به دنبال طرح الگوى مناسب در زمینه پوشش بانوان‏
گزارشى از اولین همایش تحلیلى تاریخچه پوشاک بانوان ایران - شیراز تالار حافظ

محبوبه پلنگى‏

در عصر کنونى و دنیاى مدرنیته امروز، همچنان که شاهد تحول شگرف و انقلاب عظیم در عرصه علم و دانش هستیم، هر لحظه افق‏هاى تازه‏اى به روى بشر گشوده مى‏شود که به موازات این پیشرفت و صعود حیرت‏انگیز بشرى در فرصت‏هاى به دست آمده، تهدیدها و آفت‏هایى نیز ظهور و بروز مى‏نمایند به طورى که گاهى محصول تمدن جدید، انسان‏ها را از عقبه و پیشینه خود که اصالت بشرى است دور نگاه مى‏دارد و رفته رفته دایره معنویت و حیات واقعى انسان را که مشتمل بر تکامل و سعادت اخروى است، تنگ‏تر مى‏نماید. لذا ثمره این اتفاق ناگوار، افول فرهنگ‏هاى اصیل و پیدایش خرده فرهنگ‏هاست. تا جایى که مشاهده مى‏کنیم، حتى شخصیت ظاهرى و فیزیکى انسان‏ها که گاهى در پوشش زنان و مردان تبلور مى‏یابد، متأثر است از همین نوع نگرش مادى‏گرایى، که انسان قرن بیستم و بیست و یک در گرداب وحشتناک تجددگرایى، هویت اصلى خود را از دست‏رفته و فراموش‏شده مى‏یابد و زنگ خطر را براى نسل‏هاى آینده به صدا در مى‏آورد. با توسعه برق‏آساى رسانه‏هاى و وسایل ارتباط جمعى، برنامه‏سازان و امپراتورى‏هاى رسانه‏اى و نظم نوین جهانى، آنچنان فرهنگ‏هاى بشرى را مورد تاخت و تاز قرار داده‏اند که با ارائه الگوهاى نامناسب به انسان‏ها و بخصوص زنان، جز تحقیر و نگرش ابزارى، فاصله گرفتن از ارزش‏ها و اهداف سودجویانه چیز دیگرى متصور نیست.
با توجه به این مهم، اولین همایش تحلیلى بر تاریخچه پوشاک بانوان ایران و نمایشگاه آثار طراحى لباس به همت امور بانوان سازمان آموزش و پرورش استان فارس برگزار گردید.
این همایش با هدف فرهنگ‏سازى استفاده از رنگ‏ها و طرح‏هاى ایرانى - اسلامى با حضور مسئولان، اساتید دانشگاهها، مدیران و معلمان آموزش و پرورش، هنرمندان و دانشجویان رشته هنر و طراحى لباس و نمایندگان امور بانوان و سازمان‏هاى مختلف و تعدادى از دست‏اندرکاران صنعت و پوشاک برگزار شد. در این مراسم «خانم معصومه دستغیب» مشاور رئیس سازمان آموزش و پرورش استان فارس با بیان اینکه هر فرهنگى منتقل‏کننده باورها و ارزش‏هاى خاص خود مى‏باشد به فرهنگ غنى ایران اسلامى اشاره کرد و گفت: «روح خلّاق و مبتکر ایرانى در هر دوره به اقتضاى شرایط و موقعیت در تأمین نیازهاى جامعه گام برداشته و در این ارتباط با پویایى به ارائه الگو پرداخته است.» وى افزود: «ضرورت دارد تا در شرایط فعلى، فعالیت‏هایى با هدف طرح الگوهاى مناسب در زمینه پوشش بانوان به منظور فرهنگ‏سازى انجام شود. اعتقادات مردم سهم بسزایى در شکل‏گیرى فرهنگ جوامع داشته و یکى از عوامل تعیین‏کننده شکل پوشش و حدود آن است.»
خانم دستغیب در خاتمه افزود: «ضرورت توجه به امر پوشش در جامعه ایران اسلامى را از واجبات دانسته و تهاجم فرهنگى و توسعه برنامه‏هاى ماهواره‏اى و شبکه‏هاى اینترنتى، تعارضات ارزش‏هاى خانه، مدرسه و اجتماع را موجب کمرنگ شدن ارزش‏هاى معنوى ذکر نمود و افزود: براى این مهم باید فکرى اساسى کرد و تمهیدى اندیشید.»
در ادامه این همایش، آقاى دکتر «صداقت‏کیش» محقق و استاد دانشگاه شیراز، پیرامون «تحول پوشاک از دوره قاجاریه به بعد» به سخنرانى پرداخت، و سیر و تحول پوشش زنان را در این دوره با نمایش اسلاید بررسى کرد.
خانم «صدیقه پاک‏بین»، استاد و عضو هیئت علمى دانشگاه الزهرا(س) سخنران بعدى این همایش بود که مقاله‏اى با عنوان «تأثیر نقوش سنتى بر طراحى لباس» را ارائه کرد.
«ابوالقاسم فقیرى»، پژوهشگر فرهنگ و مردم سخنانى را در باره پوشاک در فرهنگ مردم ایران‏زمین ارائه کرد.
دکتر «مژگان جهان‏آرا»، استاد دانشگاه الزهرا(س) و دانشگاه هنر، مقاله‏اى با عنوان «رنگ در پوشش» را ارائه کرد. وى با بررسى رنگ‏ها و چگونگى تأثیرات روحى روانى آن بر انسان و پیشینه فرهنگى رنگ‏ها در میان مردم جوامع به سخنرانى پرداخت.
آخرین سخنران این همایش آقاى «محمد بیضایى‏نژاد» بود که مقاله خود را تحت عنوان «تأثیر رنگ پوشاک مدارس بر روحیه دانش‏آموزان و امر آموزش» ارائه کرد. که با بررسى آمارى گرایش به رنگ‏هاى شاد در میان دانش‏آموزان و توجه و علاقه آنها را بررسى کرد.
افتتاح نمایشگاه طراحى پوشاک لباس از دیگر برنامه‏هاى این همایش بود که با استقبال چشمگیرى روبه‏رو گردید. این نمایشگاه که حاصل طراحى لباس و اتودهاى زیباى پوشاک زنان بود، حاصل کار و تلاش دست‏اندرکاران این همایش بود که پس از دو مرحله داورى، به معرض دید افراد گذاشته شد. طراحى لباس بانوان و پوشاک مدارس در مقاطع مختلف تحصیلى خاص زنان، فعالیت فرهنگى قابل توجهى بود که خوشبختانه میل مشتاقان و علاقه‏مندان را به خود جلب نمود.
همچنین در حاشیه این همایش، نمایشگاهى از آثار عکاسى «داریوش نویدگویى» مدیر انتشارات نوید و ناشر برگزیده کشور برگزار گردید. این نمایشگاه مشتمل بر 30 تابلوى بزرگ از زنان دوران قاجار با لباس مخصوص اندرونى و بیرونى بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت.
در حاشیه این همایش با خانم «سارا فرزان» پیشنهاددهنده و مجرى طرح همایش به گفتگو نشستیم.
«سارا فرزان»، فارغ‏التحصیل طراحى لباس و دوخت مى‏باشد و سال‏هاست در بخش اجرایى و آموزشى این رشته در استان فارس فعالیت مستمر دارد.

چه انگیزه‏اى موجب پیشنهاد این طرح گردید؟

موضوع پوشاک بخصوص با توجه به بافت جغرافیایى، فرهنگى و مذهبى ما بسیار حائز اهمیت‏تر از آن چیزى است که ما در یک نظر گذرا به آن بنگریم. چرا که اگر فرهنگ پوشاک به صورت یک سبک و شیوه زندگى به صورت تقلیدگونه، آن هم به روش کورکورانه در آید آنگاه اصلاح و مهار لجام‏گسیخته آن بسیار دشوار خواهد بود. میراث گرانقدر پوشاک بانوان ایران به اندازه‏اى متنوع، غنى و قابل توجه است که عدم عنایت بیشتر به آن و صرف نظر از تجربیات قرون و اعصار گذشته، محروم کردن خود از سرمایه‏هاى عظیم ملى است و توجه هنرمندان به این مورد وظیفه‏اى است که توجه ویژه اولیاى امور را مى‏طلبد. بنا بر این موارد بود که این نیاز حس شد که با ارائه مدل‏هاى مناسب و استفاده از رنگ‏هاى هماهنگ همراه با آگاهى براى جامعه خصوصاً مقوله آموزش و پرورش و مراکز فرهنگى تغییر و تحولى صحیح و ریشه‏اى انجام گیرد. ان شاءاللَّه.

این همایش چه اهدافى را دنبال مى‏کند و مخاطبین شما چه طیفى از جامعه‏اند؟

هدف از این همایش در ابتدا ارتقا و معرفى ویژگى‏هاى پوشاک ملى - سنتى بانوان ایران مى‏باشد و دیگر اینکه فضایى مناسب براى تبادل اندیشه و بروز خلاقیت‏هاى هنرمندان پیش‏کسوت و همچنین هنرمندان جوان است. براى دستیابى به ترکیبى مستحکم، ابتکارى، ساده و با توجه به فرهنگ ارزشمند دینى - ملى و ارزش‏هاى ویژه ایرانى - اسلامى در پوشاک بانوان این مرز و بوم بتوان تغییرات و تنوعى بجا ایجاد گردد. که این مهم با ارسال آثار تجسمى در زمینه پوشاک بانوان و پوشاک مدارس تفکر طراحان را در این راستا شناسایى و معرفى کرده و فضایى فرهنگى براى معرفى طرح‏هاى متنوع لباس مدارس ایجاد کند و سعى شده مخاطبین این همایش، مدیران مدارس و مراکز فرهنگى سطح استان فارس بوده تا بتوان با پشتیبانى این عزیزان گام‏هاى اولیه را برداشت و به لباس ملى اندیشید.

در راستاى اجراى طرح همایش تحلیلى پوشاک لباس زنان چه انتظارى از متولیان امور جامعه دارید؟

حمایت و پیگیرى از این گونه طرح‏ها در واقع تغییر و تحول فرهنگى به شکل صحیح را به دنبال دارد. چرا که با وضعیت آشفته پوشاک و لباس در جامعه، باید به دنبال فضاسازى و آماده‏سازى جهت معرفى صحیح فرهنگ ارزشمند دینى - ملى بود و جایى را براى رسوخ فرهنگ غرب باقى نگذاشت. و در مجموع مى‏توان گفت یکى از عوامل مؤثر در خودباورى و ارائه الگوى صحیح برگرفته از فرهنگ غنى خود، حمایت مسئولین و متولیان امور به شکل جدى است.

فکر مى‏کنید با یک همایش و یا حتى چند همایش مى‏توان به آنچه که شما به آن مى‏اندیشید رسید؟

تجربه ثابت کرده است اجراى این گونه همایش‏ها بدون تأثیر نبوده است و دست‏کم روزنه‏اى را هر چند کوچک، جهت رسیدن به هدف مى‏گشاید. تلاش ما در اجراى طرح این همایش بر این بوده است که تأثیر هر چند اندک با انتخاب رنگ مناسب و نوع پوشش صحیح که نیاز جامعه امروزى همچنین نیاز مسئولین امور آموزشى کشور است و در روند آموزش و فرهنگ جامعه بى‏تأثیر نیست.