قند خون بعد از هر بار غذا خوردن بالا میرود.
این مسئله در مورد بیماران دیابتی نوع ا و اا فرق نمیکند.
گلوکز، قندی است که در خون یافت میشود و مبنع عمدهای انرژی بدن محسوب میگردد. اگر به بیماری دیابت مبتلا هستید، گلوکز خونتان در صورتی که غذا زیاد بخورید، افزایش مییابد. چنانچه گلوکز بیش از حد افزون گردد، باعث بیماری میشود. اگر داروی دیابت را به مقدار صحیح مصرف نکنید، در آن صورت گلوکز خون یا خیلی بالا میرود و یا افت پیدا میکند. اگر گلوکز(قند خون) برای مدتی، بالا بماند، شما مشکلاتی در ناحیهی قلب، پا، کلیه و چشم پیدا میکنید. اگر هم قند خون خیلی پایین باشد دچار هایپوگلوسمی (افت قند خون ) میشوید. نگاه داشتن قند خون در حد متعادل و طبیعی، مشکلات دیابت را کم و یا از بین میبرد. شما میتوانید دربارهی میزان طبیعی قند خونتان با پزشک مشورت کنید.
مقدار قند خون چقدر است؟
برای بسیاری از افراد بالغ حد متوسط قند خون به ترتیب زیر است.
قبل از غذا (ناشتا) 130 -90 میلیگرم درصد
2-1 ساعت بعد از خوردن غذا زیر180 میلیگرم درصد
حال، میتوانید مقدار متوسط قند خونتان را از پزشک معالجتان بپرسید و آن را در جدولی بنوسید. (در ضمن از پزشکتان سؤال کنید که هر چند وقت یک بار لازم است قند خونتان اندازهگیری شود) نتایج به دست آمده به شما نشان میدهد که از برنامهی درستی پیروی کردهاید یا نه. از پزشکتان در مورد آزمایش «ای وان سی» (CَA1) هم بپرسید و از او بخواهید لااقل دوبار در سال برایتان این آزمایش را درخواست کند. عدد «ای وان سی» (A1C) میانگین قند خون سه ماه گذشته را نشان میدهد.
چگونه میتوان قند خون را در حد طبیعی نگه داشت؟
چرا غذا و دارو را باید سر ساعت معین خورد؟
قند خون بعد از هر بار غذا خوردن بالا میرود. اگر یک روز ناهار مفصلی میل کنید و روز دیگر غذای سبک، در آن صورت مقدار قند خون شما تغییر میکند. قند خونتان را میتوانید با خوردن مقدار معینی از غذاهای حاوی کربوهیدرات در زمانهای مشخص، متعادل و ثابت نگه دارید.
کربوهیدراتها، موجب تولید انرژی میشوند. مواد نشاستهای، میوه، شیر و سبزیهای نشاستهدار همچون: ذرت و شیرینیها در گروه کربوهیدراتها هستند. با پزشکتان دربارهی تعداد دفعات صرف غذا و مقدار آن مشورت کنید. حال، شکل 6 ساعت را روی کاغذ بکشید و روی آن عقربههایی را که نشانگر ساعت خوردن هر وعده است مشخص کنید. (این کار را در مورد زمان و مقدار خوردن داروها نیز انجام دهید)
برنامهی ورزشی مناسب برای شما:
آنچه میل میکنید و زمان خوردن آن به حرکات ورزشی شما نیز بستگی دارد. انجام تمرینات ورزشی، مهمترین قسمت مهار قند خون و ثابت نگه داشتن آن است. فعالیتهای جسمانی باید لذتبخش و بیخطر باشد. بنابراین با پزشکتان در مورد نوع مناسب ورزش، مشورت کنید. ورزش را با توجه به نکات زیر انجام دهید.
علائم افت قند خون عبارتند از : احساس ضعف و سرگیجه، عرق کردن زیاد، تغییر سریع ضربان قلب و احساس گرسنگی. در صورت بروز این حالتها تمرینات ورزشی را بلافاصله متوقف و قند خون را اندازهگیری نمایید، اگر پایین از 70 بود آنگاه یکی از مواد زیر را میل کنید:
3-2 قرص گلوکز
2/1 پیمانه از هر نوع آب میوه
2/1 پیمانه نوشابه گازدار
یک فنجان شیر
6-5 عدد شیرینی خشک یا بیسکویت
2/1 قاشق چایخوری شکر یا عسل
پس از 15 دقیقه، قند خونتان را مجدد آزمایش کنید تا بفهمید به حد طبیعی رسیده یا نه. 1 ساعت قبل از وعدهی غذایی بعدی اگر قند خونتان ثابت بود، یک میان وعده میل کنید. هنگام ورزش، برای امنیت بیشتر، موادی چون قرص گلوکز و یا شیرینی خشک را همراه داشته باشید. (تا در صورت افت قند آنها را استفاده کنید)
در هنگام ورزش حتماً به هم بازی خود، علائم افت قند و نحوهی درمان آن را توضیح دهید تا در هنگام بروز حادثه، اطلاعات کافی داشته باشد.
هرم غذایی:
برای کسب ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز بدن، غذاهای متنوع را در برنامهی غذایتان بگذارید.
از مواد غذایی که در پایین هرم غذایی نوشته شده بیشتر و از موادی که در نوک هرم قید شده، کمتر مصرف کنید.
شیرینی و چربی
گوشت و جانشین گوشت شیر و ماست
میوه سبزی
نشاسته
هر روز چه مقدار باید غذا بخوریم؟
حتماً در بارهی برنامهی غذایی – که معمولاً باید داشته باشید – و همینطور مقدار داروی مورد نیازتان و موارد دیگر ابتدا با پزشک مشورت کنید. پس از آن برنامهی منظمی برای خود تنظیم نمایید.
اگر شما
- خانمی ظریف اندام هستید که ورزش هم میکنید.
- خانمی متوسط اندام هستید که میخواهید وزنتان را کم کنید.
- خانمی متوسط اندام هستید که زیاد ورزش نمیکنید.
در آن صورت، لازم است غذاهایی معادل 1600 -1200 کالری را انتخاب کنید.
حال میتوانید گروههای ذکر شده در پایین را که انرژی معادل 1600-1200 کالری در روز را دارند، انتخاب کنید.
گروه نشاستهها : 6 واحد
گروه سبزیها : 3 واحد
گروه میوهها : 2 واحد
گروه شیر و ماست: 2 واحد
گروه گوشت و جایگزین آن: 2 واحد
اگر مشخصاتی را که در زیر به آنها اشاره میشود، دارا هستید، در آن صورت شما روزانه به 2000 -1600 کالری، انرژی نیاز دارید.
- خانمی درشت اندام که میخواهد وزنش را کم کند.
- آقای ریز نقش با وزن متناسب.
- آقای متوسط اندام که ورزش نمیکند.
- آقای متوسط یا درشت که میخواهد وزنش را کم کند.
حال میتوانید مواد زیر را، انتخاب کنید.
(روزانه)
گروه نشاستهها: 8 واحد
گروه سبزیها: 4 واحد
گروه میوهها: 3 واحد
گروه گوشت و جایگزین آن: 2 واحد
گروه چربیها: تا 4 واحد خیلی کم
اگر مشخصات زیر را دارید، شما روزانه به 2400 -2000 کالری، انرژی نیاز دارید.
- مرد متوسط یا درشت اندام که به خاطر موقعیت شغلی، فعالیت بدنی دارد و ورزش هم میکند.
- مرد درشت اندام با وزن متناسب.
- خانم درشت اندام که به خاطر موقعیت شغلی فعالیت بدنی دارد و ورزش هم میکند.
تعداد دفعات مصرف مواد غذایی برای کسب 2400 -2000 کالری به قرار زیر است:
گروه نشاستهها: 11 واحد
گروه سبزیها: 4 واحد
گروه میوهها: 3 واحد
گروه شیر و ماست: 2 واحد
گوشت و جایگزین آن: 2 واحد
گروه چربیها: تا 5 وعده ولی کم
حال میتوانید شکل هرم غذایی را روی یک صفحه برای خودتان ترسیم کنید و تعداد دفعات مصرف مواد را در آن بنویسید تا راهنمای خوبی برای شما باشد.
گروه نشاسته:
مواد غذایی زیر در گروه نشاسته جای دارند:
این گروه انرژی، ویتامین، مواد معدنی و الیاف گیاهی مورد نیاز بدن را تأمین میکنند.
در هر وعده انواع مواد نشاستهای را مصرف کنید. البته عدهای ممکن است به شما بگویند که نشاسته نخورید ولی این حرف کاملاً اشتباه است. خوردن نشاسته برای هر فرد لازم است. این مسئله شامل افراد دیابتی هم میشود.
حال ببینم یک سهم یا یک واحد از گروه نشاسته شامل چه مقدار غذا میشود؟
یک تکه نان برشته، سیبزمینی کوچک، 2/1 پیمانه جبوبات پخته، 4/3 پیمانه غلات حجیم شده
نصف فنجان نخود سبز پخته، به اضافه یک سیب زمینی کوچک
نصف پیمانه نخود سبز پخته به اضافه یک سیب زمینی کوچک مساوی 1 پیمانه برنج
اگر تعداد واحدهای (سهم) مصرف یک ماده از یک بار بیشتر باشد در آن صورت میتوانید مواد نشاستهای گوناگون یا از یک نوع را به مقدار مشخص، میل کنید.
برای مهار قند خون، گروه نشاسته را در تمام وعدهها تقسیم کنید.
چه راههایی برای استفاده از غذاهای نشاستهدار بهتر است؟
- از حبوبات و نان کامل (سبوسدار ) استفاده کنید
- مواد غذایی سرخ کردنی و پر نشاسته را کمتر مصرف کنید (چیپس، سیب زمینی سرخ کرده و شیرینیهای خامهای)
به جای غذاهای سرخ شده از مواد زیر استفاده کنید:
سبزیها:
سبزیها با انرژی کمی که دارند، ویتامین، مواد معدنی و الیاف گیاهی (فیبر) بدن را تأمین میکنند. سبزیها شامل کاهو، انواع فلفل، کلم بروکلی، هویج، لوبیا سبز، آب سبزی (آب گوجه فرنگی)، اسفناج و ... هستند.
هر سهم (واحد) سبزی شامل مواد زیر است:
1 واحد (یک سهم)
نصف پیمانه هویج پخته یا نصف فنجان لوبیا سبز پخته و یا یک فنجان سالاد
دو واحد سبزی:
نصف پیمانه هویچ پخته به اضافه 1 پیمانه سالاد مساوی با نصفه پیمانه آب سبزی (گوجه فرنگی) باضافه نصف پیمانه لوبیا سبز پخته
سه واحد سبزی (سهم):
نصف پیمانه سبزی پخته به اضافه نصف پیمانه لوبیا سبز پخته به اضافه یک گوجه فرنگی کوچک مساوی با نصف پیمانه کلم بروکلی به اضافه 1 پیمانه آب گوجه فرنگی
در صورتی که از سبزی قرار است بیشتر از یک واحد استفاده کنید، میتوانید انواع مختلف سبزی را انتخاب کنید و یا برای واحدهای دیگر هم از یک نوع سبزی استفاده کنید.
جدولی برای مهار قند خونتان، مقدار سبزی و میوه را در وعدههای روزتان تقسیم کنید:
یک کارشناس تغذیه و یا پزشک معالجتان در مورد انتخاب این برنامه، کمک کنندهی خوبی خواهند بود.
راههای صحیح مصرف سبزی کدام است؟
میوهها:
میوه به بدن انرژی، ویتامین، مواد معدنی و الیاف گیاهی را میرساند.
گروه میوه:
سیب، موز، توت فرنگی، انبه، آب میوه طبیعی، کشمش، پرتغال و ...
چه مقدار میوه برای وعده غذایی مناسب است؟
یک سهم میوه مساوی است با یک سیب کوچک یا نصف لیوان آب میوه یا نصف یک گریپ فروت
2 واحد میوه:
یک موز یا نصف لیوان آب پرتغال به اضافه 4/1 پیمانه توت فرنگی
اگر در یک وعده غذایی بیشتر از یک واحد (یک سهم) میوه دارید، در آن صورت میتوانید از میوههای مختلف انتخاب کنید یا برای 2 سهم از یک نوع میوه استفاده کنید.
جدولی برای سهمهای میوه، تنظیم کنید.
برای مهار قند خونتان، سهم میوهها را بین وعدههای غذایی روزانه تقسیم کنید.
راه صحیح استفاده از میوهها کدام است؟
گروه شیر و ماست:
شیر و ماست به بدن انرژی، پروتئین، چربی، کلسیم، ویتامین «آ» و سایر ویتامینها و مواد معدنی را میرسانند.
یک سهم شیر و ماست برابر است با:
یک پیمانه ماست بدون چربی یا کم چرب یا یک فنجان شیر یک درصد یا شیر چربی گرفته است.
جدولی تهیه کنید.
راههای صحیح استفاده از شیر و ماست:
گوشت و جایگزینهای آن
گوشت و جایگزینهای آن شامل: گوشت گاو و گوسفند، گوشت پرندگان، ماهی، تخم مرغ، پنیر، پنیر سویا، کرهی بادام زمینی میشود. مواد ذکر شده را روزانه به مقدار کم مصرف کنید. گوشت و جایگزینهای آن به بدن در ساخت سلولها و ماهیچهها کمک میکنند. آنها در عین حال به بدن انرژی، ویتامین و مواد معدنی میرسانند.
یک سهم گوشت (یک واحد) و جایگزین آن چه مقدار است؟
یک سهم مساوی است با:
دو یا سه انس گوشت بیچربی جوجه، ماهی و گوساله و گوسفند یا 1 تخم مرغ به اضافه 4 انس پنیر سویا و یا دو قاشق غذاخوری کره بادام زمینی
حال جدول زیر را تنظیم کنید و در آن تعداد دفعات مصرف و مقدار آن را مشخص سازید.
راه صحیح مصرف گوشت و جایگزینهای گوشت:
از راههای ذکر شده در پایین برای پختن گوشت استفاده نمایید.
برای مزهدار کردن گوشت از سرکه، آب لیمو، سس سویا، سس کچاپ، گیاهان خشک معطر و ادویه استفاده کنید. برای پختن نیمرو تخم مرغ از روغن کم استفاده کنید. مقدار مصرف آجیل، گردو، بادام زمینی و مرغ سرخ کرده را به حداقل برسانید. (این مواد، چربی زیاد دارند) از پنیر کم چرب یا بدون چربی استفاده کنید.
گروه چربیها و شیرینیها
مقدار شیرینی و چربی را که روزانه مصرف میکنید، حتماً به حداقل برسانید. این مواد انرژی زیاد دارند ولی مغذی نیستند. این مواد، چربی زیاد دارند و باعث بالا رفتن کلسترول خون میشوند. در نتیجه خطر سکتهی قلبی را افزایش میدهند، با کم کردن این مواد به راحتی وزنتان کم شده و قند و چربی خونتان نیز پایین میآید.
چربی شامل مواد زیر است:
شیرینی شامل مواد زیر است:
یک سهم شیرینی برابر است با یک شیرینی خشک مساوی با یک کیک ساده مساوی با چهار عدد شکلات کوچک مساوی یک قاشق شربت غلیظ
یک سهم چربی برابر است با یک قاشق غذاخوری روغن مساوی با یک قاشق غذاخوری سس رقیق سالاد مساوی با یک قاشق مرباخوری سس مایونز کم چرب
به خاطر داشته باشید که مواد فاقد چربی و شکر، باز هم انرژیزا هستند. با پزشکتان در بارهی مقدار این مواد و طریقهی مصرف آنها مشورت نمایید.
غذایتان را اندازهگیری کنید:
برای آنکه مقدار سهم هر وعده را کاملاً بدانید، کارهای زیر را انجام دهید:
ارتفاع مایع را در لیوان مشخص کنید. بار بعد هم در همان لیوان شیر را میل کنید
برای مصرف بهتر مواد غذایی ذکر شده به طور جداگانه برای هر یک جدولی تنظیم نمایید و مقدار سهمهای مورد نیازتان را در آن بنویسید و روزانه بر طبق آن غذا بخورید.
منبع:
اینترنت
www.hiddk.nih.gov
)