دیابت‏

رعنا شکوهى‏ستا

دیابت چیست؟

دیابت یک اختلال متابولیکى است. بدین صورت که سرعت و توانایى بدن در استفاده و سوخت و سوز کامل قندها کاهش مى‏یابد. در این بیمارى قند خون به صورت مزمن افزایش مى‏یابد که علت آن کمبود یا نبود انسولین و یا اشکال در آن مى‏باشد.

انواع دیابت‏

دیابت نوع 1: (یا دیابت وابسته به انسولین IDDM). بدن مبتلایان به دیابت نوع یک توانایى تولید انسولین را ندارد و این امر موجب افزایش سطح قند خون مى‏گردد. این نوع دیابت در کودکان و نوجوانان دیده مى‏شود و براى درمان آن نیاز به تزریق انسولین مى‏باشد.

دیابت نوع 2: (یا دیابت غیر وابسته به انسولین NIDDM). در دیابت نوع دوم بدن فرد مبتلا، انسولین تولید مى‏کند و حتى ممکن است غلظت انسولین در خون از مقدار معمول آن نیز بیشتر باشد اما گیرنده‏هاى سلولى فرد نسبت به انسولین مقاوم شده و در حقیقت نمى‏گذارند انسولین وارد سلول‏ها شده و اعمال طبیعى خود را انجام دهد. در این حالت مى‏توان با درمان رژیمى، غلظت قند خون را کاهش داد. درصد شیوع این بیمارى در زنان بیش از مردان است. شایع‏ترین نوع دیابت است که معمولاً در افراد بالاى 30 سال دیده مى‏شود (دیابت بالغین).

دیابت باردارى: دیابت باردارى مربوط به چند ماهه آخر دوران باردارى است و معمولاً سابقه خانوادگى در ابتلا به آن نقش دارد. تعدیل در مصرف کربوهیدرات‏ها و محدود کردن دریافت کربوهیدرات‏هاى تصفیه شده و افزایش تعداد وعده‏ها و کاهش حجم وعده‏ها از جمله عوامل بهبودبخش مى‏باشند. در این افراد احتمال ابتلا به دیابت بیشتر است.

چه کسانى بیشتر دچار بیمارى دیابت بالغین مى‏شوند؟
1- افراد چاق.
2- افراد کم‏تحرک.
3- کسانى که سابقه دیابت را در یکى از افراد خانواده درجه یک (پدر، مادر، خواهر و برادر) دارند.
4- کسانى که تغذیه نادرست دارند و بیش از حد از غذاهاى شیرین و چرب استفاده مى‏کنند.
5- زنان حامله.
6- افرادى که دچار فشار خون بالا هستند.

عوارض بیمارى دیابت‏

همه ساله تعداد زیادى از بیماران دیابتى بر اثر عوارض بیمارى جان خود را از دست مى‏دهند یا دچار از کارافتادگى مى‏شوند. در صورت عدم کنترل صحیح بیمارى دیابت، این بیمارى عوارض جدى را بر روى چشم، کلیه‏ها، اعصاب محیطى اندام‏ها، قلب و عروق مغزى خواهد گذاشت به گونه‏اى که هم‏اکنون دیابت علت اصلى نابینایى در دنیا محسوب مى‏شود.
بیمارى دیابت موجب اختلال در ارگان‏هاى مختلف شده که در برخى موارد منجر به مرگ بیمار مى‏شود، بنابراین با تشخیص زودرس بیمارى و شروع به موقع اقدامات درمانى مى‏توان روند بیمارى را کندتر کرده و عوارض آن را کاهش داده، همچنین طول عمر مفید بیمار را افزایش مى‏دهد.
بیمارى کلیه مشکل اصلى و مهلک افراد دیابتى، بخصوص افراد مبتلا به دیابت نوع اول است. 25 تا 30 درصد بیماران دیالیزى به علت عوارض کلیوى دیابت، به مراحل نهایى نارسایى کلیه رسیده‏اند.
دیابت شایع‏ترین علت قطع عضو، به غیر از قطع عضو ناشى از تصادفات است و نیز خطر بیمارى قلبى، عروقى در مبتلایان به بیمارى دیابت 4 تا 7 برابر بیشتر از دیگر افراد است.
دیابت باعث یک نوع بیمارى لثه مى‏شود که این بیمارى به از دست دادن دندان‏ها منجر خواهد شد و متأسفانه نزدیک به 30 درصد از افراد دیابتى با آن مواجه هستند. تقریباً 56% از مردان دیابتى از ناتوانى جنسى رنج مى‏برند. اغلب افراد مبتلا به ناتوانى جنسى دچار افسردگى مى‏شوند. ناتوانى جنسى در مورد مردانى که هنوز بدن‏شان مى‏تواند انسولین بسازد، قابل درمان است.
اکثر آسیب‏هاى دیابت به سیستم عصبى قابل بهبودى است اما گاهى اوقات این آسیب‏ها جدى و غیر قابل برگشت مى‏باشد. به طور مثال اگر کسى بر اثر دیابت نابینا گردد، هیچ گاه بهبود نخواهد یافت، اما ناتوانى جنسى ناشى از دیابت برگشت‏پذیر مى‏باشد.

نکات مهم براى بیماران دیابتى‏

1- بهتر است ماهانه آزمایش قند خون انجام دهید.
2- فعالیت بدنى منظم با نظر پزشک داشته باشید.
3- از مصرف دخانیات خوددارى کنید.
4- چند حبه قند یا یک ماده شیرین دیگر با خود داشته باشید.
5- از مصرف قند و شکر و انواع شیرینى پرهیز کنید.
6- تعداد وعده‏هاى غذایى را افزایش دهید ولى در هر دفعه، مقدار غذاى کمترى مصرف کنید.
7- از حبوبات در برنامه غذایى روزانه کمتر استفاده کنید.
8- از مصرف مواد نشاسته‏دار مثل نان، برنج، گندم و جو خوددارى کنید.
9- مصرف مقادیر زیاد چربى‏ها باعث کاهش اثر انسولین مى‏شود، لذا مصرف چربى‏ها را کاهش دهید.

دیابت و انسولین‏

بسیارى از افراد پس از شروع مداوا و استفاده از تجویزهاى دارویى حتى از قبل هم چاق‏تر مى‏شوند زیرا انسولین به واسطه داخل کردن چربى‏هاى خون به درون بافت چربى (براى آنکه بدن مجبور شود از قند استفاده کند) و مجبور کردن کبد به تبدیل مازاد انرژى به چربى و همچنین وا داشتن مغز به صدور دستورهایى مبنى بر گرسنگى، موجب چاقى مى‏شود.
دیابتى‏ها در معرض صدماتى مانند حملات قلبى و مشکلات کلیوى و نابینایى و ناشنوایى هستند و این امر به علت افزایش قند خون بعد از صرف غذا و چسبیدن این قندها به سلول‏ها و تبدیل آن به ماده‏اى مضر به نام «سوربیتول» است. پزشکان به وسیله انجام آزمایش هموگلوبین A1Cو اندازه‏گیرى میزان قند چسبیده به سلول‏ها، به میزان آسیب‏هاى عصبى وارد شده پى مى‏برند.
ایجاد لخته و افزایش میزان ترى‏گلیسیرید خون و پایین آوردن سطح HDL یا چربى خوب موجب حمله قلبى مى‏شود. انسولین موجب افزایش اکسیداسیون و تبدیل LDLبه LDL اکسیده مى‏شود که این فرم از LDL باعث ایجاد پلاک‏هایى در درون رگ‏ها و انسدادشان مى‏گردد. سطح بالاى انسولین باعث مى‏شود کلیه‏ها نمک را نگه دارند و آن را دفع نکنند که باعث افزایش فشار خون مى‏شود. پس بدن براى محافظت در مقابل افزایش قند خون نیاز به انسولین دارد اما انسولین زیاد مى‏تواند مرگبار باشد. بنابراین مهم‏ترین هدف در تجویز انسولین این است که با کمترین میزان مصرف انسولین بتوان از بالا رفتن ناگهانى قند خون جلوگیرى کرد.

دیابت و رژیم غذایى‏

بسیارى از افرادى که بعد از سن 40 سالگى مبتلا به دیابت مى‏شوند، با رعایت رژیم غذایى مشتمل بر مصرف سبزیجات، غلات کامل (سبوس‏دار)، حبوبات و ماهى و کاهش مصرف فرآورده‏هاى شیرینى‏پزى، شکر، گوشت، مرغ و تخم‏مرغ مى‏توانند حال خود را بهبود بخشند. بسیارى از مبتلایان به دیابت که انسولین مصرف مى‏کنند، توانایى کافى براى پاسخ دادن به انسولین را ندارند و این امر به علت وزن بالا و مصرف زیاد قندهاى تصفیه شده از سوى آنهاست. اولین دستور براى برطرف کردن این حالت، استفاده از دانه‏هاى کامل (غلات سبوس‏دار) به جاى فرآورده‏هاى شیرینى و نان‏پزى است.
تحقیقات نشان داده‏اند دریافت مقادیر بسیار زیاد پروتئین به کلیه‏هاى فرد دیابتى آسیب وارد مى‏کند بنابراین دیابتى‏ها باید مصرف گوشت و ماکیان و تخم‏مرغ را کاهش دهند. همچنین تحقیقات اخیر نشان مى‏دهند کربوهیدرات‏هاى تصفیه شده، میزان نیاز به انسولین را افزایش مى‏دهند، و چربى‏هاى غیر اشباع تک‏پیوندى و چندپیوندى موجود در سبزیجات و چربى‏هاى امگا - 3 موجود در روغن ماهى و همچنین استفاده از آرد کامل و دانه‏هاى کامل به جاى آرد تصفیه شده، نیاز به انسولین را کاهش مى‏دهند. سطح بالاى قند خون بعد از صرف غذا موجب مى‏شود قندها به سلول‏ها چسبیده و تبدیل به ماده‏اى سمى (براى سلول‏ها) به نام «سوربیتول» شوند که این ماده به اعصاب و کلیه و شریان‏ها و قلب آسیب خواهد رساند. بهترین راه براى کاهش سطح انسولین (به گونه‏اى که قند خون بالا نرود)، خوددارى از افزایش وزن، عدم استفاده از غذاهاى تهیه شده از آرد سفید و شکر تصفیه شده، مصرف غلات کامل در نان‏ها و شیرینى‏ها، خوردن میوه و سبزیجات با وعده‏هاى غذایى مى‏باشد.

تأثیر ورزش بر کنترل قند خون و توده بدنى در افراد مبتلا به دیابت نوع 2

ورزش به همراه رژیم غذایى و درمان دارویى به عنوان سه رکن اساسى در درمان و بهبود دیابت نوع 2 شناخته شده است. انجام فعالیت‏هاى روزانه، موجب کاهش عوارض دیابت مى‏شود. این امر در کنار بى‏هزینه بودن و نداشتن عوارض درمانى و دارویى، موجب مى‏گردد که تحرک بدنى و انجام کامل فعالیت‏هاى روزانه بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
وقتى قند وارد بدن شما مى‏شود فقط مى‏تواند در سلول‏هاى کبد و ماهیچه ذخیره گردد. اگر سلول‏هاى کبد و ماهیچه از کربوهیدرات اشباع باشند، قندها دیگر جایى براى رفتن ندارند. اگر ذخیره سلول‏هاى ماهیچه به واسطه ورزش کردن مصرف گردد بعد از صرف غذا قندها به وسیله ماهیچه‏ها جذب مى‏شوند و مقدار آنها در خون افزایش نمى‏یابد. بنابراین با یک برنامه ورزشى منظم، ذخیره قند ماهیچه‏ها کاهش یافته و عوارض بیمارى دیابت بهبود مى‏یابد.
از هر 5 نفر مبتلا به دیابت، 4 نفر اضافه وزن دارند. دو هدف عمده در مورد بیماران دیابتى، کاهش میزان قند خون و توده چربى بدن (کاهش وزن) است. چاقى و خصوصاً چاقى شکمى اصولاً با مقاومت نسبت به انسولین، بالا رفتن میزان انسولین بدن، بالا رفتن میزان قند خون، افزایش فشار خون، افزایش چربى خون و ... همراه است. چربى خون بالا که از عوارض مستقیم چاقى است، مى‏تواند در درازمدت موجب بروز آسیب در بافت‏هایى نظیر کلیه، چشم‏ها، اعصاب، کبد و رگ‏ها گردد.
به دیابتى‏ها توصیه مى‏شود ورزش‏هاى آرام و سبک انجام دهند، و سعى کنند مثلاً به جاى یک بار ورزش در روز و به مدت نیم ساعت، آن را به سه بار و هر بار به مدت 10 دقیقه تغییر دهند.

دیابت در ایران‏

رئیس انجمن دیابت ایران اعلام کرد:
هزینه‏هاى درمان دیابت براى دیابتى‏هاى نوع اول که انسولین تزریق مى‏کنند رقمى بالغ بر 50 تا 70 هزار تومان در ماه است.
در گذشته تنها 8 درصد از جمعیت بالاى 20 سال ما مبتلا به دیابت بود، اما متأسفانه امروزه به علت کاهش فعالیت جسمانى و بدى تغذیه بخصوص مصرف غذاهاى آماده و کنسرو شده، این آمار به 12 درصد رسیده است.
4 میلیون دیابتى در کشور با مشکل بیمه مواجه هستند.
با توجه به اینکه هر 15 سال آمار بیماران دیابتى در کشور سه برابر مى‏شود، در 15 سال آینده کشور با 36 میلیون بیمار دیابتى مواجه مى‏شود و این فاجعه است.
90 درصد بیماران دیابتى، دیابت نوع دوم دارند که متأسفانه کنترل نمى‏شوند و دچار عوارضى مانند نابینایى مى‏شوند.

براساس پژوهش‏هاى محققان بنیاد امور بیمارى‏هاى خاص:

میزان مرگ و میر در سنین میانسالى در افراد دیابتى دو برابر افراد بدون دیابت است.
بسیارى از مردم به علت عدم آگاهى از وجود بیمارى خود، در مرحله بروز عوارض بیمارى به پزشک مراجعه مى‏کنند، همچنین به علت عدم آگاهى و وجود باورهاى غلط، تعدادى از بیماران نسبت به اجراى برنامه درمانى خود بى‏توجه هستند که به این ترتیب زمینه مناسب بروز عوارض ناشى از این بیمارى را براى خود فراهم مى‏کنند.
نبود درمانگاههاى دیابت در بسیارى از نقاط کشور، درمان بسیارى از بیماران بخصوص قشر محروم جامعه را با مشکل مواجه مى‏سازد.
ناتوانى مالى برخى از بیماران در پرداخت فرانشیز موجب درمان ناقص و در نتیجه بروز عوارض مى‏شود.

مطالعات و پژوهش‏ها

گروهى از پزشکان بیمارستان کیوتوى ژاپن توانستند پس از برداشتن سلول‏هاى انسولین‏ساز بدن زن سالم که سابقه ابتلا به بیمارى دیابت نداشت، آنها را به دختر 27 ساله وى که به بیمارى دیابت مبتلا بود پیوند دهند. پزشکان دنیا معتقدند انجام موفقیت‏آمیز این عمل جراحى مى‏تواند راه حلى براى روش‏هاى درمانى جدید بیمارى دیابت باشد.
محققان دانشگاه هوستون اخیراً جهش ژن جدیدى را کشف کرده‏اند که تصور مى‏شود در گسترش دیابت نوع 1 نقش دارد.
مطالعات محققان هلندى نشان مى‏دهد نوشیدن چندین فنجان قهوه در روز به متابولیسم قند در بدن کمک مى‏کند و ممکن است خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد. دانشمندان نوشیدن مقدار متعادلى قهوه را توصیه کرده‏اند. چون مطالعات نشان داده‏اند افراط در نوشیدن قهوه مى‏تواند میزان کلسترول و خطر پوکى استخوان را افزایش دهد یا فرد را نسبت به بیمارى‏هاى استخوان آسیب‏پذیرتر و حساس‏تر کند.
معمولاً کنترل بیمارى دیابت تا حد زیادى بر تنظیم قند خون متمرکز است، در حالى که به جلوگیرى از بیمارى قلبى و سکته مغزى توجه کافى نمى‏شود.
نتایج یک تحقیق نشان مى‏دهد افراد مبتلا به دیابت نوع دو بیشتر در معرض مرگ پس از عمل باى‏پس قلب قرار دارند.
افسردگى در افزایش خطر ابتلا به دیابت نقش چشمگیرى دارد.
فعالیت بدنى خطر ابتلاى به دیابت نوع‏2 را 50 درصد کاهش مى‏دهد.

منابع: -

http: // diabetqazvin. qarsiblog. com
http: // www. ijem. org / iranian
http: // www. abcdiet. net / diabetic. asp
http: // www.mehrnews. com
http: // iskw. persianblog. com
http: // www. hamvatansalam. com
http: // www. laserdarmani. com / patients
http: // www. iranhoo. com / magazine
http: // www. pitt.edu / ~ super1 / lecture / lec 17651 / 140. htm