خدایا زبانم را با قرآن گویا کن
گفتگو با فاطمه عارفىجو، حافظ قرآنمسعوده کرمى
سپیده سخن:
«فاطمه عارفىجو» جوان پرتلاش و موفق در عرصه فعالیتهاى علمى و قرآنى است که در کنار تحصیل، به حفظ و قرائت قرآن کریم اهتمام مىورزد.
تولد، رشد و بلوغ در خانوادهاى فرهنگى و مذهبى، او را از آغاز با مفاهیم و آموزههاى دینى آشنا ساخت تا اینکه سه سال پیش، یعنى در چهارده سالگى با انگیزهاى قوى و عزمى جدى شروع به حفظ قرآن کریم کرد و موفق شد حفظ آن را در مدت یک سال به اتمام رساند.فاطمهخانم، ضمن معرفى بیشتر خودت، چکیدهاى از فعالیتها و موفقیتهایت را توضیح بده.
بسماللَّه الرحمن الرحیم. الحمدللَّه الذى هدانا لِهذا و ما کُنّا لِنَهتَدى لو لا اَن هَدانا اللَّه. به نام خدایى که دل مؤمن را چون گُل آفرید و بر گلبرگ آن شبنمى از محبت اهل بیت(ع) چکانید. هفده سال دارم و بحمداللَّه با عنایت او و ائمه معصومین توانستم در مدت یک سال حافظ کل قرآن کریم شوم. در مسابقات متعددى شرکت کرده و رتبههاى زیادى کسب کردهام، از آن جمله مىتوان به موفقیت در کسب 5 رتبه کشورى، 10 رتبه استانى و 9 رتبه منطقهاى اشاره کرد. همچنین سال گذشته به عنوان «جوان نمونه در استان قم» انتخاب شدم. در همایشى دیگر از سوى استاندارى به عنوان «توانگر نمونه استان» برگزیده شدم، نیز توسط شوراى شهر قم به عنوان «جوان نخبه» مورد تجلیل قرار گرفتم. چندین مورد هم به عنوان بسیجى فعال و نمونه معرفى شدهام. البته فعالیتهاى هنرى چون نقاشى و خط هم داشتهام که چندان مستمر نبوده است.
چه شد که شروع به حفظ قرآن کردى؟
به عقیده من قرآن مانند پلى است بین انسان و خداوند و حفظ آن یکى از بهترین راهها براى نزدیکى و قرب الهى است. من با این هدف، یعنى قرب الهى شروع به حفظ قرآن کردم.
چه زمانى و در چند سالگى شروع به حفظ قرآن کردى؟
از چهارده سالگى شروع کردم و در پانزده سالگى به اتمام رساندم.
اولین تشویقى که در زمینه قرآنى گرفتى چه بود و از طرف چه کسى بود؟
هدیهاى از طرف مدرسه بود. البته اگر بخواهیم به زمان قبل برگردیم به یاد ندارم اما قطعاً از سوى خانواده بوده است. احتمالاً در کنار تشویقهاى معنوى به اقتضاى کودکىام تشویقهاى مادى هم بوده است.
انگیزههاى اولیه که در سنین کودکى مورد توجهاند معمولاً مادىاند، انگیزههاى بعدى شما چه بود؟
مادرم از اساتید قرآن هستند و بحمداللَّه محیط خانواده براى فراگیرى و حفظ قرآن آماده بود. فکر مىکنم علاوه بر محیط مناسب، علاقه خودم، توکل به خدا و عنایت ائمه معصومین و البته توجه و تشویقهاى پدر و مادرم در ادامه کار و به موفقیت رسیدنم نقش اساسى داشتهاند.
تأثیرگذارترین موفقیت در زمینه فعالیتهاى دینى و قرآنى کدام است؟
کسب اولین رتبه کشورىام در سال اوّل راهنمایى یعنى در رشته مفاهیم قرآن کریم در کل کشور نفر اوّل شدم. این موفقیت زمینهساز و نقطه شروع حفظ قرآن بود. همه اینها از فضل پروردگار بوده است که خود در قرآن مىفرماید: «هذا مِنْ فضل ربى، ذلک فضل اللَّه یعطیه من یشاء.»
در مورد کیفیت و چگونگى حفظ قرآن توضیح بده.
ابتدا لازم مىدانم از دارالقرآن امام حسین و مربى گرامىام خانم «فاضلى» قدردانى کنم که به مدد تعالیم آنها بحمداللَّه قادرم ادامه آیهاى را که تلاوت مىشود بخوانم و نشانى کامل آن را بگویم. اگر شماره صفحهاى اعلام شود مىتوانم ابتداى آن صفحه را بخوانم. همچنین به سبک سعى و صفا یعنى از هر صفحهاى دو آیه به ترتیب بخوانم. مىتوانم آیات را به صورت ضربدر، مربع و اشارهاى بخوانم.
نظرت در مورد شیوههاى جدید حفظ قرآن چیست؟
از نظر تنوع و تناسبشان با سن و سال حافظان قرآن بسیار خوب هستند.
دلنشینترین و تأملبرانگیزترین سوره و آیه قرآن برایت کدام است؟
سورهها و آیههاى قرآن همگى نور واحد هستند. اما از بین سورههاى قرآن، سوره انسان بسیار مورد علاقه من است چون در شأن اهل بیت عصمت و طهارت است. از بین آیات نیز آیهاى که احساس قلبى خاصى نسبت به آن دارم، آیه 28 سوره رعد است؛ «الذین آمنوا و تطمئنّ قلوبُهم بذکر اللَّه، ألا بذکر اللَّه تطمئن القلوبُ.»
چرا این آیه؟
همان طور که معنى آیه مىگوید، دلها با یاد خدا آرامش پیدا مىکند. من با خواندن این آیه به راستى آرامش و طمأنینه خاصى در خود احساس مىکنم.
به نظرت مناسبترین سوره و در اولویت قرائت و حفظ و تأمل براى نوجوانان و جوانان، کدام سوره است؟
سوره لقمان چون نصایح حضرت لقمان به پسرش مىتواند براى نوجوانان و جوانان بسیار آموزنده و راهگشا باشد. همچنین آیات 11 و 12 سوره حجرات که بر ارزشهاى اخلاقى تأکید دارد.
حفظ کدام یک از سورهها برایت سخت بود؟
همه آسان بودند.
سوره بقره معمولاً به خاطر طولانى بودنش انگیزه بیشترى براى حفظ مىخواهد. نظرت چیست؟
نه، سوره بقره طولانى هست اما واژهها و عبارات سادهاند. شاید بشود گفت حفظ سوره حضرت یوسف حوصله و دقت بیشترى مىطلبد.
در دوران حفظ قرآن هیچ گاه پیش آمد که دلسرد یا ناامید شوى و یا حجم زیاد باقى مانده براى حفظ تو را نگران کند؟
چون توکل به خدا را در پیش گرفته بودم و تشویقهاى پدر و مادرم همراهم بود، الحمدللَّه هیچ گاه دچار دلسردى و ناامیدى نشدم.
تأثیر دین و باورهاى مذهبى در ایجاد و حفظ امید و انگیزه براى حرکت به سمت آینده چگونه است؟
انسان داراى دو بُعد مادى و معنوى است. انسانى که در توجه به این ابعاد وجودى خود اعتدال پیشه نسازد، به خسران گرفتار خواهد شد. آنکه به بعد معنوى خود توجه نکند بعد از مدتى دچار احساس پوچى و بىهدفى خواهد شد؛ بر عکس آنکه با باورهاى مذهبى خود به بعد معنوى و روحىاش پاسخ مثبت بدهد، همیشه داراى توان، امید و آیندهاى روشن خواهد بود چرا که در زندگى به قدرت و اراده و امکاناتى فراتر از ظواهر دنیا متکى است.
تعریف شما از زندگى چیست؟
زندگى یعنى حرکت پرخروش به سوى هدفى مقدس. براى اصالت بخشیدن به این هدف فقط مىتوان با تلاش بىمنتها و عبور از جادههاى ناهموار پیش رفت. خدا کند که در این راه شمیم دلانگیز رضاى پروردگار در جان انسان چنان پیچد که برق طلایىِ هیچ خوشى و لذتى به چشم انسان راه نیابد.
در مورد هدفى که گفتى و نقش آن در دستیابى به موفقیت در زندگى بیشتر توضیح بده.
با توجه به آیه شریفه «و ما خلقتُ الجِنَّ و الانس إلا لیعبدون؛ و خلق نکردم جن و انس را مگر براى عبادت»، در مىیابیم که زندگى ما باید در همه مراحل داراى هدف باشد. اگر هر عملى را با هدف شروع کنیم، در بین راه، سر در گم نخواهیم شد؛ همچنین داراى نظم و برنامهریزى و تلاش بیشتر براى رسیدن به آن هدف خواهیم شد که مقدمه و زمینهساز نیل به موفقیتها است.
اعجاز قرآن در چیست؟
خداوند در قرآن کریم مىفرماید: «إنّ الدین عند اللَّه الاسلام؛ همانا تنها دین نزد خداوند اسلام است.» همچنین یکى از مهمترین اعجاز قرآن مسئله نزول آن بر یک فرد امى یعنى پیغمبر اسلام است. خداوند در جاى دیگر مىفرماید: «و نُنَزِّلُ مِنْ القرآن ما هو شفاء؛ نازل مىکنیم قرآن را از آنچه که شفا است.» در جاى دیگر خطاب به مشرکان مىفرماید: «اگر در اعجاز این کتاب شک دارید سوره و آیهاى مثل آیات قرآن بیاورید اگر مىتوانید.» همچنین از اعجاز دیگر قرآن کریم مىتوان به محدود نبودن آن در زمان و مکان اشاره کرد. قرآن مربوط به همه زمانهاى گذشته، حال و آینده است، به گونهاى که قرنها پیش در قرآن به بسیارى از کشفیات و ادراکات جدید دانشمندان در زمان کنونى، اشاره شده است. قرآن کتاب جاویدى است که انسان را به حقیقت زندگى رهنمون مىسازد و نورى است که خاموشى ندارد.
حافظ واقعى کیست، آنکه واژهها و عبارات را به ذهن مىسپارد؟
حافظ واقعى کسى است که قرآن در وجودش و با پوست و خونش آمیخته شده باشد و همواره بکوشد به آنچه آموخته، جامه عمل بپوشد و به دیگران نیز یاد بدهد.
حافظ، شاعر معروف ایرانى را چرا حافظ مىخوانند؟
چون حافظ کل قرآن بود. او عالم و عارفى بزرگ بود که قرآن را از ابتدا به انتها و از انتها به ابتدا مىخواند. بسیارى از اشعارش از نظر معنى، بهره گرفته از تعالیم و مفاهیم آسمانى قرآن است، حتى برخى از اشعارش به آیات و عبارات قرآنى متبرک شده است.
گفتى در فعالیتهاى فرهنگى و هنرى هم دست دارى؟
بله، در زمینه خط و نقاشى. البته مستمر و چندان جدى نیست.
آیا ارتباطى بین حفظ قرآن و موفقیتهایت در زمینههاى هنرى وجود داشته است؟
بله، این ارتباط همواره و بسیار بوده است. از سادهترین و عینىترین موارد آن مىتوان به موفقیتم در مسابقه نقاشى با موضوع شهید و شهادت اشاره کرد. این نقاشى را برگرفته از آیات قرآن کشیده بودم. در زمینه خط هم مىتوان به بکارگیرى آیات قرآن در نگارش اشاره کرد که معرِّف هنر اسلامى و دینى است.
تعریف شما از هنر دینى و قرآنى چیست؟
هنرى که برگرفته از اعتقادات دینى، آیات قرآنى و حتى روایات و زندگى ائمه معصومین باشد. الحمدللَّه در این زمینه آثار بسیارى داریم، از آن جمله مىتوان به آثار استاد فرشچیان و استاد شهریار، شاعر شعر معروف «هماى رحمت» اشاره کرد. به نظر من این شعر نمونه بارز یک اثر دینى و در وصف مولا على(ع) است.
به نظرت در دوره و زمانه کنونى که براى نگهدارى اطلاعات و آمار و علوم این همه امکانات و ابزار مثل کامپیوتر و سىدى و فیلم در اختیار است آیا ضرورتى دارد که قرآن را حفظ کنیم و به ذهنمان بسپاریم؟
بله، چون حفظ قرآن علاوه بر تأثیراتى که بر افزایش نورانیت و صفاى روح آدمى مىگذارد، تأثیرات زیاد دیگرى هم دارد؛ مثلاً مىتواند به تقویت حافظه کمک کند، نیز ما را در مقابل خطرات انحرافى که از سوى دشمن اعمال مىشود بیمه و ایمن کند و همواره یاد خدا را در ذهن و دل انسان جارى سازد.
از تأثیرات و برکات قرآن و حفظ آن که در زندگى جارى شده است، مواردى را که به صورت عینى مشاهده کردهاى بگو.
به برکت حفظ قرآن توانستم به زیارت خانه خدا بروم؛ در زمینه تحصیل، مصمم و امیدوار تلاش کنم و الحمدللَّه همیشه جزء شاگردان ممتاز باشم.
فاطمهخانم، تا به حال به فکر افتادهاى که قرآن را با صوت بخوانى؟
بله، البته اوّل راهم و هنوز جدى شروع نکردهام.
به نظرت در زمینه صوت، قاریان خانم موفقترند یا آقا؟
اساتید صوتى که بتوانند خوب تدریس کنند و به رشد و شکوفایى استعداد خانمها در زمینه صوت کمک کنند، بسیار کم هستند و شاید بتوان گفت اصلاً نیستند.
یعنى نظرت این است که آقایان موفقترند؟
بله، البته موفقیتشان به عوامل و شرایط زیادى مثل وجود اساتید، عرصه فعالیت و ... بستگى دارد.
جایگاه قاریان ایرانى در سطح بینالمللى چگونه است؟
الحمدللَّه بسیارى از قاریان و حافظان ایرانى توانستهاند در عرصههاى بینالمللى درخشش داشته باشند و نام ایران را سربلند کنند. به نظر من پیشرفت قرّاء و حفّاظ ایرانى روز به روز بیشتر مىشود، به خاطر برکت انقلاب اسلامى و عنایات ائمه معصومین و رهبرى نظام جمهورى اسلامى.
نظرت در مورد شهرت و معروفیت قاریان و حافظان قرآن چیست؟
تأثیر مثبتى مىتواند داشته باشد، هم به عنوان تشویق براى دیگران به ویژه جوانان، هم به عنوان تقویت روحیه و تشویق براى خودِ قاریان و حافظان که کارشان را با انگیزه و مسئولیت بیشترى ادامه دهند.
ممکن است که معروفیت تأثیر نامطلوب بر آنها بگذارد؟
البته شهرت و معروفیت مثل بسیارى از نعمتهاى زندگى در کمین ایمان و اخلاص بشر هستند اما در مورد حفّاظ و قاریان که با قرآن مأنوساند خیلى کمتر مىتواند خداى ناکرده تأثیر نامطلوب بر جاى گذارد. در قرآن آمده است: «و لا تَمْشِ فى الْأرض مَرَحاً؛ در روى زمین با تکبر و غرور راه نرو» یا در جاى دیگر آمده است: «و لا تزکوا انفسکم؛ خودستایى نکنید.»
«فضّه» بانوى حافظ قرآن بود که مىکوشید جز به زبان قرآن سخن نگوید، چقدر او را مىشناسى؟
«فضه» بانوى بافضیلت و خادمه حضرت زهرا(س) بود که نزد ایشان به رشد و بالندگى فکرى و دینى بسیارى رسید. مىتوان گفت جزء اولین حافظان اسلام است که سعى مىکرد منش و اخلاق آراسته به تعالیم قرآنى داشته باشد و جز آیات قرآن بر زبانش جارى نشود.
نقش و تأثیر بانوان مأنوس با قرآن در رشد و شکوفایى فرهنگى و دینى جامعه چگونه است؟
با استناد به فرمایش امام خمینى که «از دامن زن مرد به معراج مىرود» مشخص مىشود که بانوان در تربیت افراد جامعه و در پى آن تربیت نسلها نقش مهم و بسزایى دارند. اگر بانوان با قرآن مأنوس باشند علاوه بر اینکه در وجود خودشان تحول معنوى صورت مىگیرد، در تربیت افراد جامعه به سوى اهداف عالى قرآن تأثیر بسزایى خواهند داشت.
به نظرت فضاهاى آموزشى قرآنى تأثیرى که لازم است، بر جامعه داشتهاند؟
بله. امام صادق(ع) مىفرماید: «کسى که در جوانى قرآن را حفظ کند، قرآن با پوست و خون او آمیخته مىشود.» این تأثیر مثبتى است که حفظ قرآن بر جوان مىگذارد.
منظورمان در زمینه بهسازى فضاى جامعه است.
وقتى یک نفر قرآن را حفظ کند مىتواند با عمل به آن بر دیگران تأثیر بگذارد، نیز مىتواند با آموزش آنچه آموخته به دیگران، به هدایت دیگران و جامعه خود کمک کند.
صرفاً وجود کلاسهاى آموزشى قرائت، صوت و حفظ مىتواند این هدف را تأمین کند؟
حافظ قرآن، حفظ آن را زمینهاى براى عمل کردن به آن مىداند که مىتواند در حاکمیت فرهنگ قرآنى در جامعه تأثیرگذار باشد. اما باید متوجه بود که حفظ قرآن یک وسیله است و نه هدف و به تنهایى راهگشا نخواهد بود. باید مسئولین با اهمیت دادن و گسترش فعالیتهاى فرهنگى و جذب و تشویق جوانان و مردم از طریق مأنوس شدن با قرآن، خود و جامعه را در برابر خطرات انحرافى بیمه کنند.
به عنوان یک حافظ جوان قرآن اگر سخنى با جوانها دارى بگو.
براى همه جوانان که دلشان چون خورشید زادگاه نور و مهربانى است، آرزوى موفقیت و سربلندى و کامیابى دارم. از آنها مىخواهم گامهاى آسمانىشان را استوار کنند تا هر چه بهتر بتوانند بذر عشق و جوانى گلهاى بوستان هستى را آبیارى کنند.
در پایان گفتگو، اگر حرف ناگفته دارى، برایمان بگو.
جا دارد از زحمات و راهنمایىهاى پدر و مادر عزیزم و دارالقرآن امام حسین و مسئولین مدرسهام قدردانى کنم. بار خدایا! سینهام را به وسیله قرآن گشاده گردان! جسمم را با قرآن به خدمت گیر! چشمم را به وسیله قرآن نورانى نما! زبانم را با قرآن گویا کن و تا زندهام مرا در راه قرآن یارى فرما که هیچ دگرگونى و قدرتى نیست مگر به دست تو.
* *
توصیه:
ضمن آرزوى موفقیتهاى بیشتر براى خانم عارفىجو و سایر دختران خوب مسلمان، در پایان ناگفته نمىگذاریم که استعداد خدادادى، نیز تلاش پیگیر این جوان، که دستاورد آن، موفقیتهاى درخشانى بوده، نباید باعث مقایسه فرزندان ما با او و جوانان موفق دیگر شود، چون فرزندان ما استعداد و توان ضعیف یا قوى داشته، هر یک گرایشها و سلیقههاى گوناگونى دارند. خداوند از هر فردى، برابر آنچه استعداد و توان داده، تکلیف خواسته و بازخواست مىکند و هیچ فردى را با دیگرى نمىسنجد.
پدر و مادرها، نیز مربیان تربیتى توجه دارند که نمىتوان حتى فرزندان یک خانواده را با هم مقایسه کرد و اشخاص ضعیف را سرزنش نمود، مگر اینکه حقیقتاً کوتاهى و کاهلى کرده باشند.
)