تن و روان آدمی به یک­دیگر کاملاً وابسته هستند. هر گونه تغییر غیر طبیعی و اختلال در عمل­کرد ارگان­های بدن موجب پریشانی روانی و روحی می­گردد و از سوی دیگر هر ناراحتی روحی و مشغولیت ذهنی از قبیل اضطراب، افسردگی یا وسواس، موجب پیدایش علائم جسمانی می­شود.

استرس، امروزه شایع­ترین بیماری بشر شناخته شده است، چرا که عوامل ایجادکننده­ی آن همواره در همه جا وجود دارند. سر و صداهای ناهنجار و ناراحت­کننده، ضررهای مالی، فشارهای اقتصادی، رفتارهای ناخوشایند اطرافیان، کار زیاد، کم خوابی و غیره، همه و همه عوامل استرس­زا هستند.

استرس نه تنها باعث تغییرات خلقی می­شود بلکه باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری­ها، از سرماخوردگی ساده تا بیماری­های قلبی و عروقی می­شود.

کسانی که فقط به سلامت جسمانی می­اندیشند و از آسودگی روانی غفلت می­ورزند هیچ گاه به شادابی، سلامت واقعی و طول عمر کافی دست نمی­یابند و برعکس آن­هایی که فقط جویای اعصاب راحت هستند و به پرهیزهای غذایی و ورزش توجه ندارند هرگز به تن­درستی حقیقی نمی­رسند، چرا  که یکی از راه­های مقابله با استرس، استفاده از مواد غذایی است.

غذاها می­توانند از راه­های مختلفی بر میزان استرس تأثیر بگذارند. مثلاً بعضی غذاها باعث افزایش سطح «سروتونین» در خون می­شوند. (سروتونین ماده­ا­ی شیمیایی است که باعث ایجاد آرامش می­شود.)

بعضی غذاها با تقویت سیستم ایمنی و کاهش فشار خون، بدن را از عوارض استرس در امان نگه می­دارند.

مرکبات، روغن ماهی، شیر، سبزیجات از مواد غذایی هستند که ضد استرس هستند.

اگر ما با رعایت نکاتی، به یک الگوی زندگی طبیعی و سالم دست پیدا کنیم، خودمان اولین کسی هستیم که از آن لذت خواهیم برد، چرا که همیشه شاداب، پر انرژی، تندرست و شاد خواهیم بود.

برای رفع تنش­ها و استرس­­ها و دست­یابی به اعصاب و روان آسوده و راحت نکات و دستورات زیر را مدنظر داشته باشید:

1. طی روز، حداقل دو بار کار را کنار بگذارید، به مقابل پنجره بروید و هوای تازه را تنفس کنید. آن گاه راحت بنشینید و بگذارید جسم و روان شما استراحت نماید. در این فاصله از صحبت کردن بپرهیزید و کاری کنید که اتاق، کاملاً ساکت باشد.
2. روزی 10 دقیقه در یک اتاق ساکت دراز بکشید. یک بالش راحت زیر سر خود بگذارید تا اندکی سرتان بالا قرار گیرد. آن گاه سعی کنید از نوک انگشتان پا تا فرق سرتان آسوده و راحت شود.

برای این منظور ابتدا تمام حواس خود را روی انگشتان پا متمرکز کنید و به خود تلقین نمایید که انگشتان شما گرم و شل می­شوند. آن گاه، انگشتان شما واقعاً شل و راحت می­شوند سپس همین عمل را با ساق و ران­ها انجام دهید و به همین ترتیب قسمت به قسمت بالا بیایید تا تمام عضلات بدن و صورت شما نیز شل شوند. مدتی به این حال بمانید به چیزی فکر نکنید و یا در صورت دل­خواه به یک منظره­ی خوشایند مثلاً کنار یک دریاچه­ی آرام با مناظر دل­پذیر فکر کنید. تنفس شما باید بسیار راحت باشد. این عمل، آسوده­سازی (Relaxation) نامیده می­شود و از اصول اولیه­ی تن­درستی است و باید روزانه آن را انجام داد. به این ترتیب فشارهای روانی که در طول روز به سیستم عصبی و روانی انسان وارد می­آید برطرف می­شود و هر گونه کسالت و ناراحتی روانی برطرف می­شود.

1. هر هفته حداقل یک روز را به تعطیلات و تفریح در محیط­های باز - حتی المقدور خارج از شهر - در مناطق آرام و زیبا اختصاص دهید. گشت و گذار در چنین محیط­هایی، همراه اعضای خانواده یکی از بهترین و مؤثرترین روش­های آسوده­سازی روانی است و موجب تخلیه­ی تمامی استرس­هایی می­شود که در طول هفته، در محیط کار یا منزل، به ساختار روانی انسانی وارد آمده است.
2. ورزش کنید. یک بدن سالم بهتر می­تواند در برابر آثار استرس مقاومت کند. ورزش یک اثر آرام­کننده دارد که پس از آن تا مدتی به طول می­انجامد. یکی از بهترین ورزش­ها، پیاده­روی است. این ورزش مفید و آسان که در هر شرایط قابل انجام است، امروزه جزء مؤثرترین روش­های آمادگی جسمانی محسوب می­شود. با یک پیاده روی - حتی کوتاه - در مسیری آرام و با کفش و لباسی مناسب، علاوه بر آن که خستگی و کسالت جسم انسان خارج می­شود، نوعی طراوت و شادابی روحی نیز حاصل می­گردد که آدمی را برای یک روز کار آماده می­کند. برای پیاده­روی بهتر است کفش شما دارای پاشنه­ای کوتاه باشد. توجه داشته باشید که کفش­های تخت و بدون پاشنه یا کفش­های پاشنه بلند برای پیاده­روی مناسب نیستند و موجب آزردگی عضلات و ستون فقرات کمری می­شوند. بهتر است پس از پیاده­روی، در صورت امکان، دوش بگیرید. سرعت پیاده روی لازم نیست زیاد باشد و به ویژه اگر سن شما بالاست یا دچار ازدیاد فشار خون یا بیماری قلبی هستید به هیچ وجه، با شتاب پیاده­روی نکنید. مسافت پیاده روی باید بین 2 تا 6 کیلومتر باشد و مدت آن حداقل 20 دقیقه باشد.

پیاده­روی را حتی المقدور در هوای تازه­ی صبحگاهی انجام دهید. در حین پیاده­روی، در وضعیت فضایی مناسبی قرار بگیرید. شانه­ها را عقب و کمر و پشت را راست بگیرید. پس از اتمام پیاده­روی لباس گرم بپوشید.

1. در برابر مسائل زندگی حالت مثبتی داشته باشید. با خدای خود راز و نیاز کنید. به پیش بروید و قدرتی را که متعلق به خداست به او واگذارید که او خود، امور را کنترل می­کند. افرادی که همیشه حمله می­کنند و هل می­دهند خیلی کمتر از انسان­های آرام و مؤمن به موفقیت می­رسند.

در ضمن سعی کنید افکار منفی را نیز از خود دور کنید و جملاتی این چنینی را دیگر به کار نبرید:

از ما که گذشته،     ما که دیگر پیر شدیم،       جوانی یادت به خیر

به جای این گونه افکار منفی، پندارهای سازنده و مثبت را به کار ببرید:

من هنوز کاملاً جوان و شادابم        من می­توانم و ....

1. خواب یکی از مکانیسم­های دفاعی روانی انسان علیه استرس است. کسانی که خواب کافی و راحت ندارند نسبت به عوامل فشارنده­ی روانی بسیار آسیب­پذیر هستند. در طی خواب، بسیاری از ناراحتی­ها و آزردگی­های روحی برطرف می­شوند. کسانی که به علل شغلی خواب کافی ندارند، معمولاً دچار نوعی کسالت، خستگی و بی­حوصلگی هستند و پوست و موی آن­ها نیز هیچ گاه حالت شاداب و زیبا ندارد و از نظر جسمانی نیز زودتر پیر می­شوند. بنابراین سعی کنید همواره خواب راحت داشته باشید.

از بیداری تا آخر شب و خوابیدن تا پاسی از صبح بپرهیزید.

برای راحت خوابیدن در شب باید از خوردن غذای سنگین و چرب به عنوان شام بپرهیزید.

از مصرف چای و قهوه در شب خودداری کنید. صبح­ها ورزش کنید. طی روز فعالیت بدنی داشته باشید. شب­ها 20 دقیقه قبل از خواب، یک لیوان شیر گرم با یک قاشق عسل بخورید و مطالعه نمایید.

خواندن کتاب یکی از بهترین روش­های خوابیدن است. سعی کنید بدن خود را به داروهای خواب­آور مانند «دیازپام» یا «اکسازپام» عادت ندهید چرا که این داروها دارای عوارض جانبی هستند و پس از قطع مصرف آن­ها با بی خوابی شدید مواجه خواهید شد.

گوش سپردن به نوایی آرام­بخش، یک ساعت قبل از خواب، ضربان قلب را آرام کرده، فشار خون و میزان استرس را کاهش می­دهد و مانند دارویی مؤثر، خواب راحتی را به ارمغان می­آورد.

1. یکی دیگر از روش­های آسوده­سازی روانی، امیدواری به آینده است. امیدوار و هدف­دار بودن موجب می­شود که انسان همواره نوعی انگیزه و تحرک در خود احساس نماید و تا حد زیادی در برابر عوامل استرس­زا و ناامیدکننده مقاوم گردد. کسانی که نسبت به آینده­ی امیدوار و خوش­بین نیستند، شکننده و آسیب­پذیر می­شوند. بنابراین همواره برای آینده خود اهداف و ایده­ها و آرزوهایی تعیین کنید و برای رسیدن به آن­ها بکوشید.
2. تنفس عمیق یکی دیگر از روش­های آسوده­سازی است. این عمل را می­توانید در مواقع عصبانیت و ناراحتی و یا هر روز در هوای تازه انجام دهید.
3. شایع­ترین علت سردرد، فشارهای عصبی است. یک روش قدیمی برای درمان این سردرد که مؤثرترین نیز هست، این است که یک پارچه­ی تمیز را در آب داغ بگذارید، سپس آن را تا کنید و بر پشت گردن خود قرار دهید. آن گاه صبر کنید تا دستمال سرد شود و سپس دوباره این عمل را تکرار کنید. بهتر است این عمل را در وضعیت خوابیده انجام دهید. پس از چند بار، سر درد برطرف می­شود چرا که در حقیقت نوعی آرامش عصبی ایجاد می­شود.
4. لازم نیست حتماً برای ریلکس شدن به قله­ی کوه بروید، فقط کافی است خود را در یک منظره­ی معمولی کوچک غوطه­ور کنید. اگر تابلوی نقاشی زیبایی در خانه یا محل کارتان دارید آن را مجسم کرده، زیبایی آن را مورد تحسین قرار دهید. اگر آکواریومی پر از ماهی­های رنگارنگ دارید برای مدتی به حرکات روان و سلیس آن­ها نگاه کنید تا به آرامش برسید و یا شیء خاصی را که مورد علاقه­ی شماست به عنوان سمبل آرامش و خوش­حالی خود انتخاب کنید و آن را به همراه داشته باشید. این شیء به طور ناخودآگاه موجب آرامش روانی شما می­شود و عصبانیت را برطرف می­کند.

و در پایان به یاد داشته باشید که

با یاد خدا دل­ها آرام می­گیرد

منابع:

1. قرچه داغی، مهدی «با زندگی برقصیم» انتشارات شباهنگ، 1386.
2. دکتر کریمی طاری، کوشیار «برنامه­ریزی برای جوان ماندن» نشر ژرف، 1380.
3. www.   Pezeshk  .us
4. www    .tebgan  .net
5. www   .akairan.com