گفت‌وگو با گلاره صادقی، مدرس و طراح لباس

 خانم «گلاره صادقی»، مدرس طراحی لباس در جهاد دانشگاهی تهران است. وی با برگزاری چندین نمایشگاه لباس در زمینه طراحی لباس فعال است. سابقه‌ی تدریس چندین ساله‌ی‌ ایشان سبب شد گفت‌وگویی کوتاه در مورد وضعیت مد و لباس و قانون آن در جامعه داشته باشیم.

*اطلاع شما به‌عنوان یک مدرس طراحی لباس، از قانون مد و لباس چیست؟

قانون سامان‌دهی مد و لباس قانونی است که در سال 1385 در مجلس شورای اسلامی تصویب و به تأیید شورای نگهبان رسید. این قانون، شامل بندهایی است که تعدادی از آن‌ها قابل اجرا و مفید به‌نظر می‌رسد. حفظ و تقویت هویت فرهنگی ایرانی- اسلامی یکی از بندهای این مصوبه است که اگر شرایط اجرای آن فراهم شود، مفید است. منظور از شرایط اجرا، این است که طرح‌های ارائه‌شده برای مشتری آن‌قدر جذاب و گیرا باشد که او را ترغیب به خرید کند و بتواند در بازار رقابت با محصول‌های خارجی موفق شود. ارائه‌ی طرح‌هایی که صرفاً از موتیف‌ها و نقش‌مایه‌های ایرانی- اسلامی، بدون هیچ خلاقیتی استفاده کند، نمی‌تواند موفقیت چندانی داشته باشد. عدم تبیین و تشریح قانون شاید به اجرایی‌نشدن آن کمک کرد! از بندهای دیگر این مصوبه، اهدای تسهیلات بانکی به تولید‌کنندگان و طراحان داخلی است که در صورت اجرا می‌توانست کمک بزرگی به چرخش چرخ صنعت پوشاک کشور کند؛ اما متأسفانه در این زمینه، اقدام‌های چندانی صورت نگرفته. به‌طور کلی به‌نظرم ما باید دارای قوانین خوب و مترقی و براساس شرایط جامعه باشیم؛ اما بیش‌تر این اتفاق روی کاغذ رخ می‌دهد نه در دستگاه‌های اجرایی و اداره‌ها! از این قانون که باید تأثیر آن در ویترین مغازه‌ها و بازار رخ بدهد که بهتر است چیزی نگوییم.

یکی دیگر از موارد این قانون به وزارت بازرگانی برمی‌گشت. باید عوارض گمرکی را به‌نحوی تنظیم می‌کردند که امکان رقابت برای تولید‌کننده‌ی داخلی در برابر سیل عظیم وارداتِ پوشاک، وجود داشته باشد. متأسفانه در سال‌های اخیر به‌قدری با واردات بی‌اندازه‌ی محصول‌های بی‌کیفیت خارجی مواجه بودیم که عملاً صنعت پوشاک داخلی، قدرت قدعلم کردن در برابر این واردات را ندارد. وقتی ارزان‌تر و بر اساس تقاضای جامعه طرح و رنگ و مد لباس از دیگر کشورها وارد می‌شود دیگر کسی دنبال خرید پارچه و سفارش دوخت به خیاط نمی‌رود! کجا کسی سلیقه‌ی من خیاط را می‌پسندد. خیلی از خیاط‌ها و طراحان لباس خودشان دنبال الگوها و طرح‌های خارجی می‌روند که مشتری‌شان را از دست ندهند. به‌طور کلی، این قانون اگر به‌طور اصولی و صحیح اجرا شود می‌تواند تأثیرهای مثبتی داشته باشد؛ ولی تاکنون با چنین شرایطی روبه‌رو نبوده‌ایم.

*تأثیر برگزاری نمایشگاه‌های مد و لباس در جامعه چیست؟

به‌نظر می‌رسد نمایشگاه‌های مد و لباسی که با محوریت لباس‌های ایرانی و طرح‌های اصیل پوشاک ایرانی برگزار شد، نقطه‌ی آغازی برای کار طراحان لباس ایرانی شد که در شرایط رقابت با برندها و تولیدهای خارجی، دوران رکودی را در کارشان طی می‌کردند. این مسئله به‌خصوص در طراحی مانتو و پوشش‌های این‌چنینی دیده شد.

کم‌کم طراحان، طیف‌های رنگی وسیع‌تری را وارد طراحی‌های خود کردند و استفاده از طرح‌ها و رنگ‌های متنوع، به‌طور چشم‌گیری در کارهای‌شان دیده شد تا جایی که امروز خوش‌بختانه به جایی رسیده‌ایم که شاهد تولیدهای متفاوت و متنوعی در این زمینه هستیم و یک نوع رقابت بین طراحان صورت گرفته است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان جوانِ طراحی لباس، به‌سختی توانستند تولیدی راه بیندازند و آغاز به‌کار کنند. در محدوه‌ی خیابان ولی‌عصر چندتایی از این تولیدی‌ها را می‌بینیم که دانشجویان و علاقه‌مندان تئاتر و جوانان، مشتری‌های پروپا قرص آن‌ها هستند.

*آشنایی طراحان لباس با مسائل مربوط به جامعه‌شناسی و روان‌شناسی، چه تأثیری بر پذیرش خلاقیت طراحان دارد؟

این مسئله اهمیت بسیاری دارد؛ چون مردم یک جامعه به‌عنوان هدفی که تولید‌کننده برای رضایت و خرید آن‌ها دست به تولید می‌زند، به‌عنوان اصلی‌ترین موضوع در صنعت پوشاک و تولید و اقتصاد آن مطرح هستند؛ لذا توجه به ویژگی‌های فرهنگی و سلیقه‌ی یک جامعه، اصل بسیار مهمی در طراحی لباس است. یک طراح باید درک صحیحی از شرایط جامعه و خواست و سلیقه‌ی افراد آن جامعه داشته باشد تا بتواند طرح‌هایی را ارائه دهد که مورد پذیرش و استقبال افراد آن جامعه قرار گیرد. هر جامعه‌ای بنابر شرایط فرهنگی و اقتصادی‌اش، نوع خاصی از پوشش را می‌طلبد و می‌پذیرد. حتی شرایط اقلیمی هم در سلیقه‌ی مردم یک منطقه تأثیر می‌گذارد. این مسئله را ما به‌وضوح در طراحی لباس‌های بومی و محلی خودمان می‌بینیم. هنر یک طراح این است که با توجه به همه‌ی این موارد، لباسی را طراحی کند که هم با ساختار‌های فرهنگی و جغرافیایی یک محل متناسب باشد و هم برای زندگی در جوامع امروزی، امکان راحتی برای فعالیت‌های روزمره را در خود داشته باشد و در کنار همه‌ی این‌ها، ذوق و سلیقه‌ی زیباپسندانه‌ی مشتری را هم تأمین کند و به‌روز باشد.

*تعریف مد از نظر شما چیست؟

مد طبیعتاً یک پدیده‌ی متغیر است. چیزی که برای مدتی محدود میان افراد یک جامعه متداول می‌شود و بیش‌تر افراد جامعه برای به‌روز بودن، خود را ملزم به پیروی از آن می‌دانند. چیزی که برای مدتی در یک جامعه مد می‌شود، می‌تواند زیبا یا حتی زشت باشد؛ اما آن‌چه مهم است این است که چیزی که مد شده، توسط تبلیغات یا عوامل دیگر، به‌قدری برای افراد یک جامعه قابل پذیرش می‌شود که بسیاری از افراد به هر قیمتی حاضر به پیروی از آن هستند. در مورد صنعت پوشاک در اغلب موارد، مد توسط تولید‌کنندگان و ابرقدرت‌های این صنعت به‌نوعی، به جامعه تحمیل می‌شود و نکته‌ی ناخوشایند در این میان، این است که این مد گاهی آن‌قدر به یک جامعه مسلط و غالب می‌شود که هر فردی بدون توجه به ویژگی‌های اندام و موقعیت اجتماعی‌اش، از آن پیروی می‌کند.

رعایت اصل عفاف و حجاب در زندگی اهمیت زیادی دارد. این‌ها هیچ‌کدام نباید مانعی برای نوآوری در طراحی لباس و پوشش دختران و زنان در شرایط فعلی جامعه‌ی ما تصور شود. نباید ذوق و سلیقه و نیاز زنان جامعه را به این مهم نادیده گرفت. می‌توان با حجاب و در عین حال خوش‌پوش بود. می‌توان بهترین‌ها را استفاده کرد؛ اما نه در ملأ عام و نه برای غیر. اعتقادهای ما محدوده‌ای را برای استفاده‌ی لباس‌های خاصی طرح کرده؛ اما آن‌ها را منع نکرده است. در دین ما حجاب داشتن به‌معنای عدم حضور در اجتماع نیست. فکر می‌کنم وقت آن رسیده که متفکران ما شرایط بهتری را برای طراحان داخلی با توجه به شرایط جامعه فراهم کنند که اصل دین در این زمینه زیر سؤال نرود.

*راجع به انجمن طراحان پارچه و لباس چه اطلاعاتی دارید؟

انجمن طراحان پارچه و لباس، انجمنی است که از مشارکت تعداد زیادی از متخصصان این رشته تشکیل شده و انجمنی غیرانتفاعی، کاملاً مستقل و به‌دور از سیاست است. این انجمن به‌منظور وحدت و انسجام میان طراحان لباس و تبیین جایگاه آن‌ها و توسعه‌ی کمی و کیفی نیروهای متخصص در این عرصه، ایجاد شده است. اولین مجمع انجمن طراحان پارچه و لباس در مرداد ماه سال 1383 تشکیل شد.

برخی وظایف این انجمن شامل موارد زیر است:

-انجام پژوهش‌های علمی، فرهنگی و هنری در سطح ملی؛

- ترغیب و تشویق طراحان و تقدیر از آن‌ها؛

-انتشار نشریه‌های در ارتباط با رشته‌ی طراحی لباس؛

-ثبت آثار طراحان و پی‌گیری قانون کپی رایت؛

-برگزاری بینال آثار طراحان لباس؛

-همکاری با مراکز دانشگاهی؛

-برگزاری نمایش زنده‌ی لباس؛

-انجام تحقیق‌های کاربردی در زمینه‌ی طراحی لباس.