کودکان از بادکنک‏بازى چه مفاهیمى را مى‏آموزند؟

محمدرضا مطهرى‏

بادکنک‏بازى‏

بادکنک‏بازى براى کودکان، جذاب و لذتبخش است. بادکنک‏ها به علت سبک بودن که در هوا معلق مى‏مانند، حرکت آرام آنها جذبه و زیبایى خاصى دارد. این بازى مورد علاقه تمامى کودکان ملل مختلف مى‏باشد. کودکان از بادکنک‏بازى مفاهیم زیادى را یاد مى‏گیرند، از جمله:
* پر شدن بادکنک‏ها را از هوا مشاهده، لمس و احساس خواهند کرد.
* جریان خارج شدن هوا از بادکنک‏ها را خواهند دانست.
* صداى وارد شدن جریان هوا به داخل بادکنک‏ها را خواهند شنید.
* آویزان بودن نسبى بادکنک‏ها را در فضاى اتاق خواهند دید.
* جابه‏جا شدن بادکنک‏ها را به وسیله جریان هوا مى‏بینند.
* صداى انبساط سریع حاصل از ترکیدن بادکنک‏ها را خواهند شنید.
* با رنگ‏هاى مختلف آشنا مى‏شوند.(1)
بادکنک‏بازى و ترکاندن آن جنبه تشخیصى و درمانى دارد که در بازى‏درمانى از آن استفاده مى‏شود.
«دیویدم لویى» در طول سى سال فعالیت کلینیکى خود، یکسرى روش‏هاى بازى را که تصور مى‏کرد در درمان کودکان مؤثر است ایجاد نمود.
آنچه او انجام داد طرح‏ریزى مجموعه‏اى از موقعیت‏هاى ویژه است که محرک جهت بازى آزادانه مى‏باشد. یکى از این بازى‏ها، ترکیدن بادکنک بود که براى استفاده در «درمان از طریق رهاسازى» ترتیب داد.
هدف اولیه آن فعال کردن اظهار وجود در کودکان خودمدار از طریق رهاسازى پرخاشگرى و خصومت سرکوب شده است.
درمانگر مقدار زیادى بادکنک‏هاى رنگى در اندازه‏ها و شکل‏هاى گوناگون تهیه مى‏کند و مى‏گوید: حالا مى‏خواهیم با بادکنک‏ها بازى کنیم. درمانگر ابتدا خودش یک بادکنک را برمى‏دارد و باد مى‏کند و انتهاى آن را گره زده و با احتیاط آن را مى‏ترکاند. درمانگر باید توجه کند اولین بادکنکى را که مى‏ترکاند، صداى زیادى نداشته باشد، چون اگر صداى آن زیاد و ناگهانى باشد، ممکن است کودک براى رفتن به طرف بادکنک‏ها رغبتى نشان ندهد.
اگر درمانگر صبر و حوصله به خرج دهد، کودک به طرف بادکنک‏ها خواهد رفت.
درمانگر کودک را تشویق مى‏کند هر طور مایل است بادکنک‏ها را بترکاند. شیوه ترکاندن مى‏تواند با فشار، پریدن روى آن، استفاده از ناخن، چکش، میخ، تیراندازى با تفنگ و ... باشد.(2)
نحوه عملکرد کودک در ترکاندن بادکنک‏ها و حالات او به هنگام ترکاندن و پس از آن مى‏تواند راهنماى خوبى از اوضاع و احوال درونى کودک باشد.
از طریق ترکاندن بادکنک‏ها کودک از قید تنش‏ها و کشمکش‏هاى روحى و روانى رها شده و احساس آرامش و سبکى در او ایجاد مى‏گردد.

رعایت نکات ایمنى‏

* به هنگام بادکنک‏بازى باید مواظب بود کودکان به یکدیگر برخورد نکنند.
* باید به آنان یادآورى کرد اگر بادکنک را با دهان باد مى‏کنند به یکباره نگذارند بادِ آن خالى شود، چون ممکن است با فشار هوا بادکنک به طرف گلوى کودک برود و موجب خفگى او شود.
* وقتى بادکنک ترکید، بهتر است همان هنگام داخل سطل آشغال ریخته شود و از دسترس کودک دور باشد، چون ممکن است قسمت‏هاى سالم آن را با مکیدن، مقدارى باد کرده و دوباره ترکاند، که به هنگام مک‏زدن ممکن است در گلوى کودک گیر کند و او را خفه نماید.
* توصیه مى‏شود بادکنک‏هایى که در داخل کشور تولید مى‏شود، زیر نظارت باشند تا از نظر بهداشتى و مصرف مواد، اصول بهداشتى را رعایت کنند. بادکنک‏هایى که از خارج وارد مى‏شوند، بهتر است پس از کنترل و بررسى در اختیار فروشندگان قرار گیرند.

بازى‏هاى مختلف با بادکنک‏

در یک سالن بزرگ، یا فضاى داخل حیاط مدرسه، بچه‏ها را دور هم جمع مى‏کنیم. مى‏گوییم به صورت دایره‏اى با فاصله مناسب بایستند و به هر یک، یک بادکنک مى‏دهیم و به آنها مى‏گوییم:
أ) بادکنک را با ضربه کف دست در هوا نگه دارید؛
ب) بادکنک را با نوک انگشتان در هوا نگه دارید؛
پ) بادکنک را با ضربه زدن با سر در هوا نگه دارید؛
ت) بادکنک را با ضربه زدن با پا در هوا نگه دارید؛
ث) بادکنک را به هوا پرتاب کنید، سپس به دور خود بچرخید و آن را بگیرید؛
ج) بادکنک را به هوا پرتاب کنید و پنج بار دست بزنید و سپس بگیرید؛
ح) بادکنک را به هوا پرتاب کنید و با پشت دست خود به آن ضربه بزنید و در هوا نگه دارید.
* کودک بادکنک‏ها را باد مى‏کند، معلم روى هر یک از بادکنک‏ها نوارى مى‏چسباند، سپس هر یک از کودکان را به رنگ و نام بادکنکش صدا مى‏کند، تا بادکنک را روى دیوار یا تخته سیاه بچسباند: على بادکنک قرمزت را روى دیوار بچسبان. حسین پس از بادکنک قرمز، بادکنک زرد خودت را بچسبان، به همین صورت ادامه مى‏دهد تا مجموعه بادکنک‏ها یک شکل جالب را تشکیل دهند.(3)

پى‏نوشتها: -

1) کینک جرى. رى - اسکیپرز جان. وى، آموزش علوم تجربى قبل از دبستان، ص‏21.
2) لندرث گارى.ل، بازى‏درمانى دینامیسم مشاوره با کودکان، ص‏135.

3) Mayesky mary crative activities for young children p.p 240.