ترجمه و گردآوری: شهرام آبابایی – پگاه امیردیوانی

«فضای اینترنتی» یا به عبارت دیگر «فضای مجازی» و رایانه­ای تکه­های تقریباً نامحدود فرهنگ و یادگیری را ارائه می­دهد و پرورشگاهی برای رشد و گسترش ذهن جوانان و کودکان است. این فضا منبع دانش و محل تکامل ایده­های تازه است و مانند منبعی وافر از سرگرمی­های شگفت­انگیز در یک جهان مجازی است؛ جهانی که شخص می­تواند با سهولتی جادویی تقریباً هر چیزی را با فشار یک انگشت به دست آورد. با وجود همه­ی این ها، فضای مجازی، چالش­های جدی را نیز خصوصاً برای کودکان و جوانان ایجاد کرده است. همان طور که کودکان در جهان گسترده­ی «آنلاین» مشارکت می­کنند، آن چه را که به این جهان مجازی ارسال شده مشاهده می­کنند، وارد اتاق­های گپ و گفت اینترنتی می­شوند و یا به عضویت شبکه­های اجتماعی در می­آیند، در معرض عناصر اجتماعی­ای که در جهان واقعی از آن­ها اجتناب می­شود نیز قرار می­گیرند. این عناصر اجتماعی در دنیای مجازی نیر مانند دنیای واقعی از دو وجه مثبت و منفی یا بد و خوب برخوردارند.

خطراتی که کودکان در اینترنت با آن روبه­رو هستند

قرارگرفتن در معرض اطلاعات نامناسب 

به دلیل دست­یابی رایگان به اطلاعات روی اینترنت، که اصلی­ترین خطری که ممکن است کودکان ممکن است در معرض آن قرارگیرند، اطلاعات نامناسب، مسایل جنسی، مسائل نفرت­انگیز یا خشن و یا تشویق به انجام این گونه فعالیت­های خطرناک و غیر قانونی در سطح اینترنت است.

قمار و شرط­بندی

علی­رغم غیر قانونی بودن سایت­های قمار آنلاین، آن­ها اینترنت را مورد هجوم قرار داده­اند. برای کودکان ناشایست است که هرگونه فعالیت این سایت­های قمار را تماشا کنند یا در آن شرکت نمایند، این مساله [افزون بر حرام بودن] یک تهدید بالقوه نیز برای وضعیت مالی اعضای خانواده محسوب می­شود.

مواد مخدر، الکل، تنباکو

برخی سایت­های شبکه­ای و گروه­های خبری، افزایش کاربرد مواد مخدر، تنباکو، یا الکل را در دستور کار دارند.

آسیب بدنی

سوء استفاده کنندگان از کودکان که هدف­شان جست­وجوی کودکان است، از ایمیل و اتاق­های گفت­وگو برای جلب اعتماد کودک استفاده می­کنند و سپس یک ملاقات حضوری ترتیب می­دهند. زمانی که اعتماد جلب و دیدار انجام گردید، کودک  در معرض خطر صدمات بدنی، آزار جنسی و ترس دائمی قرار می­گیرد.

پیام­های آزاردهنده

یک کودک ممکن است با ایمیل یا پیام­های روی صحنه­ی چت روبه­رو شود که ناراحت­کننده، تحقیرآمیز یا خصمانه هستند؛ اطلاعاتی که برای فرزند شما ارسال می­شود، اثرات روانی بر او دارد.

مشکلات مالی و قانونی 

خطر دیگری که وجود دارد این است که کودک کاری را انجام می­دهد که عواقب منفی قانونی یا مالی دارد مثل اعلام کردن شماره­ی کارت اعتباری والدینش یا ارتکاب جرم کامپیوتری.

گذشته از موارد قانونی، باید رفتار اینترنتی را به کودکان آموزش داد مثل پرهیز از گستاخی و شرارت یا توجه کردن به رفتارهای اجتماعی پسندیده و ...

تجاوز به حریم خصوصی

حریم خصوصی بسیار مهم و روی اینترنت بسیار حساس­تر است. هیچ کس حق ندارد به اطلاعاتِ شخصیِ کودک بدون اجازه­ی او و والدینش دست­رسی داشته باشد.

این اطلاعات شامل: اسم، سن، تاریخ تولد، نام مدرسه، جزئیاتی درباره­ی خانواده­ی کودک، جزئیاتی درباره­ی دوستان کودک، مکان­هایی که کودک زیاد به آن جا می­رود، علایق و سرگرمی­های او می­شود. آشکار کردن چنین اطلاعاتی روی اینترنت ممکن است کودک را در معرض تهدیدهای واقعی قرار دهد.

تحلیل توان کودک

احتمالا بزرگ­ترین خطری که برای کودک - در صورت ساعت­ها استفاده­ی نامحدود از اینترنت - وجود دارد آن است که او مقدار زیادی از زمان با ارزش و مفیدش را که می­تواند صرف فعالیت­های خلاق نماید، به هدر می­دهد.

در صورتی که کودک از اوقات فراغتش به نحو سازنده­ای بهره نبرد، رشد او به میزان زیادی دچار لطمه می­شود.

دلایل نگرانی

والدینِ کودکانی که خطرات اینترنت را به جان می­خرند باید مراقب بسیاری از نشانه­ها باشند. شما فرزندتان را بهتر از هر کس دیگری می شناسید بنابراین از تجربه و غریزه­تان پیروی کنید!

تغییر صفحه

اگر کودک­تان هنگام ورود به اتاقش، به سرعت صفحه را تغییر می­دهد یا مانیتور را خاموش می­کند، احتمالا او مشغول تماشای چیزی است که نمی­خواهد شما آن را ببینید. خون­سرد باشید. از او بخواهید شما را نیز در تماشای آن چه می­بیند سهیم نماید. اگر موضوع نامناسبی بود، با کمال ادب و آرامش، به او بگویید که نباید آن موضوع را نگاه کند.

بدون صحبت اولیه با کودک، هرگز او را سرزنش نکنید.

تماس­های تلفنی  

اگر کودک­تان به طور ناگهانی با افراد غریبه (و یا حتی کودکان دیگر) تماس­های تلفنی برقرار کند، ممکن است با مشکل جدی روبه­رو شوید. یک سیستم تلفنی تشخیص مخاطب (caller ID ) روی تلفن نصب کنید تا بدانید از طرف چه کسانی بوده و از فرزندتان بخواهید آن­ها را معرفی کند.

ساعت­های خاصی از شب

اگر کودک­تان در ساعاتی از شب مشغول تایپ باشد احتمالا در حال چت کردن است؛ این فعالیت باید در ساعات و مکان­هایی انجام شود که تحت نظارت شما باشد.

استفاده­ی افراطی کودکان یا نوجوانان از سرویس­های اینترنتی، به خصوص در ساعات دیروقت شب می­تواند دلیلی بر دل­نگرانی والدین باشد.

اگر کودک­تان خیلی ناگهانی، پول نقد یا هدایای توجیه­ناپذیر و یا لباس ناآشنایی به دست آورد، ممکن است عاملی برای نگرانی شما به وجود آورد. خلاف­کاران اغلب با صرف مقدار زیادی پول با کودک طرح دوستی و آشنایی می­ریزند تا اعتماد و اطمینان او را جلب کنند.

علایم گوشه­گیری

اگر متوجه شدید که فرزندتان از دوستان و خانواده به خصوص بعد از استفاده از اینترنت دوری می­کند باید مراقب باشید و دلایل آن را جست­وجو کنید.

سوء استفاده­کنندگان از کودکان و دیگر مجرمان که به بچه­های مورد هدف­شان نظر دارند، تلاش می­کنند تا فاصله­ای بین کودکان و کسانی که از آن­ها حمایت یا مراقبت می­کنند ایجاد نمایند. هر چه خلاء بین کودک و خانواده­اش بیشتر باشد، متجاوز آسان­تر می­تواند ارتباط ایجاد کند.

دیدار دوستان

اگر حس می­کنیدکه فرزندتان کارهای عجیب و غریب انجام می­دهد و به این دلیل دوستانش او را به ندرت ملاقات می­کنند، سعی کنید با دوستان فرزندتان صحبت کنید و در صورتی که هر چیز غیر اخلاقی وجود دارد از آنان سوال نمایید.

غیر منطقی مداخله نکنید

گاهی اوقات که دوست فرزند شما به دفعات زیادی فرزندتان را ملاقات می­کند و هدفش مشاهده­ی موضوعات نامناسب آنلاین است، باید مراقب باشید.

در اداره­ی هر موقعیتی با تدبیر باشید

نشانه­های زیادی وجود دارد که باید شما را به عنوان والدین کودک نگران کند. البته هیجان­زده شدن یا سرزنش کردن کمکی به موقعیت نمی­کند.

وظیفه­ی شماست که به عنوان یک فرد بزرگ­سال خون­سرد باشید و سعی کنید بفهمید مشکل کجاست و یک راه حل مناسب پیدا کنید!

هرزه­نمایی (توزیع تصاویر مستهجن) کودک یا هر گونه فعالیت غیر قانونی که در مورد کودک اعمال می­شود، باید به نزدیک­ترین اداره­ی پلیس گزارش شود.

ره­نمودهایی برای والدین

برای انجام وظیفه­تان به یک برنامه متکی نباشید!

فیلتر کردن و مسدود کردن برنامه می­تواند بخشی از برنامه­ی امنیتی اینترنت شما در خانه باشد اما این برنامه­ها، جای یک پدر و مادر دل­سوز و دل­واپس را نمی­گیرد.

فعال باشید

وقت زیادی را صرف صحبت کردن با والدین دیگر و گوش کردن به صحبت­ها و تجربیات آنان نمایید. به روش­ها و ابزاری برای برقراری ارتباط با کودک­تان بیندیشید و آنان را از خطرات گشت و گذار در اینترنت آگاه نمایید. هرگز برای صحبت با کودک­تان فرصت را از دست ندهید.

هوشیار باشید

مراقب فایل­های گرافیکی دانلود شده با پسوند tif,bmp,gif,jpg  و فرمت­های pcx و یا فایل­های مستند با پسوند doc، docx و pdf باشید. این فایل­ها ممکن است موضوعات نامناسبی از اینترنت در خود داشته باشند. در مورد مسدود کردن، فیلتر کردن و برنامه­های درجه­بندی / دسته بندی / ارزیابی، تحقیق کنید و روش­های به کارگیری آن­ها را در رایانه بیاموزید. شما باید همیشه یک قدم از فرزندتان جلوتر باشید.

از  برنامه­های ارزیابی محتوای سایت­ها و فیلتر استفاده کنید

در حال حاضر سرویس­هایی وجود دارد که سایت­های اینترنتی را از نظر محتوا، طبقه­بندی و ارزیابی می­کنند (مانند  برنامه­های فیلتر و مرورگرهای وب). این سرویس­ها به والدین اختیار می­دهد تا انواع سایت­هایی را که نامناسب هستند مسدود نمایند.

این برنامه­ها به روش­های مختلفی عمل می­کنند. بعضی سایت­هایی را که شامل موضوعات نامناسب هستنند مسدود می­کنند؛ بعضی کاربران را از ورود انواع خاصی از اطلاعات نظیر اسم و آدرس­شان منع می­کنند؛ دیگر برنامه­ها، کودکان را از اتاق­های گفت­وگو برحذر می­دارند یا توانایی­ها را در ارسال یا خواندن ایمیل محدود می­نمایند.

مشارکت با کودک

سرویس­ها و برنامه­هایی را که کودک­تان از آن­ها استفاده می­کند بشناسید. از آنان بخواهید به شما نشان دهند اتاق گفت­وگوی مورد علاقه­شان چگونه کار می­کند یا بازی­های آنلاینی که در آن­ها شرکت می­کنند چگونه است.

قول دهید و سر قول­تان بمانید!

به کودک­تان قول بدهید که اگر او با مشکلی در رابطه با یک موقعیت آنلاین نزدتان آمد، عصبانی نشوید. خون­سرد باشید و یادتان باشد کودکان­تان به شما اعتماد کرده­اند که کمک­شان کنید.

نگذارید آن­ها سرخورده شوند! به آنان کمک کنید با مشکل کنار بیایند.

دست پیش بگیرید

با کودکان­تان درباره­ی مواردی که ممکن است به صورت آنلاین با آن­ها مواجه شوند، صحبت کنید. کودکان را از آن­ها نترسانید اما به آن­ها یاد دهید که ارزش­های آفلاین با ارزش­های آنلاین برابری می­کند.

دیگر علایق کودکان را تشویق نمایید

کودکان نباید وقت زیادی را به صورت آنلاین صرف کنند چون برای سلامتی مضر است. آنان را به انجام فعالیت­های دیگر نظیر ورزش­های بیرون از خانه ترغیب نمایید.

یک سرمشق باشید

اگر شما یک نرم­افزار غیر مجاز یا دیگر موارد دارای حقوق انحصاری را دانلود می­کنید یا از مطالب غیر مجاز استفاده می­کنید از فرزندتان چه انتظاری دارید!!!

زمان و مکان

کامپیوتر را در یک اتاق معمولی جایی که در معرض دیدتان است نگه دارید!

اجازه ندهید یک غریبه با کودک­تان تنها باشد. نگذارید آن­ها از طریق کامپیوتر با هم در ارتباط باشند. فقط وقتی شما در خانه بیدار هستید اجازه دهید فرزندتان به اینترنت دست­رسی یابد. اگر آنان نمی­توانند تا پاسی از شب بیرون باشند، پس نباید به اینترنت نیز دست­رسی داشته باشند.

از به کارگیری کامپیوتر نترسید

از کامپیوتر یا اینترنت نترسید. آن­ها ابزار جالبی هستند که می­توانند زندگی هر عضو خانواده را پربار کنند. به غرایز خود اعتماد کنید و درست طبق آن عمل نمایید. هر چه بیشتر بدانید بهتر می­توانید از خانواده­تان حمایت کنید.

با داشتن مسئولیت در قبال استفاده­های آنلاین کودکان­تان از کامپیوتر، شما می­توانید به میزان زیادی هرگونه خطر بالقوه­ی این­گونه استفاده را کاهش دهید. به موارد زیر به عنوان یک قاعده توجه کرده و به فرزندتان یادآوری کنید:

-           هرگز اطلاعات شخصی را اعلام نکنید.

-           آدرس منزل، اسم مدرسه یا شماره تلفن نباید به افراد غریبه داده شود.

-           سرویس­های اینترنتی­ای که کودک­تان از آن­ها استفاده می­کند، بشناسید.

-           اگر نمی­دانید چگونه به سیستم وارد شوید از فرزندتان بخواهید به شما نشان دهد. پی ببرید سرویس اینترنتی  مورد استفاده­ی او چه نوع اطلاعاتی ارائه می­کند و آیا روش­هایی برای والدین وجود دارد که جلوی موضوعات را بگیرد.

-           هرگز به کودک اجازه ندهید یک ملاقات ترتیب دهد.

-           یک ملاقات حضوری با یک کاربر دیگر کامپیوتر بدون اجازه­ی والدین یک عمل کاملا ناپسند است. اگر یک ملاقات ترتیب داده می شود، اولین نکته آن است که در یک مکان عمومی و مطمئناً با حضور شما باشد.

-           هرگز به پیام­ها پاسخ ندهید.

-           پیام­های روی اینترنت که وسوسه­انگیز، ناپسند، تهاجمی و تهدیدآمیز هستند و یا احساس ناخوشایندی در شما ایجاد می­کنند نباید با پاسخ شما مواجه شوند. کودکان­تان را تشویق نمایید که اگر با چنین پیام­هایی روبه­رو شوند به شما بگویند. اگر شما یا کودکان­تان پیامی دریافت کردید که باعث آزارتان شد - نظیر مسائل جنسی یا تهدیدآمیز -  یک کپی از آن برای پلیس ارسال نمایید و از آنان کمک بخواهید؛ بدرفتاری­ها را گزارش نمایید.

-           در صورت مشاهده­ی آنلاین هرگونه نقاشی، نوشته و یا عکس محرک احساسات جنسی کودک، سریعا موارد را به پلیس گزارش دهید.

افراد غریبه­ی آنلاین

افراد آنلاین ممکن است آن کسی نباشند که به نظر می­رسند. به دلیل آن که شما نمی­توانید شخص را ببینید و یا حتی صدایش را بشنوید، برای او آسان است که خودش را اشتباه معرفی کند. بنابراین، کسی که ادعا می­کند یک دختر 12 ساله است، در واقع می­تواند یک مرد 40 ساله باشد.

محتوای آنلاین

هر چیزی که به صورت آنلاین می­خوانید ممکن است صحیح نباشد. هر پیشنهادی که به نظر می رسد «خیلی صحیح است» احتمالاً صحیح است. در مورد هر پیشنهادی مبنی بر دعوت­تان به یک ملاقات یا دیدار فردی از منزل­تان، کاملاً مراقب باشید.

قوانین و دستورالعمل­های منطقی وضع کنید

شما باید قوانین و دستورالعمل­هایی برای استفاده­ی فرزندان­تان از کامپیوتر وضع کنید. ابتدا در مورد این مقررات با کودک­تان بحث نمایید و سپس آن­ها را به عنوان یک یادآوری نزدیک کامپیوتر نصب کنید.

نظارت بر پای­بندی   

بر میزان پای­بندی کودک­تان به این قوانین نظارت کنید، به خصوص زمانی که فرزندتان مقدار زیادی از وقتش را صرف کامپیوتر می­کند. استفاده­ی افراطی کودک یا نوجوان از خدمات آنلاین یا صفحات خبری، به خصوص تا پاسی از شب، ممکن است منجر به یک مشکل اساسی شود.

فعالیت خانوادگی

محل کامپیوتر را به جای اتاق خواب کودک، در یکی از اتاق­های دیگر اعضای خانواده در نظر بگیرید. سعی کنید همان گونه که تمام دوستان فرزندان­تان را می­شناسید؛ «دوستان آنلاین» آن­ها را نیز شناسایی کنید.

نکاتی برای کودکان

هرگز اطلاعات شخصی را اعلام نکنید

اطلاعات شخصی شامل نام دوستان یا خانواده، آدرس، شماره تلفن، و نام مدرسه است. این اطلاعات عکس­های خصوصی و آدرس ایمیل فرد را نیز شامل می­شود.

هر چه را می­خوانید باور نکنید

وقتی یک مرد وانمود می­کند که زن است یا یک فرد 50 ساله وانمود می­کند که یک نوجوان 12 ساله است، شما نمی­توانید تشخیص دهید. افراد آنلاین ممکن است عکس­شان را نفرستند، به وسیله­ی عکس­هایی که دوستان به اصطلاح آنلاین برای­تان می­فرستند فریب نخورید.

کلمات رمز باید مخفی نگه داشته شوند

هرگز کلمه­ی رمز را به کسی غیر از والدین یا سرپرست تان نگویید. کلمه­ی رمز برای حفاظت شخصی شماست و افشای آن به افراد غریبه می­تواند واقعاً خطرناک باشد. اگر شخصی تماس گرفته و بگوید در خدمات آنلاین یا ISP (تأمین­کننده­های سرویس­های سرویس­های اینترنتی) کار می­کند و به کلمه­ی رمزتان نیاز دارد، اسم و شماره تلفن و آدرس ایمیل  او را بگیرید سپس با خدمات تماس گرفته و بپرسید که آیا چنین شخصی آن جا کار می­کند و آیا اجازه دارد که کلمه­ی رمز را بخواهد یا خیر.

رفتار اینترنتی داشته باشید

همان گونه که در حالت آفلاین با نزاکت رفتار می­کنید، با افراد آنلاین نیز مؤدب رفتار نمایید. اگر شخصی با شما بی ادبانه و گستاخانه رفتار می­کند پاسخ ندهید؛ افراد قلدر آنلاین درست مثل افراد قلدر آفلاین هستند. آن­ها می­خواهند که شما واکنش نشان دهید (هرگز کارشان را تلافی نکنید).

هرگز ایمیل­های نا آشنا را باز نکنید

ایمیل­های ناآشنا را حذف نمایید. ایمیل­های رسیده از افراد غریبه را باز نکنید. این ایمیل­ها ممکن است حاوی دستور العمل­های مغرضانه (ویروس­ها، WORM ،Trojans و غیره) باشند که برای کامپیوترتان مضر است. اگر تردید دارید، از والدین­تان،  سرپرست­تان یا یک بزرگ­سال دیگر بپرسید.

بهتر است دوباره­ آن چه می بینید صحبت کنید

در هنگام جست­وجوی وب سایت، اگر چیزی پیدا کردید که دوستش ندارید، احساس ناخوشایندی به شما دست می­دهد یا شما را می­ترساند، کامپیوتر را خاموش کرده و درباره­ی آن با یک فرد بزرگ­سال صحبت نمایید.

به خودتان استراحت دهید

به مدت طولانی آنلاین نباشید. وقت­تان را با خانواده و دوستان خود به صورت آفلاین سپری کنید.

قراردادهای وب سایت را بخوانید

قراردادها و خط­مشی­های کاربر در مورد وب­سایت­ها، در جهت وضع دستورالعمل­هایی برای استفاده­ی شما از وب­سایت مفید هستند. این قراردادها را با والدین­تان بخوانید و از آنان بخواهید که مفاهیم­شان را برای­تان توضیح دهند. این امر به شما و والدین­تان کمک می­کند تا مسائل امنیتی مربوط به اینترنت را درک کنید.

کپی کردن کار درستی نیست

محتوای موجودی یک وب­سایت را به منظور استفاده­ی دیگر کپی نکنید مگر این که مجوز مناسب را داشته باشید.

از خودتان محافظت کنید

هرگز با افرادی که به صورت آن­لاین آشنا شده­اید، ملاقات ترتیب ندهید مگر آن که والدین­تان همراه­تان باشند. اگر قرار است چنین دیداری انجام شود، حتماً در یک مکان عمومی و با حضور والدین یا سرپرست باشد.

به والدین­تان آموزش دهید

زمانی را صرف آموزش فعالیت­های آنلاین به پدر و مادرتان کنید. سایت­های مورد علاقه­تان را به آنان نشان دهید و بگذارید هنگام استفاده از اینترنت شما را تماشا کنند.

والدین را در فعالیت­های آنلاین دخیل نمایید؛ آن­ها از این که بدانند شما هنگام استفاده از اینترنت در امنیت به سر می برید احساس خشنودی می­کنند.

مراقب باشید

بعضی سایت­های رایگان «برنامه­های گسترش ویروس» دارند که در حقیقت با وارد کردن یک ویروس به کامپیوترتان به آن آسیب می­رسانند. هرگز از این سایت­ها بازدید نکنید و همچنین دوستان­تان را نیز از انجام این کار منع کنید. اکثر مرورگرها می­توانند این نوع سایت­ها را شناسایی و به شما اعلام کنند.

قوانین برای ایجاد امنیت آنلاین

1-       من اطلاعات شخصی نظیر آدرس و شماره تلفن منزل آدرس و شماره تلفن محل کار والدینم، عکس خود، اسم و محل مدرسه­ام را بدون اجازه­ی پدر و مادرم اعلام نمی­کنم.

2-       اگر به اطلاعاتی برخورد کنم که در من ناراحتی ایجاد کند فورا به والدینم می­گویم. اگر چنین پیامی دریافت کنم تقصیر من نیست.

3-       هرگز بدون هماهنگی والدینم ملاقات حضوری با شخصی را که به صورت آنلاین او را دیده­ام، نمی­پذیرم.

اگر پدر و مادرم با این ملاقات موافقت کنند، مطمئناً در یک مکان عمومی و همراه با یکی از آن­ها خواهد بود.

4-       به ایمیل­هایی که بی­اهمیت هستند یا به طریقی باعث ناراحتی می­شوند پاسخ نخواهم داد. اگر چنین ایمیلی دریافت کنم بی­درنگ به پدر و مادرم می­گویم. بنابراین آن­ها با خدمات آنلاین تماس می­گیرند.

5-       من با والدینم صحبت می­کنم بنابراین می­توانیم قوانینی برای برقراری ارتباط آنلاین وضع کنیم.

6-       ما می­توانیم تصمیم بگیریم که چه زمانی از روز و چه مدت می­توانم آنلاین باشم و سایت­های مناسب برای بازدید من کدام­ها هستند.

منبع :

1-     FACT book on Protecting Children from Internet Abuse- Asian School of Cyber Laws