صدیقه پاک‏بین - طراح لباس، استاد دانشگاه‏

مریم یعقوبى‏

خانم «صدیقه پاک‏بین» سال‏هاست علاوه بر تدریس در دانشگاههاى مختلف، در سمت‏هاى اجرایى در خصوص هنر و طراحى لباس فعالیت مى‏کند و موفقیت‏هایى نیز در این زمینه کسب کرده است که از آنها مى‏توانیم به تهیه و تدوین 12 برنامه براى دفتر امور مدارس عالى و برنامه‏ریزى، و وزارت ارشاد که به تصویب شوراى عالى برنامه‏ریزى رسیده است اشاره کنیم. این طرح‏ها عبارتند از:
1- برنامه کارشناسى تکنولوژى طراحى و دوخت؛
2- برنامه کاردانى طراحى و دوخت؛
3- برنامه طراحى لباس در دوره کاردانى با چهار گرایش: طراحى بافت، طراحى چاپ، طراحى لباس کودک و سایزبندى؛
4- طراحى برنامه عروسک‏هاى نمایشى و غیر نمایشى؛
5- طراحى کیف و کفش؛
6- طراحى و ساخت جواهر؛
7- برنامه کارشناسى ناپیوسته طراحى و دوخت.
و دریافت بیش از بیست لوح تقدیر و جایزه از مراکز علمى، فرهنگى و هنرى از جمله: تقدیرنامه و جایزه به مناسبت مدرس نمونه کشورى از طرف وزیر آموزش و
پرورش. و تقدیرنامه و جایزه به مناسبت پژوهشگر نمونه در دانشگاههاى مختلف در سال‏هاى متوالى و ... اشاره کنیم. در این شماره براى آشنایى بیشتر با خانم پاک‏بین و فعالیت‏هایش با وى به گفتگو مى‏نشینیم.

لطفاً ضمن معرفى خانواده، از تأثیر آنها در زندگى‏تان بگویید.

من در یک خانواده هنردوست به دنیا آمدم. پدرم اهل موسیقى و نقاشى بود و بیشتر در منزل به کار نقاشى و طراحى فرش مى‏پرداخت. بنابراین کودکى من در دنیاى هنر سپرى شد و بزرگ شدن در چنین محیطى بود که مرا هم به دنیاى بزرگ هنر سوق داد و از همان سنین کم به کارهاى هنرى مى‏پرداختم ولى همیشه در کنار هنر به تحصیل هم اهمیت مى‏دادم. رفتار صحیح پدر و مادر و سایر خانواده، الگو و راهنماى زندگى‏ام شد و آنقدر تأثیرگذار بود که رفتار و منش آنها، باعث شکوفایى و موفقیت من شد. براى همین همیشه احترام خاصى براى آنها قائلم و البته سعى داشتم در تمام مدت زندگى این احترام را به غیر از خانواده به دیگران نیز داشته باشم. فکر مى‏کنم که اگر خانواده با رفتارى صحیح با هم زندگى کنند و تربیت صحیح باشد، در حالتى احترام به دیگران حفظ مى‏شود و مشکلات اجتماعى کمترى پیش مى‏آید.

در دوران نوجوانى و جوانى چه مشکلاتى داشتید و چگونه با آنها برخورد مى‏کردید.

مشکلات در زندگى همه وجود دارد و مهم این است که بتوانیم در برابر آنها بایستیم و با حوصله و منطق آنها را از سر راه برداریم. من در دوران کودکى یعنى کلاس دوم دبستان پدرم را که از مشوقین اصلى زندگى‏ام بود، از دست دادم. مشکل از دست دادن پدر، احساس تنهایى شدیدى در من به وجود آورد و مدتى طول کشید تا توانستم با این پیشامد روبه‏رو شوم. ما بچه‏ها و مادرم با تلاش و کوشش فراوان و مبارزه با موانع زندگى توانستیم به نتیجه لازم از زندگى‏مان برسیم. تمامى خواهر و برادران موفق شدند به تحصیلات عالیه برسند و به نوعى به کشور خود خدمت کنند.

چطور با رشته طراحى لباس آشنا شدید، بیشتر در باره این رشته توضیح دهید.

من از ابتدا به لباس‏هاى محلى علاقه داشتم و هنگام مطالعه در باره رشته‏هاى مختلف هنرى، وقتى با این لباس‏هاى محلى روبه‏رو مى‏شدم، شیفته آنها مى‏شدم و کم کم به این رشته جلب شدم و خوشبختانه تا حدود زیادى به نتایج مورد نظرم رسیده‏ام.
رشته طراحى پارچه و لباس یکى از رشته‏هاى کاربردى است و در دنیا از جایگاه ویژه‏اى برخوردار است و دانش‏پژوهان امروز با دریایى از علوم مختلف روبه‏رو هستند. بنابراین تخصص‏گرایى و محدودساختن میدان هر دانش، مربوط به متخصصانى است که بتوانند در رشته تخصصى، خطمشى همان تخصص را ترسیم نمایند. اکثر دانشجویانى که به این رشته تمایل دارند، شناخت کافى از قبل دارند و با انگیزه و علاقه خاص این رشته را انتخاب مى‏نمایند. در ایران دوره آن 4 سال، در آلمان 7 سال و در ایتالیا 9 سال مى‏باشد. هدف از رشته طراحى لباس، تربیت نیروى انسانى متعهد است که بتواند مستقلاً نقش طراح پارچه و لباس را در جامعه ایفا نماید. با آموزش و تعلیمات در این شاخه مى‏توان به تولید با کیفیت بالا، قیمت تمام‏شده پایین و کارآیى مناسب دست یافت که حاصل این وضعیت نیز حذف واردات خارجى و دستیابى به بازارهاى جهانى و در نهایت کسب یک بازار مشخص و وسیع در دنیا مى‏باشد.
از آنجایى که رشته طراحى لباس و پارچه به عنوان یک رشته و خلاقیت فکرى موجب افتخار کشور بوده و همیشه بازگوکننده خصوصیات تاریخى، اجتماعى و فرهنگى و یکى از عوامل مهم در شناساندن فرهنگ و تمدن ملل مختلف محسوب مى‏شود، باید سعى نمود تا از آن براى کسب اعتبار و حیثیت فرهنگى در جوامع بین‏المللى استفاده شود.
در خصوص رشته طراحى لباس فعالیت‏هایى در زمینه تدوین اصلاح و استاندارد مهارت و آموزش داشته‏اید، لطفاً در مورد آنها بیشتر توضیح دهید.
1- تهیه و تدوین استاندارد مهارت و آموزش شلواردوز، سال 77، کد بین‏المللى 34/91/8؛
2- تهیه و تدوین استاندارد مهارت و آموزش کاپشن‏دوز، سال 77، کد بین‏المللى 42/91/7.
تهیه و تدوین استاندارد مهارت و آموزش نازک‏دوزِ زنانه، سال 76؛ راسته‏دوز، سال 77؛ ضخیم‏دوز، سال 76؛ ضخیم‏دوز مردانه، سال 77؛ نازک‏دوز مردانه، سال 77؛ بچه‏گانه و دخترانه‏دوز، سال 77؛ شلواردوز صنعتى، سال 81؛ پیراهن مردانه و شومیزه‏دوز صنعتى، سال 81؛ مقدمات صنعتى، سال 81؛ و تهیه و تدوین روپوش، ربدوشامبر، کت و پیژاما، سارافون، سربند و پیش‏بنددوز، سال 77، کد بین‏المللى 47/91/7.

خانم پاک‏بین، لطفاً براى آشنایى بیشتر خوانندگان از تألیفات و طرح‏هاى پژوهشى خود نیز بگویید.

چهار کتاب دارم: «طراحى اندام»، «اصول طراحى لباس»، «طراحى الگو» و «ترجمه و تدوین سایزبندى پوشاک بانوان» را تألیف کرده‏ام و کتاب «مولاژ و کتاب تدابیر خطى» هم در دست چاپ است.

تعدادى طرح پژوهش از جمله: لباس آتش‏نشانان وزارت کشور، سال 79؛ لباس بسیج دانش‏آموزى در ایران، سال 80؛ لباس دانش‏آموختگان براى وزارت علوم، سال 80؛ لباس دانش‏آموختگان براى دانشگاه شهید بهشتى، سال 80؛ لباس سازمان بحران‏هاى شهرى، سال 81؛ و ... را انجام داده‏ام.
چند مقاله با عنوان‏هاى «اثر روانى رنگ در پوشاک کودکان» در مجله آوا؛ «دریچه‏اى به برنامه‏هاى آموزشى علمى کاربردى» در فصل‏نامه پژوهشى، فرهنگى، هنرى جلوه هنر؛ «مرورى بر دستاوردهاى کارگاه آموزشى، سوزن‏دوزى، بافت، تاپسترى و رنگرزى مقاوم پارچه ایران و پاکستان در مجله جلوه هنر و «علوم و تکنولوژى پوشاک و نساجى» را نیز نوشته و به چاپ رسانده‏ام.

وضعیت رشته طراحى لباس در حال حاضر چگونه است؟

وضعیت این رشته نسبت به سابق مناسب‏تر است و هم‏اکنون با تغییراتى که در برنامه داده شده، وضع مناسب‏تر و آینده بهترى را براى آن پیش‏بینى مى‏کنیم.
از طرفى سعى گردیده تا ارتباط بین دانشگاه و صنعت نزدیک‏تر شود تا دانشجویان به عنوان نیرویى متعهد و متخصص با توانایى کامل وارد بازار کار شوند و بتوانند در بخش مناسب خود به فعالیت لازم بپردازند و طراحى پارچه و لباس، راهى به سوى بازارهاى جهانى بیابد و صادرات کشور افزایش پیدا کند.

رشته دانشگاهى طراحى پارچه و لباس در حال حاضر چه مشکلاتى دارد؟

متأسفانه در حال حاضر این رشته در ایران فقط تا مقطع کارشناسى ادامه مى‏یابد. در حالى که بسیارى از دانشجویان مایل هستند، تحصیلات خود را بیش از این مقطع ادامه دهند پس براى ادامه تحصیل به کشورهاى دیگر مى‏روند و این روشن است که وقتى تحصیلات خود را در سایر کشورها در این رشته ادامه دهند دیگر نمى‏توانند طراحى پارچه و لباس را با محتواى فرهنگى و سنتى کشور خودمان بیاموزند، پس در اینجا از مسئولین محترم تقاضا دارم که در زمینه برنامه‏ریزى جهت ادامه تحصیلات دانشجویان چاره‏اى بیندیشند.
از طرفى آقایان بسیارى در ایران مایل هستند تا تحصیلات دانشگاهى خود را در این زمینه ادامه دهند و این در حالى است که این رشته در حال حاضر فقط مختص خانم‏هاست و آقایان على‏رغم داشتن توانایى و استعداد خود از تحصیل در این رشته محروم هستند.

با نگاهى به طراحى‏هاى لباس دانشجویان، بیشتر به نظر مى‏رسد که این طراحى‏ها متمایل و یا کپى‏بردارى از طراحى‏هاى خارجى است. نظر شما در این مورد چیست و چرا دانشجویان از فرهنگ رفتارى و پوششى کشور خودمان الهام نمى‏گیرند؟

وقتى دانشجوى طراحى پارچه و لباس وارد دانشگاه مى‏شود، با پیش‏زمینه‏اى نادرست شروع به کار مى‏کند چون او در پیش از ورود به دانشگاه، بیشتر از طراحى‏هاى خارجى کپى کرده و این به دلیل برتر دیدن آنها است. ولى در دانشگاه با یک سرى لباس و واحدهاى سنتى و نقوش تزئینى اصیل ایرانى روبه‏رو مى‏شود و تازه با رفتن به محیطهاى فرهنگى مرتبط و الهام از نقوش ایرانى و خلاقیتى که توسط استادان شکوفا مى‏شود شروعى تازه مى‏یابد و خود را پیدا مى‏کند و با ذهنیتى قوى و اصیل و ابتکارى نو، طرح‏هایى زیبا و مناسب با فرم‏هاى رفتارى و بدنى کشورمان مى‏آفریند.
ما در کشورمان تنوع طرح زیادى داریم. به طور مثال فقط در کرمانشاه 40 تا 50 نوع لباس متفاوت داریم. ما مى‏توانیم براى دانشجویان‏مان این دریچه‏ها را باز کنیم تا فکر نکنند که ما در زمینه طراحى پارچه و لباس کمبودى نسبت به سایر کشورها داریم. در حالى که کشور ما این گرایش‏ها را از گذشته‏اى بسیار دور داشته و موفقیت او در آن دوران شهره عام و خاص در جهان گشته است. در اینجا من باز هم یادآورى مى‏کنم که براى رشد و پیشرفت این رشته ما نیازمند همکارى فراوان صنعت و دانشگاه هستیم و مسئولین ذى‏ربط باید این زمینه را فراهم کنند تا این رشته دوباره به جایگاه مناسب خود برسد.

لطفاً به تعدادى از فعالیت‏هاى علمى، اجرایى خود نیز اشاره کنید.

از فعالیت‏هایم مى‏توانم به طراحى مجله شاهد بانوان، مسئول کمیته برنامه‏ریزى گروه هنر دفتر امور مدارس عالى و برنامه‏ریزى، مسئول کمیته برنامه‏ریزى وزارت کشور، مسئول کمیته برنامه‏ریزى وزارت کار، دبیر جلسات کار و دانش، عضو کمیته تخصصى دفتر تألیف و تحقیق وزارت آموزش و پرورش، عضو کمیته فنى مسابقات علمى در رشته طراحى و دوخت، رئیس انیستیتو طراحى لباس دانشکده شریعتى و مدیر گروه طراحى پارچه و لباس دانشکده هنر و ... اشاره کنم.

نظرتان راجع به ازدواج چیست و فعالیت‏هاى کارى و مسئولیت‏هاى منزل را چگونه در کنار هم پیش مى‏برید؟

ازدواج یک مسئله بسیار جدى در زندگى است و باعث تکامل انسانى مى‏شود ولى یک ازدواج موفق را در ایثار، گذشت، محبت، فداکارى و در نهایت شانس مى‏بینم. خوشبختانه در منزل ما مشکلى وجود ندارد چون با یک برنامه‏ریزى درست کارها پیش مى‏روند. همیشه تربیت فرزندانم برایم مهم بود و اگر مسئولیت‏هاى خارج از منزل، خدشه‏اى به آن وارد مى‏کرد از شدت آنها مى‏کاستم و به وظایف مادرى و همسرى‏ام بیشتر رسیدگى مى‏کردم.

خانواده و روابط صحیح بین اعضاى آن چه تأثیراتى دارد؟

هدف از تربیت کردن فرد، براى زندگى کردن در اجتماع است و باید رعایت حقوق همه انسان‏ها در آن منظور شود و همین طور رعایت انصاف و احترام در برخورد، انجام وظایف متقابل افراد نسبت به هم، همکارى و مشارکت در امور اجتماعى، تعاون در کار خیر، فداکارى، ایثار، خیرخواهى نسبت به عامه، از جمله امورى است که پایه‏ریزى آنها در خانواده شکل مى‏گیرد.
یکى از شرایط لازم و ضرورى براى تربیت و رشد کودک، امنیت است. خانه باید محلى پر از صفا و صمیمیت براى طفل باشد. والدین نه تنها براى خود بلکه براى کودک هم که شده باید الگوى مهر و صفا باشند و چهره آرام زندگى را آلوده و مشوش نکنند و خلاصه اینکه خانه و خانواده به عنوان یک اصل تأثیرگذار در زندگى همواره باید از روحى متعادل و آرام در جهت انسان‏سازى صحیح باشد به دور از هر گونه خطا و آلودگى.

حس مشترک بین تمام زنان در دوره‏هاى مختلف زمانى را چه چیزى مى‏دانید؟

زنان در ادوار مختلف تاریخ، مظلوم واقع شده‏اند و حس مشترک همه زنان تلاش براى رهایى از یوغ ظلم‏هایى است که در طى تاریخ به آنها روا شده و رسیدن به جایگاهى که استحقاق واقعى آن را دارند.

یک جوان موفق را چه کسى مى‏دانید؟

جوان موفق فردى است که از تمام لحظات زندگى به خوبى استفاده کند، باخدا و باایمان باشد و به فکر پیشرفت علم و زندگى باشد. وقت خود را به بطالت نگذراند و در انتخاب دوستى‏هایش دقت نماید و با توجه به استعدادهایش مسیر و رشته‏اى مناسب خود انتخاب کند و با علاقه و پشتکار به سوى هدفش حرکت کند تا براى اجتماع فرد مفیدى باشد. تربیت صحیح داشته باشد که بتواند الگوى مناسبى براى نسل بعد باشد؛ سخت‏کوش، تلاشگر و متعهد در کارش باشد؛ بسیار فکر کند و از قدرت و خلاقیت نیز برخوردار باشد و مهم‏تر آنکه بتواند با انتخاب، هدف اصلى و کلى زندگى که همان رسیدن به کمال است کارها و فعالیت‏هاى دیگرش را نیز تحت حمایت آن هدف قرار دهد تا همیشه فردى مناسب و مفید براى اجتماع و اطرافیانش باشد.

از خانم پاک‏بین به خاطر وقتى که در اختیار مجله گذاشتند تشکر مى‏کنیم و براى ایشان آرزوى موفقیت بیشتر را داریم.