صراط مستقیم
اکرم جمشیدیان
کاروان بشریت از دیرباز حرکت خود را به سوى ابدیت آغاز کرده است. انسان همراه همه مخلوقات دیگر در مسیر زندگى خود پیوسته به سوى معبود در حرکت است و بازگشت همه به سوى اوست.(1)
چه هدف والایى! چه جلال و عظمت و کبریایى! وقتى مقصد و مقصود چنین عظیم و رفیع است راه رفتن به سوى او چگونه است؟
در بین راههایى که به سوى هدف معین مىتوان انتخاب نمود، راه مستقیم نزدیکترین راهى است که با کمترین اتلاف انرژى مىتواند رهرو را به مقصد برساند. با این وصف صراط مستقیمى که ما را به آن هدف عظیم برساند، کجا و چگونه است؟ آیا این راه جاده شوسهاى است که باید آن را روى نقشه جغرافیایى این کره خاکى پیدا کنیم؟
مسلماً نه! اصولاً هدف خلقت انسان بسیار والاتر از این حرفهاست. مال و مقام و لذتها و شادىهاى این دنیا همه آنى و زودگذرند. هر کدام از آنها را که نشانهگیرى کنى و به دست آورى، مدتى بعد دیگر براى تو چندان جذابیتى ندارند؛ و شادىهایش هم آنى و لحظهاى است. اما اگر تو دلبستگى و وابستگى به آن نداشته باشى و از آنچه خداوند بر تو ارزانى داشته بهره ببرى و آن را وسیله حرکت خود به سوى خدا قرار دهى، براى رضاى او به دست آورى و در راه او ببخشى، این چنین رفعت پیدا مىکنى. هر روز بالاتر و بالاتر چون حرکت تو صعودى است وقتى از بالا بر روى زمین نگاه کنى همه چیز در چشم تو کوچک و کمارزش مىنماید و این زرق و برقها هرگز هدف نهایى تو نیستند. تو به بالا نظر دارى و پیوسته یاد دوست بر لب. دل به او بستهاى و روح تو وسعت یافته است. در سحرگاهان چشم به درهاى گشوده آسمان دارى.
صراط مستقیم راه عشق و پرستش معبود واقعى است، چه او خود فرموده: «مرا بپرستید که این راه مستقیم است.»(2) راهى به سوى نور و معرفت خدا و حرکت تو در این راه شبیه حرکت کوهنوردى است که براى فتح قلهاى عظیم و سترگ قدم در راه نهاده است. در دامنه کوه راه باز و حرکت آسانتر است اما هر چه صعود کنى و بالاتر روى، رنج و تلاش و همچنین استقامت بیشترى مىطلبد و تو با موانع سختترى دست به گریبانى. هواى نفس خودخواهى، شک و تردید، سرگرمىها و راحتطلبى گاه تو را چنین زمینگیر کرده که مدتهاست بىحرکت ماندهاى. شیطان هم که دستبردار نیست چه او به عزت و جلال خداوند سوگند یاد کرده که من در راه مستقیم تو در کمین بندگانت مىنشینم و از پیش رو و پشت سر و راست و چپ به سراغشان مىروم و گمراهشان مىسازم.(3) پس با این محاصره سخت و راه پرخطر چه باید کرد؟
اما نگران نباش. بدان که تو تنها نیستى. تو ولى و سرپرست مهربانى دارى که در هر عصر و دوره انسانهاى صالح و پاکى را خود هدایت فرموده و آنها به مقصد رسیدهاند و این مسیر را براى تو علامتگذارى کردهاند. این تو هستى که باید نشانهها را بیابى و بشناسى و با راهنمایى آنها در پشت سرشان حرکت کنى. اصولاً اینجا جاى حرکت انفرادى نیست.
معمولاً در صخرههاى سخت و محکم، گروه رهبرى تیمهاى کوهنوردى طنابهاى محکمى از بالا به طرف پایین رها مىکنند تا کوهنوردان آن را محکم در دستهاى خود نگه داشته و با دقت پاى خود را در نقاط معین قرار داده و به صعود خود ادامه دهند. رها کردن این طناب خطرات جدى و احتمال سقوط فراوان دارد.
خداى مهربان تو نیز طناب محکمى به نام «حبل اللَّه» از آسمان براى تو به پایین فرستاده و خود فرموده است: «به ریسمان خدا چنگ زنید و متفرق نشوید.»(4)
ریسمان خدا یک سر در قلب پاک تو و یک سر در ملکوت اعلى دارد. ریسمان خدا کلام اوست که براى همه نور و هدایت و رهنماست و پیوسته تو را به سوى معبود فرا مىخواند و حق و باطل را به تو نشان مىدهد؛ مبادا که خواب تو را برباید و فرصتها از کف برود. تو ره گم کنى و سرگردان پیوسته در یک نقطه به دور خود بگردى. باید پیوسته به قرآن چنگ زنى و در صراط مستقیم بالا روى. اگر چه این راه از مو باریکتر و از شمشیر برندهتر است. اما درهاى رحمت الهى همیشه بر روى تو باز است و راهنمایان تو پیامبران الهى و امامان معصومى هستند که قبل از تو این مسیر را پیمودهاند و تو باید با عشق و محبت به دامن آنها چنگ بزنى و با توسل به آنان دست در دستشان و پا در جاى پایشان گام بردارى و این است معناى ولایت که راه کمال توست. در این راه نورانى شرک و ظلم و ظلمت جایى ندارد و اهمیت موضوع به حدى است که من و تو همراه همه مسلمانان جهان در هر مرتبه و جایگاه در هر شب و روز در نماز ده مرتبه دعایمان چنین است: «خدایا، ما را به راه راست هدایت فرما.»(5)
در این دعا خداوند به زبان بنده چنین به او مىآموزد که پروردگارا، من امید آن دارم که با هر رکعت از نمازم یک گام به تو نزدیکتر شوم. تو خود مرا به این عبادت و نزدیکى خود فرا خواندهاى پس دست مرا بگیر و در این راه سخت مرا از لغزشها نگه دار و به راه راست هدایت فرما. ان شاءاللَّه.پىنوشتها: -
1) سوره تغابن، آیه 3.
2) سوره یس، آیه 62.
3) سوره اعراف، آیه 17.
4) آلعمران، آیه 103.
5) سوره حمد، آیه 5.
)