*این متن را با همسرتان بخوانید
همسران، مرکز ثقل و محور تشکیل یک خانواده هستند و در صورت فرزندآوری، وظیفه‌ی فرزندپروری نیز بر عهده دارند؛ بنابراین به مهارت‌هایی نیازمندند که توانایی آن‌ها را در اداره‌ی زندگی زناشویی و خانوادگی افزایش دهد. مهارت‌های اساسی برای تشکیل یک خانواده‌ی سالم دو دسته است: یک دسته، مهارت‌های همسرداری و دیگری مهارت‌های فرزندپروری. مهارت‌های همسرداری به‌طور کلی، به چند مهارت اصلی قابل تقسیم است: مهارت‌های ارتباطی (شامل مهارت صحبت‌کردن، گوش‌دادن و مهارت غیرکلامی)؛ مهارت‌های شناختی (شامل شناخت روانی جنس زن و مرد و شناخت ویژگی‌های فردی طرف مقابل)؛ مهارت‌های حل تعارض (شامل توانایی در حل اختلاف‌های زناشویی) و مهارت‌های رفتاری.
مهارت‌های رفتاری شامل همه‌ی رفتارها وگفتارهایی است که باعث ایجاد نشاط و احساس خوب و خوشایند در طرف مقابل می‌شود. تقدیم گل، خرید هدیه، انجام خدمتی برای همسر، تعریف از ویژگی‌های مثبت وی و.... شامل مهارت‌های رفتاری هستند. مهارت‌های رفتاری از آن جهت اهمیت دارند که با ایجاد احساس مثبت در طرف مقابل، نیازهای عاطفی او را ارضا می‌کنند.
متأسفانه برخی از زوجین بعد از گذشت ماه‌های اولیه زندگی، به‌علت درگیر شدن در مسائل و مشکل‌ها، مهارت‌های رفتاری یا به عبارتی تقویت‌کننده‌های رفتاری را از یاد می‌برند؛ البته همیشه هم مشکلات، بهانه‌ی زوجین نیست. گاهی طرفین به تأثیر تقویت‌کننده‌های رفتاری، اعتقادی ندارند که این نیز اشتباه است. به‌صراحت باید گفت حلقه‌ی گمشده‌ی روابط زوجین، عدم توجه به رفتارهای خوشایند است. عدم توجه و عدم کاربرد مهارت‌های رفتاری، به سبک زندگی ما مربوط است. در ایران، انجام رفتارهای لذت‌بخش روزانه، از سوی همسران نسبت به یک‌دیگر، جزء عادات تربیتی نیست و حتی نگرش‌ها و تعبیرهای منفی نیز در مورد این رفتارها وجود دارد. به‌هرحال، نه مشکل‌های زندگی و نه عدم اعتقاد به مهارت‌های رفتاری، هیچ‌کدام توجیه مناسبی برای عدم استفاده از تقویت‌کنننده‌های رفتاری نیست، چون هیچ رابطه‌ی زناشویی بی‌نیاز از این مهارت‌ها نیست. زندگی مشکل‌های خودش را دارد؛ و اگر در این بین، رفتارهای خوشایند هم فراموش شود، در گرداب روزمرگی غرق می‌شویم و سردی و بی‌احساسی بر رابطه حاکم می‌شود. در کانون وجود همه‌ی انسان‌ها این میل و آرزو هست که با انسان دیگری صمیمی شده و محبت او را دریافت کنند. هدف از ازدواج، رفع این نیاز به مهر و محبت است. زن و مردی که از تقویت‌کننده‌های رفتاری بهره نمی‌گیرند اثرهای این فقدان را، به‌زودی در نوع ارتباط‌شان با یک‌دیگر می‌بینند. همه‌ی متفکران معتقدند که عشق، نقش اساسی در زندگی هر فردی دارد.
«گری چاپمن» روان‌شناس و مشاور خانواده در کتاب «پنج زبان عشق» به وجود یک مخزن عشق در وجود هر فرد اشاره می‌کند و می‌نویسد در درون هر فردی یک «مخزن عاطفی» وجود دارد که باید با عشق پر شود. «چاپمن» معتقد است: «بسیاری از بد رفتاری‌های همسران، ناشی از تأثیرهای خالی بودن «مخزن عشق» آن‌هاست، بسیاری از کج‌خلقی‌ها ناشی از تلاش برای به‌دست آوردن عشقی است که احساس نمی‌کنند؛ تلاشی که به بیراهه رفته است»(چاپمن،1390، 17). همسرانی که مهارت‌های رفتاری ندارند؛ بی‌نشاطی بر فضای خانواده‌‌ی‌شان حاکم می‌شود؛ این زنان و مردان، خود را ماشین‌های تأمین معاش می‌یابند و احساس ارزش‌مندی در آن‌ها کاهش می‌یابد. اهمیت احساس ارزش‌مندی، در آن است که از افسردگی جلوگیری می‌کند.
چه‌گونه به او بگویم «دوستت دارم»
اگرچه مهارت‌های رفتاری، دامنه‌ی وسیعی از رفتارهای خوشایند را دربر دارد، نمی‌توان برای هر زن و مردی، همه‌ی آن‌ها را تجویز کرد. از نظر روان‌شناختی بین زنان و مردان تفاوت‌هایی وجود دارد. ضمن این‌که «تفاوت‌های فردی» را نیز نباید از نظر دور داشت. همه‌ی زنان یا همه‌ی مردان به یک اندازه از یک رفتار خوشایند، لذت نمی‌برند. اگر می‌خواهیم به‌طور مؤثری ابراز عشق کنیم، باید (زبان اصلی عشق) همسرمان را بشناسیم. همان‌طور که در حوزه‌ی زبان‌شناسی چند گروه عمده‌ی زبان وجود دارد، در حوزه‌ی عشق نیز همین‌گونه است. «گری چاپمن» می‌گوید: «زبان عشق شما و همسرتان ممکن است به‌اندازه‌ی زبان چینی و انگلیسی باهم فرق داشته باشد»(همان،11). هر زن و مردی زبان عشق خودش را دارد که اگر با همان زبان با او سخن بگوییم، خواهد فهمید که دوستش داریم. زبان عشق؛ یعنی هر فردی الگوهای عاطفی منحصر به‌فرد خودش را دارد. به‌عنوان مثال اگر زبان عشق همسرتان «کلمه‌های تأییدآمیز» باشد، برای این‌که مخزن عشق او را از محبت پر کنید، باید از معجزه کلام استفاده کنید؛ کلمات تحسین برانگیز و جملاتی که او را دلگرم و اعتماد به نفس او را تقویت می‌کنند، موثر است؛ به‌عبارت دیگر، فقط کلام خوشایند است که می‌تواند درجه عشق را در مخزن عاطفی همسرتان بالا ببرد. حال اگر برای نشان‌دادن عشق به چنین فردی به‌جای استفاده از «کلام» سعی کنید به او «خدمت» کنید، مثلا آشپز و خانه‌دار قابلی باشید، نیاز او به عشق را مرتفع نساخته‌اید و مخزن عشق او خالی می‌ماند.
اگر می‌خواهید زبان اصلی عشق همسرتان را کشف کنید، ابتدا باید زبان‌های عشق را بشناسید و کشف کنید که همسرتان از کدام زبان، بیش‌تر لذت می‌برد و همان را به‌کار بگیرید. «گری چاپمن» پس از 20 سال مشاوره‌ی ازدواج، نتیجه می‌گیرد که اساسا پنج زبان عشق وجود دارد و کتاب «پنج زبان عشق» را می‌نویسد که به زبان‌های مختلف جهان ترجمه شده و بیش از سه میلیون نسخه از آن در جهان به فروش رفته است. خوب است بدانید امروزه بسیاری از مشاوران حوزه ازدواج، از این کتاب برای کمک به زوجین استفاده می‌کنند. شرح مختصری از هر یک از زبان‌های عشق از دید «چاپمن» در ذیل آمده است:
زبان اول عشق، کلام تأییدآمیز: یکی از راه‌های بیان و ابراز عشق، استفاده از واژه‌های «تحسین برانگیز» است. تعریف و تمجید از همسر و قدردانی از او، ابزارهای قدرت‌مند ابراز عشق هستند. «چه‌قدر این لباس بهت میاد»، «واقعاً ممنون که امروز از بچه‌ها مراقبت کردی»، «همیشه به تو به‌عنوان ستون زندگی‌ام نگاه می‌کنم»، و یا «ممنونم که ظرف‌ها رو شستی، می‌دونم که خیلی از شوهر‌ها این کار رو نمی‌کنن» البته تنها راه کاربرد این زبان، قدردانی نیست. استفاده از واژه‌های «تشویق‌کننده» راه دیگر استفاده از همین زبان است. توان بالقوه‌ی همسر شما در انتظار کلام تشویق‌آمیز است؛ کلمه‌هایی که به او «شهامت» می‌دهند. استعدادهای همسرتان را بشناسید و به او شهامت پرورش آن‌ها را بدهید؛ مثلاً «به‌نظرم استعداد تو در نقاشی زیاد است. آن را پرورش بده، مطمئنم روزی نقاش ماهری خواهی شد.»(چاپمن،1390،37).
گفتنی است که زبان عشق تعداد بیش‌تری از مردان نسبت به زنان، زبان اول عشق؛ یعنی کلام تأییدآمیز است؛ به‌عبارتی، بسیاری از مردان دوست دارند که همسرشان نسبت به آن‌ها کلام تأییدآمیز و تشویق برانگیز را به‌کار بگیرد و به‌این واسطه، احساس ارزش‌مندی می‌کنند. امام صادق(ع) سپاس‌گذاری را یکی از مهم‌ترین ملاک ها برای همسر معرفی کرده و فرموده‌اند: «برترین همسران شما زنی است که اگر به او عطا شود، مراتب سپاس را به‌جا آورد؛ و اگر چیزی از او دریغ شود، راضی باشد»(نوری،1408،ج14 ، ص161).
اگر شما زن یا مردی هستید که گفتن کلمات تأییدآمیز برای‌تان دشوار است، پیشنهاد می‌کنیم به‌صورت مکتوب آن‌ها را ابراز کنید. تلفن همراه به‌کمک شما آمده است. ارسال پیامک برای همسرتان، کمک فوق‌العاده‌ای به افزایش نشاط و عشق در زندگی می‌کند. انسان‌های خردمند از کوچک‌ترین وسایل، بزرگ‌ترین بهره‌ها را می‌برند؛ حتی از یک قطعه کاغذ هم می‌توان بهره گرفت؛ مثلا پیام‌های خوشایند را بنویسید و آن را در کیف پول، کشوی لباس همسر، در ماشین و... بگذاریدو به‌این ترتیب، بر هیجان زندگی‌تان بیفزایید. این کارها که گاهی با عنوان رمانتیک هم از آن‌ها یاد می‌شود، علاوه بر افزایش نشاط زندگی‌تان، به همسرتان ثابت می‌کند که شما برای پویا ساختن و زنده نگه داشتن عشق در زندگی تلاش می‌کنید و به این وسیله او را نیز به چنین کارهایی ترغیب می‌کنید. بسیاری از زنان و مردان، زبان عشق همسرشان،کلام تایید آمیز است؛ اما آن‌ها به بهانه‌ی خجالت یا غرور از کلمات بهره نمی‌گیرند و حتی یک‌بار هم از شیوه‌ی مکتوب ابراز عشق مثل پیامک یا یاداشت‌های عاشقانه استفاده نمی‌کنند. شیوه‌ی مکتوب ابراز عشق، می‌تواند جایگزین موثر و ماندگاری برای شیوه شفاهی باشد. اگر چه کلام شفاهی در لحظه اتفاق می‌افتد و می‌توانیم شادی را در چهره‌ی طرف مقابل احساس کنیم و بازخورد گفتارمان را ببینیم.
زبان دوم عشق، وقت گذاشتن برای یک‌دیگر: منظور از وقت‌گذاشتن برای هم، این است که توجه خود را به‌طور کامل به همسرتان معطوف کنید. منظور این نیست که باهم تلویزیون تماشا کنید. وقت گذاشتن؛ یعنی باهم بنشید، باهم قدم بزنید به‌هم نگاه کنید و فقط توجه‌تان به یک‌دیگر باشد (چاپمن،1390،53). خاطرات شخصی خود را برای هم بگویید، خاطرات مشترک را باهم مرور کنید، از آینده و رؤیاهای‌تان بگویید، درباره‌ی راه‌حل مسائل امروزتان گفت‌وگو کنید، فعالیتی را باهم انجام دهید و... . این تقلب را به آقایان می‌رسانیم که زبان عشق بسیاری از زنان، وقت‌گذاشتن با یک‌دیگر است. زنان می‌خواهند با همسرشان زمان‌هایی را به‌طور متمرکز گفت‌وگو کنند، بدون این‌که همسرشان مشغول تماشای تلویزیون یا حل کردن جدول باشد. برای این‌که به این زبان به همسرتان عشق بورزید، لازم است که خوب گوش‌دادن را تمرین کنید. پیامبر عظیم الشان اسلام با اشاره به نشست های خانوادگی می‌فرمایند: «نشستن مرد در کنار خانواده‌اش، نزد خدای متعال، از اعتکاف در مسجد من دوست داشتنی‌تر است»(السمرقندی،1413،302).
فراموش نکنید که خانم‌ها از جمله‌ی «دوستت دارم» نیز به‌وجد می‌آیند. امام صادق(ع) با نقل حدیثی از پیامبر اکرم ص در خصوص تاثیر شگرف اظهار محبت به زن می‌فرمایند: «سخن مرد به همسرش که من تو را دوست دارم، هرگز از دل او بیرون نمی‌رود»(کلینی،1365،ج 5،ص569).
زبان سوم عشق، دریافت هدایا: هدایا، نمادهای بصری عشق هستند و ارزش عاطفی دارند. از نظر کسی‌که زبان اصلی عشق او دریافت هدیه است. برای کسی‌که زبان عشقش دریافت هدیه است؛ هدیه، یعنی او به‌فکر من است و مرا به‌خاطر دارد. اگر زبان عشق همسرتان دریافت هدیه است، با خرید هدیه، روی روابط‌تان سرمایه‌گذاری و مخزن عشق او را پر کنید. این ساده ترین زبان عشق است. همین حالا هدیه‌ای را برای او در نظر بگیرید. رسول اکرم h (ص) می‌فرمایند: «به یک‌دیگر هدیه دهید. به‌درستی که هدیه کینه‌ها را از بین می‌برد»(کلینی،1365،ج5ص143).
زبان چهارم عشق، خدمت به یک‌دیگر: منظور از این زبان، انجام کارهایی است که می‌دانید همسرتان دوست دارد شما آن‌ها را انجام دهید. ممکن است افراد زیادی تصدیق کنند که قبل از هرچیز از طریق خدمات همسرشان احساس می‌کنند که مورد محبت و علاقه‌ی او قرار دارند. برای آموختن خدمت به یک‌دیگر، لازم است که برخی از ما در مورد کلیشه‌های رایج نقش زن و مرد تجدید نظر کنیم. اگر خدمتی از دست ما بر می‌آید که به آرامش همسرمان کمک می‌کند، اصلاً لازم نیست فکر کنیم این کار زنانه است یا مردانه. مردی که زبان عشق همسرش،دریافت خدمت است، با انجام کارهای منزل خدمتی بزرگ به رابطه می‌کند و این سرمایه ای بزرگ برای هر دوی آن‌هاست. در این زمینه به روایت ارزش‌مندی از رسول خدا(ص) اشاره می‌کنیم که فرمود: «هچ زنی نیست که شوهرش را یک بار آب دهد، مگر این‌که برای او از یک‌سال که روزهایش روزه باشد و شب‌هایش به عبادت مشغول باشد بهتر است و خداوند در برابر هر کار او شهری در بهشت برایش بنا می‌کند و شصت گناه او را می‌بخشد»(دیلمی،1412،175). زبان پنجم عشق، تماس فیزیکی: در زندگی زناشویی، تماس فیزیکی راه قدرت‌مندی برای ابراز عشق است؛ گرفتن دست یک‌دیگر و در آغوش گرفتن راه‌های ابراز عشق به همسر هستند. بعضی از همسران از طریق تماس فیزیکی و رابطه‌ی جنسی احساس امنیت می‌کنند. از نظر کسی که زبان اصلی عشق او تماس فیزیکی است این پیام، رساتر از جمله‌ی «دوستت دارم» عمل می‌کند. پیامبر خدا به نگاه محبت آمیز همسران به یک‌دیگر و گرفتن دست یک‌دیگر اشاره کرده، می فرمایند: «هنگامی که بنده‌ای، به صورت زنش و زنش به صورت او نگاه می‌کند، خداوند به هر دوی آن‌ها نظر رحمت می‌افکند و هنگامی که دست یک‌دیگر را بگیرند گناهان‌شان از لابه‌لای انگشتان‌شان فرو می‌ریزد»(البغدادی،1966 ،302). نکته‌ها: کشف زبان اصلی عشق همسرتان برای این‌که بتوانید مخزن عشق او را پر نگه دارید اساسی است. ابتدا باید مطمئن شوید که شما زبان عشق خودتان را می‌دانید. این متن را با همسرتان بخوانید و به‌صراحت، زبان عشق خود را برای همسرتان شرح دهید و از او بخواهید که زبان عشقش را به شما معرفی کند. راه دیگر شناخت زبان عشق همسر و خودتان، فکرکردن درباره‌ی انتقادهایی است که همسرتان و شما نسبت به رابطه‌‌ی‌تان دارید. امام صادق(ع) می‌فرمایند:«خداوند رحمت کند بنده‌ای که رابطه‌ی میان خود و همسرش را نیکو قرار می‌دهد»(طبرسی،1412، 217). توصیه‌های این متن را به‌کار بگیرید، و مطمئن باشید حتماً احساس بهتری نسبت به روابط‌تان خواهید داشت. منابع: - چاپمن، گری (1390)، پنج زبان عشق، ترجمه: سیمین موحد، تهران، نشر ویدا. - کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، الکافی، ج 5، تهران، دراالکتب الاسلامیه. - دیلمی، حسن (1412)، ارشاد القلوب، قم، انتشارات رضی - نوری، میرزا حسین (1408)، مستدرک الوسایل، ج14، قم، موسسه آل البیت. - طبرسی، رضی الدین (1412)، مکارم الخلاق، قم، انتشارات رضی. - البغدادی، عبدالعزیز بن اسحاق (1966)، مسند زید، بیروت، انتشارات دارالمکتب الحیا. - السمرقندی، نصربن محمد (1413)، تنبیه الغافلین، تحقیق: یوسف علی البدیوی، بیروت، دار ابن کثیر.
)