آشنایى با وظایف دفتر شبهخانواده
همه چیز براى نزدیکى بیشتر به «خانواده»حمیرا حیدریان
«خانواده» شاید اصیلترین واژه در حوزه علوم اجتماعى باشد؛ سقفى مطمئن که بدون آن هر بىسر و سامانى در روح و جسم و گذشته و حال و آینده قابل توجیه است؛ تکیهگاهى که بدون آن هر شکنندگى و از پا افتادگى ممکن و قابل پیشبینى است.
«خانواده» واژه مقدسى است، اما گاه میزان اهمیت واژهها سبب گستردگى تعاریف مىشود، تا آنجا که اختلاف نظرها پدید مىآید و به دنبال آن انحرافها. نگاه کنید به تعاریفى که امروزه در شرق و غرب جهان از واژه بنیادین خانواده صورت مىگیرد.
نظر به اهمیت موضوع وقتى چندى پیش با مدیر عامل انجمن تنظیم خانواده گفتگویى داشتیم، تصمیم بر این شد به سراغ مراکزى برویم که از واژه خانواده در عنوان و وظایف خود استفاده کردهاند.
«خانواده» را از جنبههاى مختلف مىتوان مورد تحلیل و بررسى قرار داد. مثلاً آنجا که کودک بىسرپرستى مىبایست تحت حمایت قرار گیرد. شواهد بسیارى مبنى برتوجه به ایتام و کودکان بىسرپرست از گذشتههاى دور وجود دارد. شواهدى که به نوعى شیوه و روش متداول براى مبارزه با پدیده بىسرپرستى به حساب مىآید و اکثراً در قالب نهادهاى غیر رسمى و مذهبى ظهور پیدا کرده است.
مسلمانان نیز براساس سنتهاى اسلامى، شیوههایى را نصبالعین خویش قرار داده بودند. این سنتها برگرفته از احکام و آموزههاى دینى، افراد را ترغیب مىکند تا رسیدگى به ایتام را وظیفه خود دانسته و در قالب خانواده با حمایتهایى در اشکال مختلف آنها را از رنج بىسرپرستى نجات بخشند.
در ایران براساس همین دیدگاه با پدیده بىسرپرستى برخورد مىشده و ایتام در پوشش حمایت خانواده یا خانوادههایى قرار مىگرفتند. بر همین اساس ایجاد پرورشگاهها در کشور ما سابقه چندان طولانى ندارد. به طورى که اسناد نشان مىدهد تا سال 1322 هجرى قمرى هیچ پرورشگاه یا دارالایتامى
براى نگهدارى از ایتام ایجاد نشده بود و پدیدهاى به نام پرورشگاه را خارجىها به ایران وارد کردند. به طور مثال مىتوان به پرورشگاهى که آلمانىها در شهرستان خوى تأسیس کرده بودند، اشاره کرد.
در سال 1325 هجرى قمرى، نمایندگان دوره اول مجلس شوراى ملى، نگهدارى از اطفال بىسرپرست و سرراهى را به عنوان یکى از وظایف محوله به شهردارى تصویب کرد و در تعقیب این قانون در سال 1298 اولین دارالایتام در دروازه قزوین و نیز اولین شیرخوارگاه در دروازه دولت تهران احداث و کار خود را آغاز کردند. این دو مؤسسه بعد از تأسیس تا 30 سال به فعالیت ادامه دادند. پس از آن در سال 1341 بنگاه مستقل معاونت عمومى با بنگاه پرورش کودکان ادغام و سازمان تربیتى شهردارى تهران به وجود آمد.
در سال 1357 و با ظهور انقلاب اسلامى، قریب به چهار هزار نفر از فرزندان این آب و خاک در شبانهروزىهاى سازمان تربیتى شهردارى تهران زندگى مىکردند و علاوه بر آن بیش از هفت هزار نفر در مراکز وابسته به هلال احمر (شیر و خورشید سابق)، سازمان اوقاف و امور خیریه و جمعیت حمایت از کودکان بىسرپرست که بالغ بر 83 واحد در سراسر کشور بود، به صورت اردوگاهى و در محیطهاى بسته نگهدارى مىشدند.
پس از پیروزى انقلاب اسلامى، شبانهروزىها مورد توجه و عنایت خاص دستاندرکاران قرار گرفتند. بىشک از دلایل مهم این توجه، قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران بود که «خانواده» را به عنوان نهادى منشأ همه گونه تحولات جامعه در نظر گرفت و سرفصل خاصى را به آن اختصاص داد. در واقع توجه به نگرش و فرهنگ اصیل اصلاحى، مسئولان را به تجدید نظر و اصلاح وضع سابق ترغیب کرد و از اواسط سال 1360 سعى شد ارزشهاى حاکم بر خانواده در شبانهروزىها اعمال شود و این مجموعه به سازمان بهزیستى کشور منتقل و واگذار شد.
ارزیابىها نشان مىدهد که پیش از آن، هدف شبانهروزىها تنها وجود دیوارهایى براى نگهدارى افراد بىسرپرست بود و نه سقفى که تا حد امکان آنها را به شرایط موجود در خانواده نزدیک سازد و زندگى در این مؤسسات با فطرت انسان و نحوه زندگى وى در خانواده تفاوت بسیار داشت. از اینرو با توجه به ضرورت وجود چنین شرایطى، سعى در تغییر وضعیت آنها صورت گرفت و به تدریج به کاهش تعداد شبانهروزىهاى بزرگ و تقسیم کودکان به گروههاى کوچکتر منجر شد. ابتدا کودکان به گروههاى یکصد و پنجاه نفرى و سپس به مرور زمان به گروههاى چهل و سه نفرى تقسیم شدند.
براساس مطالعات بعدى که انجام گرفت مشخص شد تعداد زیاد و نیز اقامت طولانىمدت کودکان و نوجوانان در مراکز شبانهروزى، از عمدهترین ریشههاى معضلات موجود در این بخش به حساب مىآید. بنابراین در سال 1377 به منظور ساماندهى مجدد مراکز شبانهروزى و کوچکسازى آنها با ظرفیت حداکثر بیست نفر و با عملکرد حرفهاى و بافت و کیفیتى شبیه به خانواده «دفتر شبهخانواده» تشکیل شد.
این دفتر به عنوان دفتر کل زیرمجموعه معاونت امور اجتماعى سازمان بهزیستى کشور، مسئولیت مجموعه فعالیتهاى حمایتى، نظارتى و حفظ حقوق کودکان و نوجوانانى را دارد که به دلایل مختلف خانواده خود را از دست داده و فاقد سرپرست مؤثر و باصلاحیت هستند.دفتر شبهخانواده
در تعریف «دفتر شبهخانواده» به طور اجمالى مىتوان گفت این دفتر ضمن حفظ بافت خانوادگى، مراقبت و پرورش یک الى سه نفر از کودکان تحت سرپرستى خانواده بهزیستى را به طور موقت و با نظارت کارشناسى سازمان بر عهده دارد. گذشته از این تعریف اجمالى، مىتوان به شرح وظایف این دفتر این گونه اشاره کرد:
- انجام مطالعات و ارائه دیدگاهها، نظریات و پیشنهادات به منظور ارتقاى سطح کیفى خدمات حمایت از کودکان و نوجوانان بىسرپرست و بدسرپرست در بخشهاى دولتى و غیر دولتى.
- تهیه و تنظیم، طبقهبندى، بررسى و تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود در مورد کودکان بىسرپرست و چگونگى حمایت از آنان در بخشهاى دولتى و غیر دولتى.
- تدوین ضوابط، دستورالعملها و آئیننامههاى اجرایى مبتنى بر اصول حرفهاى. با توجه به استانداردها و با هدف ارتقاى کیفیت خدمات و حفظ پویایى آن.
- بررسى قوانین و ضوابط حقوقى مربوط به حمایت از کودکان بىسرپرست و صیانت از کرامت، حقوق و منافع آنان و ایجاد زمینه و اقدام جهت رفع مشکلات و موانع قانونى و حقوقى در راستاى ارائه خدمات بهتر.
- تهیه و تنظیم ضوابط و دستورالعملهاى لازم جهت تسهیل ترخیص فرزندان به دامان خانواده و جامعه با حفظ و حراست از کرامت، حقوق و منافع آنان.
- طراحى و ایجاد زمینه جهت تغییر ساختار شبانهروزىهاى موجود و حرکت در جهت گسترش واحدهاى شبهخانواده.
- ترغیب و حمایت از مشارکتهاى مردمى در اشکال مختلف مادى و معنوى، پذیرش فرزندان و تشکیل مراکز شبهخانواده (خیریه و نیمه دولتى) با همکارى دفتر مشارکتهاى مردمى.
اما حمیدرضا الوند معاون دفتر امور شبهخانواده سازمان بهزیستى در باره این وظایف مىگوید: مأموریت اصلى دفتر امور شبهخانواده سازمان بهزیستى، مراقبت شبانهروزى و پرورش و تربیت کودکانى است که به نوعى سرپرست دائمى خود را از دست داده یا فاقد سرپرست باصلاحیت و مؤثر هستند. یعنى به عناوین مختلف از طریق مراجع قضایى والدین آنان رد صلاحیت شده و نگهدارى آنان در خانواده موجب آزار جسمانى، روانى و تخریب شخصیتى مىشود.
به گفته وى، فوت والدین با 25 درصد، عدم صلاحیت والدین به دلیل فسادهاى اخلاقى و رفتارى و اعتیاد 24 درصد، زندانى شدن والدین به دلیل مشکلات مالى و قتل غیر عمد و غیره 12 درصد، نداشتن پدر و مادر مشخص و رهاشدگى 11 درصد، مفقود شدن والدین 8 درصد و سایر علل نیز با 8 درصد مهمترین علل پذیرش کودکان است.
بنا به اظهار این مسئول از حدود بیش از 14 هزار کودک تحت سرپرستى سازمان بهزیستى، 30 درصد بىسرپرست کامل و 70 درصد فاقد سرپرست با صلاحیت و مؤثر هستند.
از سوى دیگر طبق اظهار دکتر نبىاللَّه عشقى ثانى مدیر کل دفتر امور شبهخانواده سازمان بهزیستى 380 مرکز شبهخانواده در کشور فعالیت دارند که وظیفه این مراکز نگهدارى از افراد زیر 18 سال بىسرپرست یا بدسرپرست است که به هر علتى از نعمت پدر و مادر محروم هستند. از این تعداد، 219 مرکز غیر دولتى و 161 مرکز دولتى است.
به گفته وى از 15 هزار کودک تحت پوشش سازمان بهزیستى، 7 هزار و 500 کودک و نوجوان در مراکز خانه کودک و نوجوانان (شبهخانواده) در سراسر کشور نگهدارى مىشوند که 20 درصد آنان زیر 6 سال، 33 درصد بین 6 تا 12 و 36 درصد بین 12 تا 18 سال سن دارند.
به بیان این مسئول، والدین 20 درصد کودکان این مراکز صلاحیت نگهدارى آنان را نداشتهاند، 15 درصد کودکان فاقد پدر و مادر، 15 درصد کودکان رها شده و همین میزان نیز فرزندان طلاق هستند و مابقى به دلایل دیگر از قبیل بیمارى صعبالعلاج والدین در این مراکز نگهدارى مىشوند.
عشقى ثانى اظهار مىکند که مراکز مراقبت از کودکان و نوجوانان (شبهخانواده) هر یک حدود 15 الى 20 فرزند را در خود جاى دادهاند و باید خاطرنشان کرد این مراکز مانند خانه همه امکانات و ملزومات را شامل مىشود. به علاوه تمام این مراکز بدون تابلو هستند و مددکار و روانشناس نیز دارند.
به گفته وى براى حفظ شأن و شخصیت کودکان، ساختمانها مانند آپارتمانهاى مسکونى بدون نشانهاى بر روى سر در این مراکز است.
به اعتقاد وى نباید فرزندان بىسرپرست از بقیه منفک شوند بلکه باید به مدارس عادى رفته و در کنار هموطنان خود زندگى را بگذرانند.خدمات دفتر شبهخانواده
دفتر شبهخانواده سازمان بهزیستى همانند سایر ارگانها و سازمانها علاوه بر داشتن وظایف، ارائهدهنده خدماتى به مخاطبان خویش است که طبق قوانین و ضوابط موجود براى آن تعریف شده است.
بنا بر تعریفى که سازمان بهزیستى براى این دفتر ارائه داده، این نهاد ارائهدهنده پانزده نوع خدمات به مخاطبان خود شامل کودکان و نوجوانان است. مانند: پذیرش کودکان بىسرپرست و فاقد سرپرست مؤثر با صلاحیت، ارائه خدمات تخصصى و تربیتى به کودکان داراى مشکلات عاطفى، رفتارى (خانههاى تربیتى)، مراقبت و پرورش فرزندان در خانه کودکان و نوجوانان (6 الى 18 سال)، انجام امور مربوط به فرزندخواندگى، مراقبت از کودکان بىسرپرست داراى معلولیت در خانههاى کودکان و نوجوانان، اجراى طرح بیمه آتیه فرزندان، اجراى برنامههاى فرهنگى و تربیتى جهت فرزندان مقیم مراکز شبانهروزى، حمایتهاى مادى و رفاهى به فرزندان تحت پوشش سازمان بهزیستى (کمکهاى غیر مستمر)، پرداخت هزینههاى دانشجویى به فرزندان دانشجوى تحت پوشش، ایجاد مراکز مشاوره و همیارى فرزندان ترخیص شده یا در شرف ترخیص، کمک به ایجاد اشتغال پایدار براى فرزندان ترخیص شده و یا در شرف ترخیص، طرح ساماندهى و حمایت از فرزندان زندانیان، سرپرست داوطلب و کمک به ایجاد و توسعه مراکز غیر دولتى و هیئت امنایى از جمله این موارد ذکر شده است. اما اینکه هر یک از این خدمات یاد شده با چه هدفى ارائه مىشود، توضیح کاملترى را مىطلبد که به ذکر آن مىپردازیم.پذیرش کودکان بىسرپرست و فاقد سرپرست مؤثر و باصلاحیت
سازمان بهزیستى سعى دارد با ایجاد مراکز شبانهروزى دولتى و غیر دولتى براى کودکانى که به دلایلى به طور دائم یا موقت از سرپرستى مؤثر و باصلاحیت محرومند، سرپناهى مناسب و امن همراه با خدمات و فعالیتهاى حرفهاى در جهت سلامت جسمى، اجتماعى، روانى و شرایط رشد و بالندگى معنوى و اجتماعى و علمى، همچنین خودکفایى براى آنان فراهم آورد. با این اقدام، حمایت، حفظ، مراقبت و صیانت از حقوق، کرامت و منافع کودکان و نوجوانان، اجتناب از اقامت درازمدت آنان و نیز انتقال موقت یا دائم با نظارت حرفهاى به دامان خانواده به عنوان اهداف اصلى دنبال مىشود.
گفتنى است کودکان و نوجوانانى که بنا به دلایلى به طور دائم یا موقت از سرپرستى مؤثر و باصلاحیت محروم شدهاند، از دریافتکنندگان این گونه خدمات هستند.
ارائه خدمات تخصصى و تربیتى به کودکان داراى مشکلات عاطفى، رفتارى (خانههاى تربیتى)
این خانهها طبق وظایف سازمان و به منظور فراهم کردن فرصت لازم براى رشد کودکانى که به لحاظ شرایط محیطى (خانوادگى، اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى) با مشکلات عاطفى و رفتارى مواجه هستند پدید آمده است. ایجاد شرایط بهتر براى پذیرش و جذب آنان در میان دیگر کودکان مقیم مراکز شبانهروزى، خانواده و جامعه از جمله خدمات مورد نظر این خانههاست.
لازم به ذکر است ارائه خدمات تخصصى مطلوب به کودکان داراى مشکلات عاطفى و رفتارى با هدف آمادهسازى کودکان و بازگشت آنان به خانواده، شبهخانواده، فرزندخواندگى و خانههاى کودکان و نوجوانان تحت نظارت سازمان بهزیستى از اهم اهداف این بخش است که از سوى مسئولان دنبال مىشود.
در این بخش خدمات شامل کودکانى مىشود که به دلایل مختلف از قبیل بىسرپرستى و یا نداشتن سرپرست مؤثر و باصلاحیت و یا وجود سوء رفتار در خانواده و یا جامعه به طور موقت آمادگى و درایت اجتماعى و روانى لازم را از دست دادهاند و نیازمند دریافت خدمات تخصصى در دوران گذار تربیتى - درمانى به منظور بازتوانى روانى و رشد اجتماعى خویش هستند.
در این خانهها کارشناس و مسئول خانه، مربى امور تربیتى به ازاى هر 10 نفر کودک، یک نفر در هر شیفت کارى، یک پزشک عمومى (پارهوقت)، یک روانپزشک (پارهوقت)، یک مددکار و چهار نفر نیروى خدماتى به ارائه خدمات مىپردازند.مراقبت و پرورش فرزندان در خانه کودکان و نوجوانان (6 الى 18 سال)
سازمان بهزیستى با ایجاد خانههاى کودکان و نوجوانان، فرزندانى را که بىسرپرست یا فاقد سرپرست مؤثر هستند و بین 6 الى 18 سال سن دارند، مورد پذیرش و مراقبت قرار مىدهد. این بخش فراهم آوردن شرایط مناسب زندگى براى فرزندان در خانههاى کودکان و نوجوانان و جلوگیرى از بروز آسیبهاى اجتماعى در میان فرزندان را هدف خود قرار داده است.
انجام امور مربوط به فرزندخواندگى
واگذارى دائمى سرپرستى کودکان بدون ولىّ شناخته شده تحت سرپرستى سازمان به خانوادههاى متقاضى که واجد شرایط قانون جارى حمایت از کودکان بىسرپرست هستند، از وظایف این بخش است. کمک به حفظ ساختار و صیانت خانواده و تأمین منافع مادى و معنوى کودک، دو هدف حائز اهمیت تعریف شده براى مسئولان این گروه است.
مراقبت و پرورش فرزندان در خانههاى مستقل
سازمان بهزیستى با ایجاد خانه مستقل فرزندان، زمینه همزیستى خواهران و برادرانى که در خانههاى مختلف سازمان مورد مراقبت قرار گرفتهاند، در یک خانه مستقل و در کنار هم فراهم مىکند. با این کار اهدافى چون همزیستى خواهران و برادران در فضایى شبیه به خانواده و پذیرش بخشى از مسئولیتهاى زندگى توسط فرزندان دنبال مىشود.
مراقبت از کودکان بىسرپرست داراى معلولیت در خانههاى کودکان و نوجوانان
شناسایى کودکان بىسرپرست ساکن در مراکز توانبخشى و خانههاى کودکان و نوجوانان به منظور ارائه فرصتهاى برابر و رفع تبعیض نسبت به آنان، از جمله خدمات این بخش است. با انجام این عمل اهدافى مانند ارائه خدمات تخصصى به کودکان بىسرپرست معلول با هدف فراهم کردن فرصتهاى برابر، ارتقاى آگاهى و حساسیت، تقویت برنامهریزى مشترک جهت ارتقاى سطح خدمترسانى و رفع تبعیض نسبت به آنان، ایجاد نظام هماهنگ براى رعایت حقوق کودکان معلول و غیر معلول، ارائه فرصتهاى برابر از طریق ایجاد مجموعههاى واحد با رعایت استانداردهاى مناسب و رعایت اصل شاملسازى دنبال مىشود.
اجراى طرح بیمه آتیه فرزندان
سازمان بهزیستى به منظور رفع مشکلات مسکن، ازدواج، جهیزیه، اشتغال و تحصیلات عالى فرزندان تحت حمایت خود، ماهیانه به ازاى هر کودک مبلغ 200 هزار ریال به شرکت سهامى بیمه پرداخت مىکند. با این اقدام نوعى سرمایهگذارى درازمدت براى فرزندان تحت پوشش انجام مىشود. در واقع با این عمل ایجاد سرمایهاى مناسب و مطمئن براى آتیه فرزندان که پس از ترخیص پشتوانه محکمى براى آینده آنان باشد هدف قرار گرفته است.
گفتنى است فرزندان تحت پوشش سازمان بهزیستى که در خانههاى کودکان و نوجوانان (شبهخانواده) مورد مراقبت و پرورش قرار داشته و بىسرپرست هستند از این خدمات بهرهمند مىشوند.حمایتهاى مادى و رفاهى به فرزندان تحت پوشش سازمان بهزیستى (کمکهاى غیر مستمر)
با توجه به اینکه سازمان بهزیستى کشور تنها متولى قانونى کودکان بىسرپرست در کشور شناخته مىشود و مسئولیت تأمین کلیه نیازهاى آنان را دارد، در تخصیص اعتبارات مىبایست اولویت این بخش را مد نظر قرار داده تا در مراحل مختلف حمایت ضرورى براى تأمین رفاه، سلامت، رشد، پرورش و زندگى مستقل فرزندان را فراهم کند. این بخش براى تأمین شرایط زندگى سالم و با عزت و کرامت با ایجاد شرایط رفاهى مناسب براى فرزندان ایجاد شده است.
تأمین هزینه پوشاک فرزندان در خانههاى کودکان، پرداخت پول توجیبى ماهیانه، تهیه و تأمین ایاب و ذهاب فرزندان محصل و غیر محصل، برنامهریزى مناسب جهت اوقات فراغت آنان، تأمین کلیه
هزینههاى آموزشى و ثبت نام فرزندان مطابق با نیازهاى فردى و با هدف تأمین فرصتهاى برابر، پرداخت هزینههاى بهداشتى، دایه، عیدى و کمک هزینه از جمله وظایف بر دوش گذاشته این بخش است.پرداخت هزینههاى دانشجویى به فرزندان دانشجوى تحت پوشش
کلیه هزینههاى آموزشى و ثبت نام فرزندان مطابق نیازهاى فردى و با هدف تأمین فرصتهاى برابر و پرورش مناسب و با عزت فرزندان در همه مقاطع از جمله دانشگاه، آموزشگاههاى مراکز آموزش فنى و حرفهاى، همچنین تأمین هزینههاى مربوط به استفاده از معلم تقویتى، شرکت در کلاسهاى کنکور، تهیه وسایل و ابزار و کتب آموزشى با ارائه مدارک معتبر طبق دستورالعمل اجرایى بخش هزینهها، از جمله خدمات ارائه شده این بخش است.
ایجاد مراکز مشاوره و همیارى فرزندان ترخیص شده یا در شرف ترخیص
به منظور متعالى ساختن جوانان ترخیص شده و یا در شرف ترخیص و خارج کردن آنان از مشکلات و آفتهاى احتمالى و براى ایجاد زمینههاى یک زندگى عادى و مصونیت از تبعات منفى ناشى از اقامتهاى طولانى و یا ادوارى در شبانهروزىها، راهکارهاى مناسبى در این بخش تدارک دیده شده است.
اعضاى این گروه اهدافى چون ایجاد شبکه حمایتى مناسب اجتماعى و اقتصادى براى فرزندانِ ترخیص شده، ارائه خدمات مشاورهاى و مددکارى و سازماندهى و رفع مشکلات عمومى، کمک به رفع مشکلات متعددى که فرزندان بعد از ترخیص با آن مواجه هستند، ایجاد هماهنگى ستادى میان بخشهاى اجرایى و فرزندان ترخیص شده و کمک به ایجاد تشکلهاى مورد نیاز با هدف همیارى و مشارکت فرزندان ترخیص شده را مد نظر خود قرار دادهاند. افرادى که تمام یا مقطعى از دوران کودکى، نوجوانى یا جوانى خویش را در مراکز شبانهروزى طى کرده باشند، از جمله کسانى هستند که از این خدمات بهره مىگیرند.
کمک به ایجاد اشتغال پایدار براى فرزندان ترخیص شده و یا در شرف ترخیص
به کارگیرى توانایىهاى فکرى و جسمى جمعیت هدف به نحوى که در ازاى انجام آن شغل، فرد به استقلال نسبى مالى برسد، جزو خدمات ارائه شده توسط این بخش است. برنامهریزى در راستاى قطع وابستگى جمعیت هدف از خدمات سازمان بهزیستى، هدایت جمعیت هدف به سوى خودکفایى از طریق اشتغال مولد و پایدار و نیز علاوه بر جنبه اقتصادى، جنبه درمانى اشتغال نیز از اهداف این گروه است که منجر به ایجاد اعتماد به نفس، خودکفایى و تبدیل استعدادهاى بالقوه به بالفعل مىشود.
از جمله کسانى که از این خدمات بهرهمند مىشوند، فرزندان ترخیص شده یا در شرف ترخیص مراکز شبانهروزى دولتى و غیر دولتى هستند که نیاز به حمایتهاى اقتصادى و اجتماعى دارند.
از جمله تسهیلات ارائه شونده از سوى این بخش به گروههاى هدف، اعطاى تسهیلات وامهاى اشتغالزایى و وامهاى بلاعوض است.طرح ساماندهى و حمایت از فرزندان زندانیان
با توجه به حضور تعدادى از کودکان به همراه مادران زندانى خویش در بند زنان زندانهاى کشور، سازمان بهزیستى به عنوان متولى حمایت از حقوق کودکان و به منظور پیشگیرى از آسیبپذیرى این کودکان در هماهنگى با سازمان زندانها اقدام به ساماندهى فرزندان زندانیان جهت انتقال آنان به خانواده خودى و بستگان، خانوادههاى داوطلب و یا مراکز شبهخانواده سازمان بهزیستى کشور کرده است.
انتقال فرزندان همراه مادران زندانى از محیط زندان به خانواده بستگان، خانواده داوطلب خانههاى کودکان و نوجوانان و یا شیرخوارگاههاى خارج از بند با تأکید بر حفظ و تداوم ارتباط فرزندان با مادر خویش از جمله اهداف مورد نظر این گروه است.سرپرست داوطلب
سرپرست داوطلب، شخص حقیقى یا حقوقى است که به صورت داوطلبانه و با انگیزههاى معنوى به شیوههاى گوناگون از
کودکان بىسرپرست غیر معلول و معلول مطابق آئیننامه حمایت مىکند که ارائه این وظیفه نیز در حیطه فعالیتهاى دفتر شبهخانواده است.
دفتر شبه خانواده در این بخش جلب حمایتهاى مادى و معنوى اشخاص حقیقى و حقوقى خیّر از کودکان بىسرپرست را هدف خود قرار داده است. این طرح حمایت مشخص و شفاف از فرد فرد کودکان و نوجوانان را به طور ویژه مد نظر خود دارد.
کودکان مقیم در مراکز شبانهروزى دولتى بهزیستى، کودکان مقیم در مراکز هیئت امنایى و خیریه، کودکان مقیم در خانواده که بىسرپرست هستند، کودکان واگذار شده به بستگان سببى و نسبى و خانوادههاى داوطلب و کودکان ترخیص شده از مراکز شبانهروزى که زندگى مستقل دارند، از جمله کسانى هستند که مىتوانند از این مزایا بهرهمند شوند.کمک به ایجاد توسعه مراکز غیر دولتى و هیئت امنایى
این مراکز تجمعى از گروههاى داوطلب مردمى بوده و هدف فعالیت آنان کسب درآمد نیست، بلکه رفع نیاز جامعه یا گروهى از جامعه هدف است. با توجه به طرح کوچکسازى در مراکز دولتى این مؤسسات غیر دولتى جهت ایجاد مراکز شبانهروزى اقدام و بر مبناى پذیرش اساسنامه مورخ 23 خرداد ماه سال 1383 تشکیل شده و با رعایت ضوابط و دستورالعملهاى سازمان فعالیت مىکنند. ارائه چنین خدماتى نیز از جمله وظایف دفتر شبهخانواده محسوب مىشود.
کاهش نقش متمرکز دولت در امور مددجویان و تحقق اهداف تشکلهاى غیر دولتى در گسترش خدمات به جامعه هدف، انجام فعالیتهاى مختلف بهزیستى توسط بخش غیر دولتى و ارتقاى استاندارد خدمات در بخشهاى غیر دولتى، تشویق و ترغیب بخش غیر دولتى به ایجاد و توسعه مراکز شبانهروزى و تقویت اهرم نظارت، کاهش تعداد فرزندان در مراکز دولتى (کوچکسازى مراکز اردوگاهى) و تقویت طرحهاى مشارکت فعال مردم در حمایت از فرزندان از جمله اهداف تعریف شده در این بخش است که توسط اعضا دنبال مىشود.
گفتنى است متقاضیان ایجاد و گسترش مراکز شبانهروزى که داراى هیئت امنایى با شخصیت حقوقى باشند از جمله گروههایى هستند که مىتوانند به فرزندان مقیم مراکز شبانهروزى ارائه خدمت کنند.همه چیز براى نزدیکى بیشتر به «خانواده»
شرح وظایف و خدمات ارائه شده در مراکز تحت پوشش «دفتر شبهخانواده» سازمان بهزیستى کشور نشان مىدهد براساس تجربیات موجود در امر سرپرستى کودکان، نوجوانان و جوانان مىبایست ویژگىهاى خانواده در کوچک بودن، تعداد مربیان اندک و مشخص که با افراد انس و علاقه ایجاد کنند و رسیدگى به امور معنوى مددجویان به طور جدى مد نظر قرار گیرد.
به عبارت دیگر تنها دیوارهایى که افرادى را دور هم جمع کند و در چارچوب آن صرفاً به نیازهاى مادى آنان پرداخته شود، پاسخگو نخواهد بود. بىشک تجربیات به دست آمده در اشکال سابق پرورشگاهها، ناهنجارىهایى را در پى داشته که مىتوان نمونههاى آن را در خانوادههاى از هم گسیخته نیز مشاهده کرد. وقتى پدر و مادر تنها نگران مسائل مادى فرزندانشان باشند و از محبت و یکرنگى در خانواده کمتر اثرى باشد، وقتى اعضاى خانواده به اجبار کنار یکدیگر باشند و اهداف و انگیزهها و سلایق مشترک، آنها را به هم نزدیک نسازد، خانه تنها پرورشگاهى است خالى و سستبنیاد؛ جایى که دلها از آن فرار مىکنند.
اگر حوصله کردید یک بار دیگر به شرح وظایف بخشهاى مختلف «دفتر شبهخانواده» نگاهى بیندازید. تلاش براى ساختن محیطهاى کوچک با مربیان مشخص، کوشش براى یافتن خانوادههایى که فرزندان به آنجا منتقل شوند، حذف تابلوها از سر در پرورشگاهها و نامشخص بودن کودکان بىسرپرست در مدارس، همه پیروى از اصولى انسانى برابر با مقتضیات بشرى است.
خانواده ویژگىهایى دارد که باید رعایت شود. گاه یک مادر با اتخاذ روشهاى نادرست ممکن است آنچه به فرزندانش عطا مىکند جز ناهنجارى به بار نیاورد و گاه پدرى با رفتارهاى ناروا مىتواند هر امن و آرامشى را از فرزندانش بگیرد.
اینکه امروزه پرورشگاهها نیز در تلاشند تا خود را به ویژگىهاى خانواده نزدیک سازند، دلیلى است براى اینکه بیندیشیم «تعریف واقعى خانواده چیست؟»
)