سرماخوردگی و آنفلوآنزا
سلامتی مجاری تنفسی، وابسته به دریافت هوای فاقد میکروب و آلودگی است. بیش از 200 نوع ویروس شناخته شده است که به دستگاه تنفسی فوقانی اثر گذاشته و باعث سرماخوردگی می‌شوند. در اغلب موارد، سرماخوردگی‌ها خفیف بوده، به طور معمول برای حدود یک هفته باقی می‌مانند. «آنفلوآنزا» نامیست که به عفونت ویروسی بسیار شدید نسبت داده می‌شود و این عفونت نیز بر دستگاه تنفسی فوقانی تاثیر می‌گذارد. نام آنفلوآنزا از این باور قدیمی منشا می‌گیرد که این بیماری را ناشی از تاثیرات ماورا الطبیعه می‌دانسته‌اند.
علائم سرماخوردگی به‌طور معمول دو تا سه روز پس از ورود ویروس به بدن ظاهر می‌شود. شایع‌ترین علائم شامل: گلودرد، گرفتگی و یا ریزش آب بینی، سرفه، عطسه و درد قسمت‌های دست و پاست. خستگی، ریزش آب از چشم‌ها و مشکلات خوابیدن نیز ممکن است رخ دهند. در صورتی که علائم، بیش از یک هفته باقی بمانند و به همراه سردرد شدید، ضعف، از دست دادن اشتها و تهوع نیز باشند احتمال این که بیماری به علت ویروس آنفلوآنزا باشد بیشتر است. بروز تب نیز به‌طور معمول شایع است. باید توجه کرد که در موارد عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی، علت بیماری را نمی‌توان برطرف کرد و فقط درمان علائم امکان‌پذیر است.
به هنگام سرماخوردگی استراحت زیاد، مصرف فراوان مایعات و قرقره کردن آب نمک ولرم به بهبود علائم کمک می‌کند. مصرف قرص‌های مسکن به رفع سردرد و کاهش تب کمک می‌کنند. تنها در مواردی که به دنبال عفونت ویروسی، عفونت باکتریایی نیز بروز کند، آنتی‌بیوتیک‌ها مفید واقع می‌شوند. کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد دچار مشکلاتی از قبیل دیابت و بیماری‌های کلیوی به توصیه‌های پزشکی بیشتری نیاز دارند. گاهی اوقات، برای گروه سالمندان (در خطر) به منظور پیش‌گیری از ابتلا به عفونت، استفاده از واکسن توصیه می‌شود.
چه غذاهایی برای سرماخوردگی مفید هستند؟
برای این که سیستم ایمنی بدن به بهترین نحو به وظیفه‌اش که مبارزه علیه ویروس‌های سرماخوردگی و آنفلوآنزا است عمل کند باید مواد مغذی حیاتی را دریافت کند.
منابع اصلی و طبیعی تامین‌کننده‌ی ویتامین C که در درمان سرماخوردگی موثرند عبارتند از:
ـ پرتقال، گریپ‌فروت، انواع توت، فلفل‌دلمه‌ای، توت‌فرنگی، سیب‌زمینی و سبزیجات برگ‌سبز از قبیل انواع کلم. دریافت زیاد و منظم ویتامین ث به کاهش بروز، شدت و طول مدت سرماخوردگی کمک می‌کند.
ـ غلات سبوس‌دار و حبوبات، منابع غذایی خوب یکی از ویتامین‌های گروه B به نام «پانتوتنیک اسید» هستند. کمبود پانتوتنیک اسید، سبب بروز عفونت‌های مکرر دستگاه تنفسی فوقانی می‌شود.
ـ سیر دارای «آهن»، «روی» و «آلیسین» است که سبب تقویت سیستم ایمنی و کمک به کاهش خطر عفونت‌های ویروسی می‌شود.
ـ ماهی قباد، قزل‌آلا، ساردین و ماهی‌های روغنی، غنی و همچنین تخم کتان، دانه‌ی کدوحلوایی و روغن شاه‌دانه از منابع خوب امگا 3 هستند.
ـ دانه‌ی کنجد، تخمه‌ی کدوحلوایی و آفتاب‌گردان، منابع غنی اسیدهای چرب امگا6 هستند. این اسیدهای چرب در مبارزه علیه عفونت‌های سرماخوردگی به سلول‌های دستگاه تنفسی کمک می‌کنند.
ـ جگر، انواع ماهی از جمله قزل‌آلا، قباد و شاه‌ماهی، کره و تخم‌مرغ منابع ویتامین A هستند. هویج، انبه، سیب‌زمینی، زردآلو، کدوحلوایی و سبزیجات سبز تیره نیز تامین‌کننده‌ی «بتاکاروتن» هستند که در بدن به ویتامین آ تبدیل می‌شوند. عفونت‌های مکرر تنفسی در کودکان با کاهش ذخایر ویتامین A مرتبط است. یک رژیم غذایی متنوع و مخلوط حاوی این غذاها، مواد کافی برای یک کودک در حال رشد را تامین می‌کند.
ـ ماهی، مرغ، گوشت قرمز بدون چربی، لبنیات و مخلوطی از حبوبات مغزها، دانه‌ها و غلات سبوس‌دار، تامین-کننده‌ی پروتئین هستند. کمبود دریافت پروتئین خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.
ـ گوشت، شیر، غلات و حبوبات تامین‌کننده ویتامین‌های ب6 و پانتوتنیک اسید هستند که برای تامین سلامتی سیستم ایمنی از اهمیت بسیاری برخوردارند.
ـ غلات صبحانه (برشتوک)، نان و عصاره‌ی مخمر، تامین‌کننده‌ی «اسیدفولیک» هستند که برای سلامتی و تقویت سیستم ایمنی ضروری است. به علاوه چغندر، لوبیا چشم‌بلبلی و انواع کلم، منابع خوب «فولات» (فرم طبیعی اسید فولیک) هستند.
ـ انواع صدف، گوشت‌های قرمز بدون چربی و غلات سبوس‌دار، حاوی روی هستند. روی یک ماده‌ی معدنی مورد نیاز برای سیستم ایمنی است.
از چه غذاهایی پرهیز کنیم؟
غذاهای آماده و بسته‌بندی شده و نیز کنسروها از لحاظ ویتامین‌ها و مواد معدنی فقیر هستند. بنابراین به جای مصرف این نوع غذاها، از انواع میوه و سبزیجات تازه، گوشت، ماهی، غلات، مغزها و دانه‌ها استفاده کنید.
نکته:
استفاده از بخور برای رفع گرفتگی بینی کمک می‌کند. برای این کار، به مدت 10 دقیقه سر را بر روی بخارات یک ظرف آب در حال جوشیدن بگیرید. بهتر است دستمال یا حوله‌ای را روی سر بگذارید و این عمل را سه بار در روز تکرار کنید. می‌توان مقداری «اوکالیپتوس» یا روغن «منتول» به آب در حال تبخیر اضافه کنید تا عمل تنفس را تسهیل کند.
ـ مقدار زیادی مایعات مصرف کنید. در طول حملات شدید آنفلوآنزا، بهتر است از مایعات مقوی و مغذی مثل انواع سوپ‌ها و آش‌ها به‌عنوان جای‌گزین وعده‌ی اصلی استفاده کنید. (البته به شرطی که تعادل صحیحی از انواع مواد مغذی را دارا باشد.)
ـ تا جایی که می‌توانید استراحت کنید. سیستم ایمنی برای تجدید قوا به استراحت نیاز دارد. عدم توجه به علائم یک عفونت ویروسی و سعی در ادامه‌ی کار و فعالیت در حین بیماری، مدت ابتلا را طولانی می‌سازد.
منابع:
1. اصول طب داخلی هاریسون، 2001 غدد، متابولیسم و تغذیه، ترجمه‌ی دکتر فرزین رونیاسی‌زاده، زیر نظر دکتر جواد بهجتی اردکانی فوق تخصص غدد، عضو هیات علمی علوم پزشکی تهران.
2. مشاور پزشکی خانواده، دکتر جان‌سی. هاربرت ترجمه‌ی دکتر اسماعیل عبدالرحیم کاشی (راه‌های تشخیص علائم، پیش‌آگهی و پیش‌گیری بیش از 425 بیماری و روش‌های درمان آن‌ها به زبانی ساده و روشی قابل فهم).
3. شایعترین‌ها، نادرترین‌ها، تشخیص‌های افتراقی بهترین روش تشخیص بیماری‌ها.
تالیف : دکتر احمد علیزاده استادیار گروه رادیولوژی دانشگاه علوم پزشکی، متخصص و فلوشیپ رادیولوژی، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن.
4. تغذیه‌ی رژیمی نوشته‌ی سلطان‌احمد ترمزی، ترجمه‌ی بهار ملکی.
5. اصول تغذیه‌ی رابینسون، ترجمه‌ی ناهید خلدی عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد زیر نظر دکتر سیدعلی کشاورز، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران.
)