گزیده استفتاها از محضر امام خمینى (18)
احکام نفقه، سکونت و تمکین
س: اگر زن اطاعت از شوهر ننماید و هیچ گونه به سخن وى وقعى نگذارد و از خانه خود بدون اجازه شوهر بیرون رود - از یک ماه بیشتر و کمتر - آیا حق نفقه و سکنى دارد یا خیر؟ آنچه حکماللَّه است مرقوم فرمایید.
ج: در فرض مرقوم حکم به نشوز زن مىشود و حق نفقه و سکنى ندارد.
س: آیا شوهر مىتواند زوجه خود را که دچار ناراحتىهاى عصبى است مکلّف به اقامت در شهر نماید؟ با وجودى که مىداند زندگى در شهر براى همسرش مناسب نیست و باعث تشدید بیمارى وى مىگردد؟
ج: اگر براى زن «حرجى» یا «ضررى» باشد، شوهر نمىتواند او را تکلیف به ماندن در آن محل نماید مگر آنکه با تهیه وسایل رفاهى، ضرر و حرج را از زن رفع نماید.
س: مردى هستم متأهل و ساکن تهران. ده سال است ازدواج کردهام. همسرم اهل تبریز مىباشد. به خاطر مسئولیتهاى شغلى در تهران امکان سکونت در تبریز را ندارم. همسرم نیز مایل به سکونت در تهران است ولى وابستگىهاى قومى و تعهدات فرهنگى او را وادار نموده که نتواند در تهران و در منزل شوهرش اقامت گزیند. در طول ده سال گذشته این دورىها، ناراحتىهاى بسیارى براى ما ایجاد کرده و باعث اختلال فکرى و روحى من و همسرم گردیده است. حل شرعى این مسئله را بیان فرمایید؟
ج: اگر منزل مسکونى شما در تهران موافق شأن همسرتان باشد، متابعت در سکنى بر او لازم است و در صورت تخلف، ناشزه محسوب مىشود مگر اینکه انتخاب مسکن براى زن در ضمن عقد شرط شده باشد.
س: در تحریرالوسیله باترجمه - جلد 3، صفحه 532، کتاب نکاح «فصل فىالمهر»، مسئله 11، فرمودهاید: «بل لها ان تمتنع من التمکین و تسلیم نفسها حتى تقبض مهرها الحالّ.»
ما در دادگاه با زنانى مواجه مىشویم که مىگویند ما به شوهرمان تمکین نمىکنیم، چون مهرمان را نداده و مطالبه مىکنیم ولى نمىدهد. آیا این مسئله شامل این طور زنان مىشود که قبلاً تمکین کردهاند و چه بسا بچه هم از شوهر خود پیدا کردهاند؟ یا مخصوص زنانى است که براى اولین بار شوهر مىخواهد با آنان نزدیکى کند؟ج: اگر قبلاً تمکین کرده، حق امتناع ندارد.
س: آیا این موضوع که زن باید در عمل زناشویى از شوهر خود تمکین کند، حدى دارد؟ یا اینکه به طور نامحدود هر گاه شوهر خواست، باید زن تمکین کند؟ (البته در مواقعى که عذر شرعى نداشته باشد.)
ج: هر گاه شوهر بخواهد، زن باید تمکین کند.
س: آیا به این دلیل که کودک باید دو سال کامل شیر بخورد، مىتوان از نزدیکى با شوهر اجتناب کرد؟ (چون در آن صورت احتمال مجدد حاملگى و قطع شیر هست.)
ج: در فرض مرقوم در صورت درخواست شوهر، زن حق امتناع ندارد.
س: دخترى که به عقد فردى در آمده و هنوز مدخوله نیست از شوهرش تقاضاى نفقه مىنماید اما شوهر مىگوید تا زن تمکین نکند، نفقهاش را نمىدهد و زن اظهار مىدارد که تا تمام مهریه را نگیرد، تمکین نمىکند. آیا او مستحق نفقه حال و گذشته هست یا نه؟
ج: در فرض مسئله که زن براى گرفتن مهریه، تمکین نکرده، نفقه ساقط نمىشود.
س: اگر زن در برابر شوهر خود تمکین نکند و یا خود را براى شوهرش آرایش نکند و شوهر بترسد که به گناه بیفتد، وظیفهاش چیست؟ آیا مىتواند براى جلوگیرى از افتادن در گناه، زنش را کتک بزند یا او را طلاق بدهد و یا بدون رضایت او زن دیگرى بگیرد؟
ج: اختیار طلاق با شوهر است و باید خود را از گناه نگه دارد و زن اگر تمکین نکند، ناشزه است و استحقاق نفقه ندارد.
س: تکلیف شرعى مرد در مورد استمتاع از همسر ضد انقلاب و تارک واجبات شرعیه و نفقه او چیست؟
ج: اگر مسلمان است، حکم سایر زنهاى مسلمان را دارد و البته او را ارشاد کنید.
س: اینجانب از زنم - که چند سال پیش طلاقش دادهام - فرزندى دارم که اکنون هشت سال دارد و هر ماه خرج او را به مادرش تحویل مىدهم تا از او نگهدارى نماید ولى اکنون مىخواهم فرزندم را تحویل گرفته و خود عهدهدار نگهداریش باشم؛ در صورتى که مادرش از تحویل او به من خوددارى مىنماید و من هم دیگر نمىخواهم خرج ماهیانه او را بدهم در این صورت وظیفه شرعى و اسلامى من چیست؟ آیا مىتوانم حتماً فرزندم را از دست مادرش که شوهر دیگرى دارد بگیرم؟ و در صورت عدم تحویل مادرش، آیا درست است که خرج و مخارج او را قطع نمایم؟ خواهشمند است جواب مرحمت فرمایید؟
ج: حق حضانت فرزند پسر تا دو سال و فرزند دختر تا هفت سال با مادر است و بعد از آن، مادر حق ندارد و پدر مىتواند فرزند را تحویل بگیرد. ولى در هیچ صورت نمىتواند نفقه بچه را قطع کند و با تزویج مادر در اثناء مدت حضانت، حق حضانت او ساقط مىشود و پدر حق پیدا مىکند.
)