به مناسبت سال‌روز ازدواج امام علی(ع) و حضرت زهرا(س)
اشاره
همچنان‌که فصلی از طبیعت بهار نام گرفته است که در آن سرسبزی و شادابی و نشاط مشاهده میشود، دوران عمر انسان نیز دارای بهاری است که همان دوران جوانی باشد. در این دوران، انسان سرشار از قدرت و نیرو و نشاط و شادابی است.
ازدواج نیز بهاری دارد و آن زمانی است که انسان در اوج بلوغ جسمانی قرار دارد، اگر ازدواج در این دوران انجام گیرد آثار گران‌بها و مفیدی را در پی خواهد داشت و محصول چنین ازدواجی فرزندان شاداب و بانشاط خواهد بود.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ما مِنْ شابٍّ تَزَوَّجَ فی حِداثَه سِنِّهِ اِلاّ عَجَّ شَیْطانُهُ: یا وَیْلَهْ، یا وَیْلهْ! عَصَمَ مِنّی ثُلْثَی دینِهِ. فَلْیَتَّقِ اللّه َ الْعَبْدُ فِی الثُّلْثِ الْباقی؛ هیچ جوانی نیست که در ابتدای جوانی ازدواج کند مگر آن‌که ناله‌ی شیطان بلند میشود: ای وای، ای وای، دو سوم دین خود را از من حفظ کرد. پس این بنده باید تقوای الهی را در یک سوم باقی‌مانده پیشه سازد.»1
گاه در روایات تعبیرات و تشبیهات معنا داری برای سرعت ورزیدن به ازدواج در دوران جوانی وارد شده است که سخت قابل دقت است، از جمله امام هشتم(ع) فرمود: «جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و گفت: ای محمد! پروردگارت سلام میرساند و میفرماید: دوشیزگان همچون میوه درختاند که هرگاه میوه رسید، چارهای جز چیدن آن نیست وگرنه خورشید آن را فاسد میکند، و باد رنگ آن را دگرگون میسازد، و به حقیقت دوشیزگان هرگاه دریابند آنچه را زنان دریافتهاند، دوایی جز شوهر برای آنان نیست وگرنه ترس فتنه بر آن‌ها میرود. سپس پیامبر اکرم(ص) بر منبر رفت و مردم جمع شدند و آنچه را خداوند عزیز و جلیل دستور داده بود اعلام نمود.»2
کلید خوش‌بختی
از مسائل مهمی که امروزه به صورت یک معضل جدی درآمده است، تجملات و رسم و رسومات سنگینی است که دُور امر مقدس ازدواج را احاطه نموده است مانند: مهریه‌ی سنگین، جهیزیه‌ی کمرشکن، جشن عروسی مفصل همراه با رقابت‌های ناروا و اسراف فراوان، توقعات بیش از حد مانند داشتن کار با درآمد زیاد، خانه‌ی آن‌چنانی، ماشین و....
اسلام در این بخش سفارشاتی دارد که میتواند گره‌گشا باشد. پیامبر اکرم(ص) درباره‌ی مهریه میفرماید: «اَفْضَلُ نِساءِ اُمَّتی اَقَلُّهُنَّ مَهْرا وَاَحْسَنُهُنَّ وَجْها؛ بهترین زنان امت من، زنانی هستند که مهریه کمتر و سیمای نیکوتری داشته باشند.»3
و درباره‌ی شرایط خواستگار و این‌که حتما لازم نیست داماد و یا پدر او از ثروتمندان باشند، فرمود: «اِذا خَطَبَ اِلَیْکُمْ رَجُلٌ فَرَضیتُمْ دینَهُ وَاَمانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ وَاِلاّ تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَةً فِی الاَْرْضِ؛ هرگاه خواستگاری [برای دختر شما] نزد شما آمد که دین و امانت‌داری وی رضایت‌بخش بود، پس [دختر خود را] به او تزویج نمایید. در غیر این صورت، فتنه و فساد در زمین پیدا میشود.»4
مرحوم آیت الله شیخ جعفر کاشف الغطاء ملجأ و پناه مستمندان بود و تا میتوانست در رفع نیازهای مردم میکوشید. در حالات او نوشته‌اند: «روزی بعد از تمام شدن کلاس درس شیخ، طلبهای نزد او آمد، ولی از اظهار حاجت خویش خجالت میکشید. شیخ جعفر آن قدر با او گرم گرفت و با او با مهربانی صحبت کرد که او جرئت یافت و عرض کرد: «دختر خود را همسر من گردان.»
شیخ بلافاصله دست او را گرفته، به اندرون خانهاش برد و بدون هیچ تشریفاتی، بعد از رضایت دختر، عقد آن‌ها را خواند، و در همان شب مراسم عروسی صورت گرفت.6
آری آنچه مورد نظر اسلام است، ازدواج‌های ساده و بی‌آلایش است که باعث راحتی دنیا و برکات معنوی میشود.
ویژگی‌های پسر خوب
خواستهها و سلیقههای افراد در تمام امور مختلف است، از این‌رو تکیه کردن بر خواستههای فردی اشخاص در هر امری از جمله ازدواج کار را دچار مشکل میکند. برای حل معضل انتخاب در ازدواج، خوب است انسان نگاهی به راهنمایی‌های معصومین داشته باشد.
ما دراین جا به برخی از ویژگی‌های شوهر خوب از دیدگاه معصومین اشاره میکنیم.
1. خوش اخلاق باشد.
حسین بشار میگوید: «به امام هفتم نامه نوشتم که یکی از بستگان من دخترم را خواستگاری نموده است، ولی خلقش بد است. حضرت فرمود: اگر بداخلاق است با او وصلت نکن.»6
2. با تقوا باشد.
مردی نزد امام حسن مجتبی(ع) آمد تا درباره‌ی ازدواج دخترش با او مشورت کند. حضرت به او فرمود: «زَوِّجْها مِنْ رَجُلٍ تَقی فَاِنَّهُ اِنْ اَحَبَّها اَکْرَمَها واِنْ اَبْغَضَها لَمْ یَظْلِمْها؛ دخترت را به مرد با تقوا تزویج کن؛ زیرا اگر دخترت را دوست بدارد او را گرامی میدارد و اگر او را دوست نداشته باشد، به او ستم روا نمیدارد.»7
3. اهل شراب نباشد.
امام هشتم(ع) فرمود: «بر تو باد که از تزویج [دختر خویش] با شراب‌خوار دوری کنی. پس اگر او را به تزویج شراب‌خوار درآوردی، گویا وی را به کار خلاف عفت سوق داده‌ای.»8
واضح است که شارب الخمر علاوه بر دردسرهایی که دارد و رنج‌هایی که بر همسرش تحمیل خواهد کرد، نسل او نیز دچار مشکلاتی خواهد شد. در یک گزارش آمده است: «به طور کلی هشتاد درصد اشخاص ناقص الخلقه و معلول، محصول شب اول ژانویه هستند؛ زیرا در این شب، مسیحیان عید بزرگی دارند، به عیش و نوش پرداخته و بیش از حد متعارف مشروب خواری و عیاشی میکنند؛ به حدی که مریض میشوند.»9
4. اهل گناه نباشد.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «کسی که دخترش را به شخص فاسق تزویج نماید، هر روز بر او هزار لعنت نازل میگردد.»10
ویژگی‌های شوهر خوب
1. پرهیز از ستم و خشونت
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: «فَاَی رَجُلٍ لَطَمَ اِمْرَأَتَهُ لَطْمَةً اَمَرَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ مالِکَ خازِنِ النّیرانِ فَیَلْطَمُهُ عَلی حَرِّ وَجْهِهِ سَبْعینَ لَطْمَةً فی نارِ جَهَنَّمَ؛ هر کس به صورت زنش سیلی بزند، خداوند عزیز و جلیل، به آتشبان جهنّم دستور میدهد تا در آتش جهنّم هفتاد سیلی بر صورت او بزند.»11
زن نیز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصیّت خویش علاقه مند است. دوست دارد محترم و گرامی باشد و از تحقیر و توهین رنجیده‌خاطر میگردد. مخصوصا اگر توهین به صورت آزار بدنی و زدن باشد که سخت مورد نکوهش قرار گرفته است و عذاب آخرتی دردناکی را در پی خواهد داشت.
زن دارای روحیهای حساس و لطیف است و اِعمال خشونت با او، قبل از هر چیز سبب جریحه‌دار شدن روحیهاش میگردد و اگر چه ممکن است در بسیاری از موارد در مقابل رفتار بد و خشن مرد عکس العملی نشان ندهد و حتی اعتراض نکند، ولی آثار این رفتار و حرکت مرد به صورت عقدههای نهفته در زن در میآید و به انحاء مختلف از جمله بدرفتاری و خشونت با فرزندان بروز میکند.
البته گاهی زبان برخی خانم‌ها در آزار آنان توسط شوهر نقش دارد، گویند زنی مرتب توسط شوهر آزار میدید، و کتک میخورد، برای جلوگیری از این مسئله به دعانویس مراجعه کرد و از او خواست دعایی برای جلوگیری از کتک شوهر بنویسد. دعانویس متوجه شد که زن، آدم زبان-داری است و همین زبان او را چنین گرفتار نموده است. لذا قلوه سنگی به او داد و گفت: هرگاه دعوا شروع شد این سنگ را در دهان خویش میگذاری و گزندی به تو نمیرسد. اتفاقا یکی از روزها دعوا از طرف شوهر شروع شد و منتظر جواب زن بود که جوابی نیامد؛ چرا که قلوه سنگ مانع جواب دادن همسر او شده بود. دعوا بدون کتک-کاری خاتمه یافت. زن رفت تا از دعانویس تشکر کند، دعانویس گفت: دعایی در کار نبود، من فقط جلو زبان تو را بستم.
زبان، ما را عدوی خانه زاد است زبان، بسیار سر بر باد داده است
2. آراستگی و پاکیزگی ظاهر
امام باقر(ع) فرمود: «النِساءُ یُحْبِبْنَ اَنْ یَرَیْنَ الرَّجُلَ فی مِثْلِ ما یُحِبُّ الرَّجُلُ اَنْ یَری فیهِ النّساءَ مِنَ الزّینَةِ؛ همان گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنان‌شان ببینند، زنان نیز دوست میدارند که در مردان‌شان زینت و آراستگی را ببینند.»12
رعایت نظافت در همه جا و برای همه کس لازم است. انسان موظف است بدن و لباسش را همیشه، مخصوصاً در محیط خانه تمیز نگه‌دارد.
پاکیزگی، آراستگی و زیبایی اختصاص به زن ندارد. مرد هم باید به سر و وضع خویش برسد و شیک باشد.
البته اکثر مردها به زینت و آراستگی در خارج از منزل مقیدند ولی در منزل و نزد همسر به این مسئله توجّه ندارد. همچنان‌که مرد دوست دارد که زن برای او آرایش کند و ظاهر آراسته داشته باشد، زن هم همین توقع و انتظار را از شوهر خویش دارد.
حسن بن جهم میگوید: «حضرت امام رضا(ع) را دیدم که خضاب کرده بود. عرض کردم خضاب کرده-اید؟ فرمود: بله. مرتب بودن و آراستگی [ظاهر] باعث عفّت زنان میشود. به واسطه نامرتبی و مهیّا نبودن مردان است که زنان، عفت خویش را از دست میدهند. سپس فرمود: آیا دوست داری همسرت را نامرتب [و ژولیده] ببینی؟ گفتم: نه. فرمود: همسرت نیز مانند تو است [و دوست دارد مرتب و آراسته باشی].»13
همان حضرت در سخن دیگری فرمود: «زنان بنی اسرائیل بدان جهت از طریق عفّت خارج شدند که مردان‌شان به مرتب بودن و زیبایی مقید نبودند.»14
3. شریک شادی‌ها و غم‌ها
امام صادق(ع) فرمود: «وَلا تَکُونُ فاکِهَةٌ عامَّةٌ اِلاّ اَطْعَمَ عِیالَهُ مِنها وَلا یَدَعُ اَنْ یَکُونَ لِلْعیدِ عِنْدَهُمْ فَضْلٌ فی الطَّعامِ وَاَنْ یَسْنِی لَهُمْ فی ذلِکَ شَی ءٌ ما لَمْ یَسْنِ لَهُمْ فی سائِرِ الاَیّامِ؛ هر میوهای که عموم مردم از آن استفاده میبرند به عیالش بخوراند و در روزهای عیدی که دارند، طعام آنان را افزایش دهد و چیزهایی برای آنان فراهم کند که در روزهای دیگر فراهم نمیکرده است.»15
کارهای روزمرّه آن قدر مردم را گرفتار کرده است که مخصوصاً مردان کمتر میرسند در کنار اهل و عیال باشند، در ساعاتی هم که با خانواده به‌سر میبرند، تلفن‌های دوستان، و ارتباط با تلفن همراه بین آنان و خانواده فاصله ایجاد میکند.
حدّاقل بیاییم در روزهای عید و شاد جامعه، مثل ایّام ولادت پیشوایان معصوم? شادی‌ها را از خیابان‌ها و حسینیّهها و... به درون خانهها انتقال دهیم. این کار با کمترین بودجه میسّر است.
آقایی میگفت: «من برنامه دارم هر شبی که عید یا ولادت یکی از معصومان باشد، مقداری شیرینی تهیّه میکنم، آنگاه از بچّهها سؤال میکنم: امشب چه عیدی است؟ و یا ولادت کدامیک از پیشوایان است؟ مختصر اطلاعاتی درباره آن عید و یا آن امام ارائه میشود، و داستان جذّابی مربوط به آن مناسبت بیان میگردد، آنگاه شیرینی صرف میشود. این برنامه هم باعث نشاط و شادی فرزندان میشود و هم اطلاعاتی را کسب میکنند و هم به جای داستان‌های گرفته شده از بیگانگان، مغز و فکر بچه را با داستان واقعی از امام معصوم(ع) پر کردهایم.»
جلسه چهارم: کمک کردن در کار خانه
فاطمه‌ی زهرا(س)? فرمود: «خیارُکُمْ اَلْیَنُکُمْ مُناکِبَةً وَاَکْرَمُهُمْ لِنِسائِهِمْ؛ بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرمتر و مهربانتر است؛ و [ارزشمندترین مردم کسانی هستند] که با همسران‌شان کریمانهتر برخورد کنند.»16
هرچند کارهای داخل منزل نوعاً به عهده‌ی زن‌ها است، ولی باید توجه داشت که اداره‌ی یک منزل کار آسانی نیست.
یک بانوی خانه‌دار اگر شبانه روز هم تلاش کند، باز هم مقداری از کارها لنگ میماند، مخصوصاً در مواقع غیرعادی مانند مهمان داری و.... خوب است شوهران گاه آستین همت را بالا بزنند و به جای فرمان و دستور، در برخی کارها مشارکت کنند، چرا که خانه ستاد فرماندهی نیست بلکه کانون صفا و محبت و محل همکاری و تشریک مساعی است. و هرگز این فکر را به ذهن نپرورانند که اگر در منزل کار کنیم از ابهت و جلال‌مان کاسته میشود. بر عکس، اگر مردی در کارهای خانه همکاری کند، نزد همسرش با صفا و نزد دیگران دلسوز و مهربان قلمداد میشود.17
پیامبر اکرم(ص) ـ با آن همه عظمت ـ در منزل کار میکرد. از عایشه همسر پیغمبر نقل شده است که: وقتی خلوت میشد، رسول خدا لباسش را میدوخت و کفشش را وصله میکرد و مانند سایر مردها در منزل کار میکرد.18
پیامبر اکرم بین علی(ع) و فاطمه? تقسیم کار کرده بود؛ کارهای داخل منزل را فاطمه? و کارهای بیرون منزل را علی(ع) انجام میداد،19 با این حال حضرت در کارهای منزل فاطمه? را همراهی میکرد؛ گاه میدیدند که علی(ع) عدس پاک میکند و گاه بچهها را نگه میداشت. چنان که در موردی فاطمه زهرا(س)? به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد:
«ای رسول خدا هر دو دستم به علّت آرد کردن گندم با آسیاب دستی ورم کرده، با این حال دیشب مشغول آرد کردن گندم بودم و ابوالحسن (علی(ع)) حسن و حسین را نگه‌داری و حمل میکرد.»20
پی نوشت‌ها
1. بحار الانوار، ج103، ص221؛ ر.ک: کنزالعمّال، حدیث 44441.
2. بحارالانوار، ج16، ص223.
3. میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص161.
4. همان، ج14، ص189.
5. حکایت‌های شنیدنی، محمدی اشتهاردی، ص207.
6. بحارالانوار، ج103، ص235.
7. مکارم الاخلاق، ص204.
8. بحارالانوار، ج79، ص142.
9. دکتر غیاث الدین جزایری، اعجاز خوراکی‌ها، ص214.
10. مستدرک الوسایل، ج14، ص192.
11. همان، ص250.
12. مکارم الاخلاق، ص80.
13. وسائل الشیعه، ج14، ص183.
14. بحارالانوار، ج76، ص102.
15. فیض کاشانی، محجّه البیضاء، ج3، ص70.
16. کنز العمال، ج7، ص225؛ تاریخ بغداد، ج12، ص50؛ دلائل الامامه، ص7.
17. کنزل العمال، ج7، ص225؛ تاریخ بغداد، ج12، ص50.
18. ر.ک: بحارالانوار، ج16، ص227 ـ 230.
19. مستدرک الوسائل، ج13، ص48؛ بحارالانوار، ج43، ص81 و 31.
20. بحارالانوار، ج43، ص134 و 84 و 85.
)