نویسنده

 

خدایا زبانم را با قرآن گویا کن‏
گفتگو با فاطمه عارفى‏جو، حافظ قرآن‏

مسعوده کرمى‏

سپیده سخن:

«فاطمه عارفى‏جو» جوان پرتلاش و موفق در عرصه فعالیت‏هاى علمى و قرآنى است که در کنار تحصیل، به حفظ و قرائت قرآن کریم اهتمام مى‏ورزد.
تولد، رشد و بلوغ در خانواده‏اى فرهنگى و مذهبى، او را از آغاز با مفاهیم و آموزه‏هاى دینى آشنا ساخت تا اینکه سه سال پیش، یعنى در چهارده سالگى با انگیزه‏اى قوى و عزمى جدى شروع به حفظ قرآن کریم کرد و موفق شد حفظ آن را در مدت یک سال به اتمام رساند.

فاطمه‏خانم، ضمن معرفى بیشتر خودت، چکیده‏اى از فعالیت‏ها و موفقیت‏هایت را توضیح بده.

بسم‏اللَّه الرحمن الرحیم. الحمدللَّه الذى هدانا لِهذا و ما کُنّا لِنَهتَدى لو لا اَن هَدانا اللَّه. به نام خدایى که دل مؤمن را چون گُل آفرید و بر گلبرگ آن شبنمى از محبت اهل بیت(ع) چکانید. هفده سال دارم و بحمداللَّه با عنایت او و ائمه معصومین توانستم در مدت یک سال حافظ کل قرآن کریم شوم. در مسابقات متعددى شرکت کرده و رتبه‏هاى زیادى کسب کرده‏ام، از آن جمله مى‏توان به موفقیت در کسب 5 رتبه کشورى، 10 رتبه استانى و 9 رتبه منطقه‏اى اشاره کرد. همچنین سال گذشته به عنوان «جوان نمونه در استان قم» انتخاب شدم. در همایشى دیگر از سوى استاندارى به عنوان «توانگر نمونه استان» برگزیده شدم، نیز توسط شوراى شهر قم به عنوان «جوان نخبه» مورد تجلیل قرار گرفتم. چندین مورد هم به عنوان بسیجى فعال و نمونه معرفى شده‏ام. البته فعالیت‏هاى هنرى چون نقاشى و خط هم داشته‏ام که چندان مستمر نبوده است.

چه شد که شروع به حفظ قرآن کردى؟

به عقیده من قرآن مانند پلى است بین انسان و خداوند و حفظ آن یکى از بهترین راهها براى نزدیکى و قرب الهى است. من با این هدف، یعنى قرب الهى شروع به حفظ قرآن کردم.

چه زمانى و در چند سالگى شروع به حفظ قرآن کردى؟

از چهارده سالگى شروع کردم و در پانزده سالگى به اتمام رساندم.

اولین تشویقى که در زمینه قرآنى گرفتى چه بود و از طرف چه کسى بود؟

هدیه‏اى از طرف مدرسه بود. البته اگر بخواهیم به زمان قبل برگردیم به یاد ندارم اما قطعاً از سوى خانواده بوده است. احتمالاً در کنار تشویق‏هاى معنوى به اقتضاى کودکى‏ام تشویق‏هاى مادى هم بوده است.

انگیزه‏هاى اولیه که در سنین کودکى مورد توجه‏اند معمولاً مادى‏اند، انگیزه‏هاى بعدى شما چه بود؟

مادرم از اساتید قرآن هستند و بحمداللَّه محیط خانواده براى فراگیرى و حفظ قرآن آماده بود. فکر مى‏کنم علاوه بر محیط مناسب، علاقه خودم، توکل به خدا و عنایت ائمه معصومین و البته توجه و تشویق‏هاى پدر و مادرم در ادامه کار و به موفقیت رسیدنم نقش اساسى داشته‏اند.

تأثیرگذارترین موفقیت در زمینه فعالیت‏هاى دینى و قرآنى کدام است؟

کسب اولین رتبه کشورى‏ام در سال اوّل راهنمایى یعنى در رشته مفاهیم قرآن کریم در کل کشور نفر اوّل شدم. این موفقیت زمینه‏ساز و نقطه شروع حفظ قرآن بود. همه اینها از فضل پروردگار بوده است که خود در  قرآن مى‏فرماید: «هذا مِنْ فضل ربى، ذلک فضل اللَّه یعطیه من یشاء.»

در مورد کیفیت و چگونگى حفظ قرآن توضیح بده.

ابتدا لازم مى‏دانم از دارالقرآن امام حسین و مربى گرامى‏ام خانم «فاضلى» قدردانى کنم که به مدد تعالیم آنها بحمداللَّه قادرم ادامه آیه‏اى را که تلاوت مى‏شود بخوانم و نشانى کامل آن را بگویم. اگر شماره صفحه‏اى اعلام شود مى‏توانم ابتداى آن صفحه را بخوانم. همچنین به سبک سعى و صفا یعنى از هر صفحه‏اى دو آیه به ترتیب بخوانم. مى‏توانم آیات را به صورت ضربدر، مربع و اشاره‏اى بخوانم.

نظرت در مورد شیوه‏هاى جدید حفظ قرآن چیست؟

از نظر تنوع و تناسب‏شان با سن و سال حافظان قرآن بسیار خوب هستند.

دلنشین‏ترین و تأمل‏برانگیزترین سوره و آیه قرآن برایت کدام است؟

سوره‏ها و آیه‏هاى قرآن همگى نور واحد هستند. اما از بین سوره‏هاى قرآن، سوره انسان بسیار مورد علاقه من است چون در شأن اهل بیت عصمت و طهارت است. از بین آیات نیز آیه‏اى که احساس قلبى خاصى نسبت به آن دارم، آیه 28 سوره رعد است؛ «الذین آمنوا و تطمئنّ قلوبُهم بذکر اللَّه، ألا بذکر اللَّه تطمئن القلوبُ.»

چرا این آیه؟

همان طور که معنى آیه مى‏گوید، دل‏ها با یاد خدا آرامش پیدا مى‏کند. من با خواندن این آیه به راستى آرامش و طمأنینه خاصى در خود احساس مى‏کنم.

به نظرت مناسب‏ترین سوره و در اولویت قرائت و حفظ و تأمل براى نوجوانان و جوانان، کدام سوره است؟

سوره لقمان چون نصایح حضرت لقمان به پسرش مى‏تواند براى نوجوانان و جوانان بسیار آموزنده و راهگشا باشد. همچنین آیات 11 و 12 سوره حجرات که بر ارزش‏هاى اخلاقى تأکید دارد.

حفظ کدام یک از سوره‏ها برایت سخت بود؟

همه آسان بودند.

سوره بقره معمولاً به خاطر طولانى بودنش انگیزه بیشترى براى حفظ مى‏خواهد. نظرت چیست؟

نه، سوره بقره طولانى هست اما واژه‏ها و عبارات ساده‏اند. شاید بشود گفت حفظ سوره حضرت یوسف حوصله و دقت بیشترى مى‏طلبد.

در دوران حفظ قرآن هیچ گاه پیش آمد که دلسرد یا ناامید شوى و یا حجم زیاد باقى مانده براى حفظ تو را نگران کند؟

چون توکل به خدا را در پیش گرفته بودم و تشویق‏هاى پدر و مادرم همراهم بود، الحمدللَّه هیچ گاه دچار دلسردى و ناامیدى نشدم.

تأثیر دین و باورهاى مذهبى در ایجاد و حفظ امید و انگیزه براى حرکت به سمت آینده چگونه است؟

انسان داراى دو بُعد مادى و معنوى است. انسانى که در توجه به این ابعاد وجودى خود اعتدال پیشه نسازد، به خسران گرفتار خواهد شد. آنکه به بعد معنوى خود توجه نکند بعد از مدتى دچار احساس پوچى و بى‏هدفى خواهد شد؛ بر عکس آنکه با باورهاى مذهبى خود به بعد معنوى و روحى‏اش پاسخ مثبت بدهد، همیشه داراى توان، امید و آینده‏اى روشن خواهد بود چرا که در زندگى به قدرت و اراده و امکاناتى فراتر از ظواهر دنیا متکى است.

تعریف شما از زندگى چیست؟

زندگى یعنى حرکت پرخروش به سوى هدفى مقدس. براى اصالت بخشیدن به این هدف فقط مى‏توان با تلاش بى‏منتها و عبور از جاده‏هاى ناهموار پیش رفت. خدا کند که در این راه شمیم دل‏انگیز رضاى پروردگار در جان انسان چنان پیچد که برق طلایىِ هیچ خوشى و لذتى به چشم انسان راه نیابد.

در مورد هدفى که گفتى و نقش آن در دستیابى به موفقیت در زندگى بیشتر توضیح بده.

با توجه به آیه شریفه «و ما خلقتُ الجِنَّ و الانس إلا لیعبدون؛ و خلق نکردم جن و انس را مگر براى عبادت»، در مى‏یابیم که زندگى ما باید در همه مراحل داراى هدف باشد. اگر هر عملى را با هدف شروع کنیم، در بین راه، سر در گم نخواهیم شد؛ همچنین داراى نظم و برنامه‏ریزى و تلاش بیشتر براى رسیدن به آن هدف خواهیم شد که مقدمه و زمینه‏ساز نیل به موفقیت‏ها است.

اعجاز قرآن در چیست؟

خداوند در قرآن کریم مى‏فرماید: «إنّ الدین عند اللَّه الاسلام؛ همانا تنها دین نزد خداوند اسلام است.» همچنین یکى از مهم‏ترین اعجاز قرآن مسئله نزول آن بر یک فرد امى یعنى پیغمبر اسلام است. خداوند در جاى دیگر مى‏فرماید: «و نُنَزِّلُ مِنْ القرآن ما هو شفاء؛ نازل مى‏کنیم قرآن را از آنچه که شفا است.» در جاى دیگر خطاب به مشرکان مى‏فرماید: «اگر در اعجاز این کتاب شک دارید سوره و آیه‏اى مثل آیات قرآن بیاورید اگر مى‏توانید.» همچنین از اعجاز دیگر قرآن کریم مى‏توان به محدود نبودن آن در زمان و مکان اشاره کرد. قرآن مربوط به همه زمان‏هاى گذشته، حال و آینده است، به گونه‏اى که قرن‏ها پیش در قرآن به بسیارى از کشفیات و ادراکات جدید دانشمندان در زمان کنونى، اشاره شده است. قرآن کتاب جاویدى است که انسان را به حقیقت زندگى رهنمون مى‏سازد و نورى است که خاموشى ندارد.

حافظ واقعى کیست، آنکه واژه‏ها و عبارات را به ذهن مى‏سپارد؟

حافظ واقعى کسى است که قرآن در وجودش و با پوست و خونش آمیخته شده باشد و همواره بکوشد به آنچه آموخته، جامه عمل بپوشد و به دیگران نیز یاد بدهد.

حافظ، شاعر معروف ایرانى را چرا حافظ مى‏خوانند؟

چون حافظ کل قرآن بود. او عالم و عارفى بزرگ بود که قرآن را از ابتدا به انتها و از انتها به ابتدا مى‏خواند. بسیارى از اشعارش از نظر معنى، بهره گرفته از تعالیم و مفاهیم آسمانى قرآن است، حتى برخى از اشعارش به آیات و عبارات قرآنى متبرک شده است.

گفتى در فعالیت‏هاى فرهنگى و هنرى هم دست دارى؟

بله، در زمینه خط و نقاشى. البته مستمر و چندان جدى نیست.

آیا ارتباطى بین حفظ قرآن و موفقیت‏هایت در زمینه‏هاى هنرى وجود داشته است؟

بله، این ارتباط همواره و بسیار بوده است. از ساده‏ترین و عینى‏ترین موارد آن مى‏توان به موفقیتم در مسابقه نقاشى با موضوع شهید و شهادت اشاره کرد. این نقاشى را برگرفته از آیات قرآن کشیده بودم. در زمینه خط هم مى‏توان به بکارگیرى آیات قرآن در نگارش اشاره کرد که معرِّف هنر اسلامى و دینى است.

تعریف شما از هنر دینى و قرآنى چیست؟

هنرى که برگرفته از اعتقادات دینى، آیات قرآنى و حتى روایات و زندگى ائمه معصومین باشد. الحمدللَّه در این زمینه آثار بسیارى داریم، از آن جمله مى‏توان به آثار استاد فرشچیان و استاد شهریار، شاعر شعر معروف «هماى رحمت» اشاره کرد. به نظر من این شعر نمونه بارز یک اثر دینى و در وصف مولا على(ع) است.

به نظرت در دوره و زمانه کنونى که براى نگهدارى اطلاعات و آمار و علوم این همه امکانات و ابزار مثل کامپیوتر و سى‏دى و فیلم در اختیار است آیا ضرورتى دارد که قرآن را حفظ کنیم و به ذهن‏مان بسپاریم؟

بله، چون حفظ قرآن علاوه بر تأثیراتى که بر افزایش نورانیت و صفاى روح آدمى مى‏گذارد، تأثیرات زیاد دیگرى هم دارد؛ مثلاً مى‏تواند به تقویت حافظه کمک کند، نیز ما را در مقابل خطرات انحرافى که از سوى دشمن اعمال مى‏شود بیمه و ایمن کند و همواره یاد خدا را در ذهن و دل انسان جارى سازد.

از تأثیرات و برکات قرآن و حفظ آن که در زندگى جارى شده است، مواردى را که به صورت عینى مشاهده کرده‏اى بگو.

به برکت حفظ قرآن توانستم به زیارت خانه خدا بروم؛ در زمینه تحصیل، مصمم و امیدوار تلاش کنم و الحمدللَّه همیشه جزء شاگردان ممتاز باشم.

فاطمه‏خانم، تا به حال به فکر افتاده‏اى که قرآن را با صوت بخوانى؟

بله، البته اوّل راهم و هنوز جدى شروع نکرده‏ام.

به نظرت در زمینه صوت، قاریان خانم موفق‏ترند یا آقا؟

اساتید صوتى که بتوانند خوب تدریس کنند و به رشد و شکوفایى استعداد خانم‏ها در زمینه صوت کمک کنند، بسیار کم هستند و شاید بتوان گفت اصلاً نیستند.

یعنى نظرت این است که آقایان موفق‏ترند؟

بله، البته موفقیت‏شان به عوامل و شرایط زیادى مثل وجود اساتید، عرصه فعالیت و ... بستگى دارد.

جایگاه قاریان ایرانى در سطح بین‏المللى چگونه است؟

الحمدللَّه بسیارى از قاریان و حافظان ایرانى توانسته‏اند در عرصه‏هاى بین‏المللى درخشش داشته باشند و نام ایران را سربلند کنند. به نظر من پیشرفت قرّاء و حفّاظ ایرانى روز به روز بیشتر مى‏شود، به خاطر برکت انقلاب اسلامى و عنایات ائمه معصومین و رهبرى نظام جمهورى اسلامى.

نظرت در مورد شهرت و معروفیت قاریان و حافظان قرآن چیست؟

تأثیر مثبتى مى‏تواند داشته باشد، هم به عنوان تشویق براى دیگران به ویژه جوانان، هم به عنوان تقویت روحیه و تشویق براى خودِ قاریان و حافظان که کارشان را با انگیزه و مسئولیت بیشترى ادامه دهند.

ممکن است که معروفیت تأثیر نامطلوب بر آنها بگذارد؟

البته شهرت و معروفیت مثل بسیارى از نعمت‏هاى زندگى در کمین ایمان و اخلاص بشر هستند اما در مورد حفّاظ و قاریان که با قرآن مأنوس‏اند خیلى کمتر مى‏تواند خداى ناکرده تأثیر نامطلوب بر جاى گذارد. در قرآن آمده است: «و لا تَمْشِ فى الْأرض مَرَحاً؛ در روى زمین با تکبر و غرور راه نرو» یا در جاى دیگر آمده است: «و لا تزکوا انفسکم؛ خودستایى نکنید.»

«فضّه» بانوى حافظ قرآن بود که مى‏کوشید جز به زبان قرآن سخن نگوید، چقدر او را مى‏شناسى؟

«فضه» بانوى بافضیلت و خادمه حضرت زهرا(س) بود که نزد ایشان به رشد و بالندگى فکرى و دینى بسیارى رسید. مى‏توان گفت جزء اولین حافظان اسلام است که سعى مى‏کرد منش و اخلاق آراسته به تعالیم قرآنى داشته باشد و جز آیات قرآن بر زبانش جارى نشود.

نقش و تأثیر بانوان مأنوس با قرآن در رشد و شکوفایى فرهنگى و دینى جامعه چگونه است؟

با استناد به فرمایش امام خمینى که «از دامن زن مرد به معراج مى‏رود» مشخص مى‏شود که بانوان در تربیت افراد جامعه و در پى آن تربیت نسل‏ها نقش مهم و بسزایى دارند. اگر بانوان با قرآن مأنوس باشند علاوه بر اینکه در وجود خودشان تحول معنوى صورت مى‏گیرد، در تربیت افراد جامعه به سوى اهداف عالى قرآن تأثیر بسزایى خواهند داشت.

به نظرت فضاهاى آموزشى قرآنى تأثیرى که لازم است، بر جامعه داشته‏اند؟

بله. امام صادق(ع) مى‏فرماید: «کسى که در جوانى قرآن را حفظ کند، قرآن با پوست و خون او آمیخته مى‏شود.» این تأثیر مثبتى است که حفظ قرآن بر جوان مى‏گذارد.

منظورمان در زمینه بهسازى فضاى جامعه است.

وقتى یک نفر قرآن را حفظ کند مى‏تواند با عمل به آن بر دیگران تأثیر بگذارد، نیز مى‏تواند با آموزش آنچه آموخته به دیگران، به هدایت دیگران و جامعه خود کمک کند.

صرفاً وجود کلاس‏هاى آموزشى قرائت، صوت و حفظ مى‏تواند این هدف را تأمین کند؟

حافظ قرآن، حفظ آن را زمینه‏اى براى عمل کردن به آن مى‏داند که مى‏تواند در حاکمیت فرهنگ قرآنى در جامعه تأثیرگذار باشد. اما باید متوجه بود که حفظ قرآن یک وسیله است و نه هدف و به تنهایى راهگشا نخواهد بود. باید مسئولین با اهمیت دادن و گسترش فعالیت‏هاى فرهنگى و جذب و تشویق جوانان و مردم از طریق مأنوس شدن با قرآن، خود و جامعه را در برابر خطرات انحرافى بیمه کنند.

به عنوان یک حافظ جوان قرآن اگر سخنى با جوان‏ها دارى بگو.

براى همه جوانان که دل‏شان چون خورشید زادگاه نور و مهربانى است، آرزوى موفقیت و سربلندى و کامیابى دارم. از آنها مى‏خواهم گام‏هاى آسمانى‏شان را استوار کنند تا هر چه بهتر بتوانند بذر عشق و جوانى گل‏هاى بوستان هستى را آبیارى کنند.

در پایان گفتگو، اگر حرف ناگفته دارى، برایمان بگو.

جا دارد از زحمات و راهنمایى‏هاى پدر و مادر عزیزم و دارالقرآن امام حسین و مسئولین مدرسه‏ام قدردانى کنم. بار خدایا! سینه‏ام را به وسیله قرآن گشاده گردان! جسمم را با قرآن به خدمت گیر! چشمم را به وسیله قرآن نورانى نما! زبانم را با قرآن گویا کن و تا زنده‏ام مرا در راه قرآن یارى فرما که هیچ دگرگونى و قدرتى نیست مگر به دست تو.

* *

توصیه:

ضمن آرزوى موفقیت‏هاى بیشتر براى خانم عارفى‏جو و سایر دختران خوب مسلمان، در پایان ناگفته نمى‏گذاریم که استعداد خدادادى، نیز تلاش پیگیر این جوان، که دستاورد آن، موفقیت‏هاى درخشانى بوده، نباید باعث مقایسه فرزندان ما با او و جوانان موفق دیگر شود، چون فرزندان ما استعداد و توان ضعیف یا قوى داشته، هر یک گرایش‏ها و سلیقه‏هاى گوناگونى دارند. خداوند از هر فردى، برابر آنچه استعداد و توان داده، تکلیف خواسته و بازخواست مى‏کند و هیچ فردى را با دیگرى نمى‏سنجد.
پدر و مادرها، نیز مربیان تربیتى توجه دارند که نمى‏توان حتى فرزندان یک خانواده را با هم مقایسه کرد و اشخاص ضعیف را سرزنش نمود، مگر اینکه حقیقتاً کوتاهى و کاهلى کرده باشند.