گوجه‌فرنگی در علم گیاه‌شناسی یک میوه تلقی می‌شود؛ اما اغلب به‌عنوان تره‌بار شناخته می‌شود. گوجه‌فرنگی سرشار از ویتامینC و لیکوپن است. این میوه، خام یا به‌عنوان یکی از مواد لازم برای تهیه‌ی غذا، انواع سس و نوشیدنی مصرف می‌شود و بخش مهمی از رژیم غذایی مردم بسیاری از کشورها را تشکیل می‌دهد.
گوجه‌فرنگی در اوایل قرن نوزدهم در خاورمیانه توزیع شد و اغلب به‌عنوان یکی از مواد لازم برای پخت غذا مصرف می‌شد. نام اولیه‌ی گوجه‌فرنگی در ایران، بادمجان ارمنی یا رومی بود و در دوره‌ی قاجاریه، برای نخستین بار گوجه‌فرنگی را در مزرعه‌ای پرورش دادند.
به‌علت اهمیت اقتصادی، این گیاه موضوع تحقیق و پژوهش‌های بسیاری قرار دارد و در علم ژنتیک به‌عنوان یکی از گیاهان الگو شناخته می‌شود. گوجه‌فرنگی از جمله سبزی‌های پرخاصیت است که اگرچه بیش‌تر به‌صورت پخته و رب استفاده می‌شود، مصرف آن به‌صورت خام بسیار مفیدتر است.
ارزش غذایی و دارویی گوجه‌فرنگی
گوجه‌فرنگی سرشار از ویتامین‌های C و A ، اسیدفولیک یا بتاکاروتن و مقدار کمی ویتامین‌های گروه B شاملB1 ، B2 ، B3 ، B5 و هم‌چنین دارای مواد معدنی مختلف شامل کلسیم، فسفر، پتاسیم، فیبر، سدیم، گوگرد، کمی آهن، مس و روی نیز هست که باعث تعادل در بدن می‌شود و ریزمغذی‌های مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند.
آنتی‌اکسیدان‌های لیکوپن و بتاکارتن موجود در گوجه‌فرنگی، به مقابله با رادیکال‌های آزاد که عامل پیری هستند، کمک می‌کند. هم‌چنین در پیش‌گیری از بسیاری از سرطان‌ها و بیماری‌های التهابی مرتبط با چاقی مانند بیماری‌های قلبی- عروقی و دیابت نقش مهمی دارد.
گوجه‌فرنگی، اشتهاآور، برطرف‌کننده‌ی ضعف و خستگی، تقویت‌کننده‌ی سلسله اعصاب، قلب و دستگاه گردش‌خون است. هم‌چنین مصرف آن به بیماران مبتلا به دردهای مفاصل، رماتیسم و نقرس سفارش می‌شود. در ضمن برای رفع مسمومیت‌های مزمن، بالا بودن اوره و چربی خون، درمان یبوست، دفع رسوب‌های ادراری و صفراوی نیز مفید شناخته شده است. ویتامین A موجود در آن، در تقویت بینایی، سلامت پوست و مخاط‌ها بسیار مؤثر است. گوجه‌فرنگی هضم مواد نشاسته‌ای را آسان می‌کند. به‌همین جهت، از سس آن با حبوبات پخته مصرف می‌شود.
در چین از جوشانده‌ی ریشه، شاخه‌ها و برگ‌های مسن گوجه‌فرنگی برای رفع دندان‌درد استفاده می‌کنند. در هندوچین به‌عنوان ملین و برای تقویت مبتلایان به بیماری سل، تب‌های حصبه، رفع ورم چشم، آماس گوش و دفع سنگ کلیه تجویز می‌شود. در اندونزی از کوبیده‌ی برگ‌های خشک گوجه‌فرنگی، برای رفع آفتاب‌سوختگی پوست و صورت استفاده می‌شود.
خواص و کاربرد
- طبع گوجه فرنگی سرد و صفراآور است.
- به‌خاطر وجود ماده‌ی سمّی سولانین، هیچ‌گاه از میوه‌ی نارس آن استفاده نکنید.
- برای تقویت بینایی مؤثر است.
- به رشد استخوان ها کمک می کند.
- برای تسکین دردهای عصبی مفید است.
- برای رفع بی اشتهایی می توان قبل از غذا استفاده از آن کرد.
- کسانی که بیماری نقرس و رماتیسم دارند می توانند از آن استفاده کنند.
- افراط در خوردن آن باعث تولید سنگ مثانه می‌شود.
- خوردن آن برای بیماری تصلب شرائین مفید است.
- در درمان غلظت خون مؤثر است.
- کسانی که آب مروارید دارند از گوجه فرنگی استفاده کنند.
- مادران شیرده سعی کنند کم بخورند؛ چون کم‌کننده‌ی شیر است.
- کسانی که یبوست دارند قبل از غذا یک گوجه فرنگی بخورند.
- گوجه فرنگی به بلندشدن قد کمک می کند.
- کسانی که پوست حساس دارند و کبد آن ها ضعیف است گوجه فرنگی کم‌تر بخورند.
- گوجه فرنگی جهت درمان سیاتیک و درد مفاصل مفید است.
- برای فرار حشرات می توانید برگ های گوجه فرنگی را در اتاق خود بگذارید.
- سرخ‌کردن آن باعث سنگین‌شدن و دیرهضمی آن می شود.
- برای مسلولین، آب آن نوشیدنی خوبی است.
- برای درمان جوش های صورت، از ماسک گوجه فرنگی له‌شده استفاده کنید.
- گوجه فرنگی پاک‌کننده‌ی خون است.
- ماسک آن، چربی اضافی پوست را از بین می برد.
- کسانی که آسم دارند می توانند از آن استفاده کنند.
- کسانی که بیماری قند دارند روزی یک تا 2 لیوان آب گوجه فرنگی، هفته‌ای یک بار بخورند.
- گوجه فرنگی، چسبندگی زیاد خون را از بین می برد.
- دفع‌کننده‌ی رسوب‌های ادراری و صفراوی است.
- برای درمان خستگی مفرط از آن استفاده کنید.
- از شب‌کوری جلوگیری می کند.
- برای جلوگیری از ریزش مو مؤثر است.
- خوردن آن از آپاندیس جلوگیری می کند.
- اگر گوجه فرنگی با پوست خام خورده شود پاک‌کننده‌ی خوبی برای معده است.
- کسانی که فشارخون دارند از خوردن گوجه فرنگی سرخ‌شده خودداری کنند.
گوجه‌فرنگی شکم پر با آووکادو
یک لایه‌ی باریک از سر همه‌ی گوجه‌فرنگی‌ها را ببرید. با کمک یک قاشق کوچک، داخل آن‌ها را خالی کنید. دستمال حوله‌ای کف سینی پهن کنید و گوجه‌ها را سر و ته 30دقیقه روی آن بگذارید تا خشک شود. برای مواد داخل آن، آووکادو، پنیر خامه‌ای، ریحان و آب لیموترش را باهم مخلوط کنید تا نرم شود. مواد را داخل قیف شیرینی‌پزی بریزید. گوجه‌فرنگی ها را برگردانید و داخل آن‌ها را پر کنید. روی آن‌ها را با پلاستیک بپوشانید و 4 ساعت پیش از سرو، داخل یخچال قرار دهید. می توانید با برگ‌های ریحان آن‌ها را تزیین کنید.
پیتزا مارگاریتا
فر را گرم کنید. خمیر پیتزا را به‌اندازه‌ی قالب پیتزا باز کنید. روی آن روغن زیتون بمالید. برای تهیه‌ی سس، گوجه‌فرنگی، ریحان خردشده، سیر و رب گوجه‌فرنگی را باهم مخلوط کنید. یک لایه‌ی نازک از سس را روی خمیرها بمالید. آن را 15دقیقه داخل فر قرار دهید. از فر خارج کنید و یک لایه پنیر موزارلا روی آن بریزید و 10دقیقه‌ی دیگر در فر بپزید تا خمیر طلایی و برشته شود. روی آن‌ها را با برگ‌های تازه‌ی ریحان، تزیین و سرو کنید.
سوپ گوجه‌فرنگی
در مخلوط‌کن، گوجه‌فرنگی‌ها، فلفل قرمز، پیاز ریزشده و ریحان خردشده را با هم مخلوط کنید. نیمی از آب مرغ را هم اضافه کنید. آن را هم بزنید تا یک‌دست و نرم شود. بعد روی حرارت متوسط قرار دهید تا کمی غلیظ شود. خامه و عسل را اضافه کنید. این غذا باید گرم سرو شود.
نیمروی تند با سس گوجه‌فرنگی
برای تهیه‌ی سس گوجه‌فرنگی، در تابه یک قاشق غذاخوری روغن را روی حرارت متوسط گرم کنید. سیر ریزشده را اضافه کنید. یک دقیقه تفت دهید. بعد گوجه‌فرنگی، نمک، پودر فلفل قرمز و سیاه را اضافه کنید و هم بزنید. اجازه دهید قل بزند. حرارت را کم کنید تا حدود 12 تا 15دقیقه روی حرارت کم، آرام بپزد و آب گوجه‌ها گرفته شود. تخم‌مرغ‌ها را داخل مخلوط گوجه‌فرنگی بشکنید. حرارت را کم کنید و 5 دقیقه درِ تابه را بگذارید تا سفیده‌ها سفت و زرده‌ها کمی ژله‌ای شوند. یک قاشق غذاخوری روغن زیتون را روی تخم‌مرغ‌ها بریزید. با برگ‌های تازه‌ی ریحان آن را تزئین کنید.
گوشت قلقلی تند
فر را گرم کنید. کف تابه‌ی فر روغن بزنید تا چرب شود. در یک ظرف بزرگ، سس فلفل، تکه‌های نان‌تست، پیاز، پنیر، فلفل و تخم رازیانه را باهم مخلوط کنید. گوشت چرخ‌کرده را اضافه کنید و خوب هم بزنید. مواد را به‌شکل قلقلی درآورده و داخل تابه‌ی چرب‌شده‌ی فر قرار دهید، بدون این‌که درِ آن را بگذارید. سپس از فر خارج کنید و چربی گوشت‌ها را بگیرید. گوشت‌های قلقلی پخته‌شده را داخل سس گوجه‌فرنگی بگذارید. حرارت را زیاد کنید و با ورقه‌های باریک‌شده‌ی لازانیای پخته‌شده سرو کنید.
پیکاتای گوجه‌فرنگی و میگو
روغن زیتون را روی حرارت متوسط گرم کنید. لوبیاسبز تازه را حدود سه‌دقیقه تفت دهید. میگوی پاک کرده را اضافه کنید و سه‌دقیقه‌ی دیگر بپزید تا میگو سفید شود. گوجه‌فرنگی را اضافه کنید و یک دقیقه بپزید. برای تهیه‌ی سس، در یک کاسه دو قاشق غذاخوری روغن زیتون، پوست لیمو و آب‌لیمو را اضافه کنید. اگر دوست داشتید مخلوط میگو را روی پاستای پخته‌شده بگذارید. سس را روی میگو بریزید و سرو کنید.
دمی گوجه‌فرنگی
دو عدد پیاز را سرخ کنید. یک‌کیلو گوجه‌فرنگی را ریز خرد کرده، یا در مخلوط کن بریزید و یا رنده کنید. بعد با کمی نمک به پیازداغ اضافه کنید. گوجه را در روغن تفت داده، سپس سیب‌زمینی‌ها را خرد کرده، اضافه کنید. درِ ظرف را گذاشته تا سیب‌زمینی‌ها نیم‌پز شود. چهار فنجان برنج را شسته، با چهار فنجان آب به آن اضافه کنید. در صورت تمایل، کمی زعفران دم‌کرده اضافه کرده و آن را با شعله‌ی کم، حدود یک‌ساعت دم کنید.
گوجه‌فرنگی شکم پر با سالاد مرغ
برای سالاد، مرغ و کرفس را باهم مخلوط کرده و سُس مایونز، پوست لیمو، آب‌لیمو و فلفل را به آن اضافه کرده و تا دوساعت در یخچال قرار دهید. گوجه‌فرنگی‌ها را از طول نصف کرده و گوشت درون آن‌ها را تا کمی مانده به پوست، خالی کنید و روی دستمال خشک‌کن آشپزخانه، حدود نیم‌ساعت برگردانده، تا کاملاً درون آن‌ها خشک شود. شاهی یا اسفناج و بادام بوداده را به مخلوط مرغ اضافه کنید. داخل هر نیمه‌ی گوجه‌فرنگی، مقداری از مخلوط را بریزید. سالاد آماده است.
منابع:
)