سیاهزخم
دکتر حسین برهانى
بیمارى سیاهزخم در اثر یک باکترى به نام Bocillus anthracis که یک میکروب هوازى گرم مثبت است ایجاد مىشود. این باسیل قادر به تولید «اسپور» است که قادر است مدت زیادى دوام آورده و قابلیت انتقال بیمارى به انسان را حفظ کند. بیمارى سیاهزخم، بیمارى مشترک انسان و دام است. در واقع سیاهزخم یکى از بیمارىهاى گوسفند، گاو، اسب، بز و خوک است. انتقال این بیمارى به انسان از طریق آسیبها و خراشهاى پوستى و یا از راه مخاطها و به ندرت از طریق استنشاق صورت مىگیرد. سیاهزخم بیشتر در دامداران، دهقانها، دامپزشکان و دباغها و افرادى که با پوست و پشم این حیوانات سر و کار دارند دیده مىشود. بیمارى سیاهزخم به اشکال مختلف بالینى ممکن است بروز پیدا کند.
خصوصیات بالینى سیاهزخم
* تاول بدخیم یا سیاهزخم پوستى به صورت یک برجستگى قرمز در یک ناحیه بدون پوشش پوست ظاهر مىشود که سپس در این برجستگى کمى مایع جمع مىشود و حالتى به نام وزیکول پیدا مىکند که نقطه مرکزى این برجستگى پوستى به رنگ ارغوانى مایل به سیاه در مىآید. نواحى مجاور تاول در اثر نشست پلاسما متورم مىشود. گاهى اوقات در اطراف این برجستگى ملتهب و سیاه را برجستگىهاى وزیکولمانند دیگرى مىپوشاند. ضایعه اولیه به تدریج درمرکزش دچار مرگ سلولى و نکروز مىشود و پوستش جدا شده ولى آثار آن به جا مىماند. غدههاى لنفاوى در اطراف منطقه آسیبدیده بزرگ و متورم مىشوند، بیمار کمى تب مىکند و شدت تب متغیر است. بیمار دچار ناراحتى و کسالت عمومى مىشود و دچار سردرد، تهوع و استفراغ هم خواهد شد. وقتى که ضایعه اولیه، پوستاندازى کرد ممکن است میکروب از طریق زخم به داخل سیستم گردش خون منتشر شود و منجر به «سپتى سمى» و عفونت در خون شده که شرایط بسیار خطرناکى براى بیمار ایجاد مىشود و مىتواند باعث شوک و سیانوز، مننژیت خونریزىدهنده، تعریق زیاد و کولاپس یا روى هم قرار گرفتن و جمع شدن عروق شود. البته «سپتى سمى» سیاهزخم گاهى بدون وجود ضایعه پوستى هم مشاهده شده است.
* دومین شکل سیاهزخم، فُرم سیاهزخم ریوى است. سیاهزخم ریوى را بیمارى «انبارداران پشم» نیز مىگویند که به دلیل سرایت و انتشار میکروب از طریق پوست و پشم و ریسندگى پشم حیوانات ایجاد مىشود. شکل ریوى سیاهزخم، خطرناکترین نوع بیمارى است. در این شکل از بیمارى، میکروب در اثر استنشاق «اسپور» سیاهزخم از پوست، مو و پشم حیوانات به وجود مىآید. در واقع «اسپور» مرحله مقاوم میکروب سیاهزخم است.مشخصات و ویژگىهاى سیاهزخم
بیمارى که به نوع سیاهزخم ریوى مبتلا مىشود دچار علایمى نظیر تب، ناراحتى عمومى، سردرد و تنگى نفس، احتقان بینى و گلو و حنجره مىشود و در نهایت دچار عفونت ریه و پنومونى خواهد شد و بسیار مهلک و کشنده خواهد بود.
تشخیص بیمارى سیاهزخم
وجود زخم پوستى با ویژگىهاى خاص و سایر علایمى که ذکر شد در تشخیص بیمارى اهمیت دارند اما با انجام آزمایشات اختصاصى، تشخیص سیاهزخم قطعى مىشود. اگر نمونه ترشحات خلط و یا خون کشت داده شود ممکن است باسیل سیاهزخم رشد کند. با تهیه لام مستقیم از ضایعات پوستى سیاهزخم در زیر میکروسکوپ مىتوان میلههاى کپسولدار گرم مثبت را به وفور دید. همچنین باید از ضایعات پوستى نیز کشت تهیه شود. با انجام آزمایشات اختصاصى مىتوان وجود آنتىبادى ضد باسیل را در خون اثبات کرد.
درمان
بیمارى سیاهزخم را مىتوان با استفاده از آنتىبیوتیک درمان نمود.
یشآگهى
پیشآگهى بیمارى سیاهزخم در فرم پوستى آن در صورتى که درمان، سریع و بموقع انجام شود بسیار خوب است اما واضح است که اگر اقدام درمانى حتى در فرم جلدى بیمارى بموقع و مناسب نباشد مىتواند کشنده باشد. ورود باسیل به خون و «سپتى سمى» و سیاهزخم ریوى داراى پیشآگهى وخیمى هستند و منجر به مرگ بیمار مىشوند.
)