کار جنبه «بالغ» شخصیت انسان کوچک است. جنبه بالغ محدودیت ندارد، دائمى و مستمر است و اکتسابى است و متأثر از نوع برخورد والدین و سایر عوامل محیطى است. ادیان الهى نیز بر تمرین و تقویت همین «بالغ» تأکید دارند و مىخواهند انسان در مسیر فطرت الهى در جاده سلامتى جسمانى و روانى حرکت کند و مسیر تکامل را بپیماید. «بالغ» شخصیت ما متکى به ابزار بسیار کارآمد و توانمندى است. آگاهى و تفکر منطقى، تجربه و تدبیر، صبر و تحمل و سازگارى و مدارا، مهمترین ابزار بالغ است. قطعاً در چنین شرایطى است که انسان مىتواند با تکیه بر تعالیم الهى آرامش بیشترى را تجربه کند، خودش به آرامش برسد و آرامش را به دیگران هدیه کند.
ما براى شما عزیزان یک توصیه عملى و کاربردى داریم و قبل از همه به این نکته توجه داشته باشیم که هیچ فردى از این دیدگاه مستثنا نیست و همه ما نیاز به این تمرین داریم. این تمرین واضح، کوتاه، ساده اما بسیار مهم و کارساز است. ما توصیه مىکنیم که شما دو هفته آن را تجربه کنید؛ مطمئن هستیم که این زمان را تمدید خواهید نمود. این توصیه شامل اصولى است که مهارتهاى زندگى بهتر را افزایش مىدهد. 5 توصیه را به مدت دو هفته انجام ندهید:
1- مؤاخذه نکنید.
2- مقایسه نکنید.
3- تحقیر و تنبیه نکنید.
4- سرزنش نکنید.
5- مستقیماً امر و نهى نکنید.
با انجام ندادن این موارد در واقع شما آرامش و نشاط را به خود و همسر و فرزندانتان هدیه مىکنید. و 5 اصل را تمرین کنید و انجام دهید:
1- شنونده خوبى براى همسر و فرزندان باشید.
2- آنان را تأیید کنید.
3- با آنها همدلى نمایید.
4- به شخصیت آنها احترام بگذارید.
5- احساس آنها را بپذیرید (انکار نکنید) ولى احساس خودتان را نیز اظهار کنید. در طول این دو هفته شما عمیقاً احساس آرامش و نشاط خواهید نمود زیرا در یک تمرین سازنده و هدفمند مشارکت نمودهاید. امیدواریم این زمان را تمدید نمایید و با نشاط و آرامش بهتر زندگى کنید. در پناه لطف حق باشید.
)