نوع مقاله : پزشکی
سندرم پیش از قاعدگی
مستانه تابش
دکتر کتایون برجیس
«سندرم پیش از قاعدگی» یا همان «PMS» علائم گسترده‌ای دارد که شامل نوسانات خلقی، حساس و دردناک‌شدن سینه‌ها، میل شدید به خوردن غذا (به‌ویژه شیرینیجات)، خستگی، تحریک‌پذیری و افسردگی‌ست. تخمین زده می‌شود از هر چهار زنی که در سنین باروری هستند، سه نفرشان هر ماه همه یا بخشی از این علامت‌ها را تجربه می‌کنند. علائم و نشانه‌های سندروم پیش از قاعدگی، معمولاً براساس یک الگوی مشخص ایجاد می‌شود؛ اما ممکن است شما در هر سیکل ماهانه، بعضی از این علامت‌ها را تجربه کنید. علاوه بر این، شدت علائمی که خانم‌ها ممکن است در روزهای منتهی به دورۀ قاعدگی‌شان تجربه کنند، از نظر شدت با هم متفاوت هستند. درواقع بعضی از خانم‌ها، ممکن است دردهای شدیدی داشته باشند یا شدت افسردگی‌شان چنان باشد که با فعالیت‌ها و وظایف روزمرۀ زندگی‌شان تداخل پیدا کند؛ در حالی که بعضی از خانم‌ها، ممکن است فقط کمی تحریک‌پذیر شوند یا بیشتر از روزهای قبل احساس افسردگی کنند. با این حال قرار نیست هیچ‌کدام از این علائم و عوارض، کنترل زندگی شما را به دست گیرند و باعث شوند که هر ماه، چند روز نظم زندگیتان به هم بخورد.
نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی را بشناسید
1. علائم هیجانی و رفتاری: استرس و اضطراب، خلق افسرده، گریه‌کردن، نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری، خشم، تغییر در اشتها، انزوای اجتماعی و میل به تنهاماندن، کم‌شدن توجه و تمرکز و...
علائم جسمی: درد مفاصل و عضلات، سردرد، افزایش وزن به دلیل احتباس آب و مایعات، خستگی، نفخ شکمی، حساس و دردناک‌شدن سینه‌ها، جوش‌زدن، یبوست یا اسهال و...
این علائم بدون توجه به این‌که چقدر شدید یا خفیف هستند، معمولاً یک تا چهار روز بعد از شروع خون‌ریزی قاعدگی از بین می‌روند. البته در بعضی خانم‌ها، شدت این علائم آن‌قدر زیاد است که تقریباً هر ماه، زندگی روزمره‌شان چند روزی به هم می‌خورد. در این حالت فرد دیگر دچار سندرم پیش از قاعدگی نیست؛ بلکه دچار اختلال «premenstrual dysphoric disorder» یا اختلال پیش از قاعدگی‌ست که می‌تواند ناتوان‌کننده باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر با تغییر در عادت‌های روزمره، نمی‌توانید علائم سندرم پیش از قاعدگی را مهار کنید، یا این علائم سلامتی شما و فعالیت‌های زندگیتان را تحت‌الشعاع قرار داده است، یعنی زمان آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید.
چرا سندرم پیش از قاعدگی؟
دلیل اصلی ابتلای بعضی از خانم‌ها به این سندرم، هنوز مشخص نیست؛ اما عوامل زیادی وجود دارد که می‌تواند به بروز یا تشدید علائم این بیماری بینجامد؛ از جمله:
1. تغییر در وضعیت هورمون‌های مؤثر بر سیکل ماهانه، می‌تواند باعث تشدید این علائم شود و در مقابل هنگام بارداری یا پس از یائسگی، همۀ علائم به‌طور کامل ناپدید می‌شوند.
2. تغییرات شیمیایی در مغز: سروتونین، یکی از مهم‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی است که نقش حیاتی در تنظیم خلق و خوی شما دارد؛ بنابراین هرگونه نوسانی در ترشح این هورمون، می‌تواند باعث ایجاد یک‌سری علادم روحی و هیجانی شده و سندرم پیش از قاعدگی را تحریک کند. ترشح ناکافی هورمون سروتونین، باعث می‌شود که قبل از دوران پریودتان افسرده شوید و خلقتان پایین بیاید، احساس خستگی بیشتری داشته باشید، مدام هوس شیرینی کنید یا خوابتان به هم بریزد.
3. افسردگی: افسردگی نه‌تنها ممکن است یکی از نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی باشد، بلکه بعضی از خانم‌هایی که هر ماه مجبورند با علائم این سندرم دست‌وپنجه نرم کنند، دچار افسردگی تشخیص‌داده‌نشده هستند؛ هرچند افسردگی، به‌تنهایی نمی‌تواند عامل ایجاد همۀ علائم سندرم پیش از قاعدگی باشد.
چطور سندرم پیش از قاعدگی را تشخیص بدهیم؟
هیچ معاینۀ بالینی یا تست آزمایشگاهی وجود ندارد که نشان دهد، آیا علائمی که قبل از پریودتان دارید مربوط به سندرم پیش از قاعدگی هست یا نه. با این حال پزشک شما براساس یک‌سری از علائم و نشانه‌ها، می‌تواند بگوید که آیا دچار این سندرم هستید یا نه. معمولاً برای تشخیص این سندرم، پزشک از شما می‌خواهد که علائم خود و زمان بروز هر کدام را روی یک تقویم و طی دو تا سه ماه پیاپی مشخص کنید و بنویسید که دقیقاً چه روزی سروکلۀ علائم پیدا می‌شود و کی همه ناپدید می‌شوند و شما به حالت عادی برمی‌گردید.
چطور سندرم پیش از قاعدگی را مهار کنیم؟
تغییر سبک زندگی، برای خیلی از خانم‌ها مؤثر است و می‌تواند آنان را از شر علائم آزاردهندۀ ماهانه خلاص کرده یا علائم را کاهش دهد. با این حال براساس علائمی که شما طی آن دوران خاص دارید، ممکن است نیاز به مصرف یک‌سری دارو هم داشته باشید؛ اما این‌که چه دارویی برای کاهش شدت علائم بهتر است، بین افراد مختلف متفاوت است. متداول‌ترین داروهایی که برای مبتلایان به سندرم پیش از قاعدگی تجویز می‌شود، شامل موارد زیر است:
1. داروهای ضدافسردگی: از جمله متداول‌ترین داروها در این زمینه، فلوکستین و سرترالین است که نوسانات خلقی را به‌خوبی مهار می‌کنند و معمولاً باید به‌صورت روزانه استفاده شوند؛ اما پزشک ممکن است به شما توصیه کند که فقط یک تا دو هفته قبل از شروع خون‌ریزی قاعدگیتان، شروع به خوردن دارو کنید.
2. ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی: ادویل، ایبوپروفن و... در این دستۀ دارویی قرار می‌گیرند و باید قبل یا به‌محض شروع دورۀ ماهانه مصرف شوند تا درد و حساسیت سینه‌ها را کاهش داده و کرامپ و گرفتگی عضلات شکم را رفع کنند.
3. دیورتیک‌ها: وقتی ورزش و محدودیت مصرف نمک، برای جلوگیری از اضافه‌وزن در دورۀ پریود، نفخ و ورم دوران پریود کافی نیست، استفاده از دیورتیک‌ها یا داروهای ادرارآور، باعث می‌شود که کلیه‌ها به‌سرعت آب اضافی بدنتان را دفع کنند. اسپیرنولاکتون، یکی از این داروهاست که می‌تواند به کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی کمک کند.
4. داروهای ضدبارداری هورمونی: این داروها، تخمک‌گذاری را متوقف می‌کنند تا در نتیجه، علائم سندرم پیش از قاعدگی کم شده یا از بین برود.
روش‌های خانگی برای مبارزه با سندرم پیش از قاعدگی
1. رژیمتان را اصلاح کنید: در طول روز، وعده‌های بیشتر و کوچک‌تر و کم‌حجم‌تری استفاده کنید تا هم احساس سیری بیشتری داشته باشید و هم کمتر دچار علائم پیش از قاعدگی شوید.
2. مواد غذایی را انتخاب کنید که حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده باشند؛ از جمله میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل.
3. مواد غذایی غنی از کلسیم را در برنامۀ روزانه‌تان بگنجانید. البته اگر به شیر یا مواد لبنی حساسیت دارید یا نمی‌توانید روزانه مقدار کافی کلسیم از طریق برنامۀ روزانۀ خود دریافت کنید، بهتر است سراغ مکمل کلسیم بروید.
4. از مصرف موادغذایی کافئین‌دار، به‌ویژه نوشابه، قهوه و... خودداری کنید.
5. سی دقیقه در روز ورزش کنید؛ به‌ویژه پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و دیگر ورزش‌های ایروبیک. این کار هم سلامت عمومی شما را بهبود می‌بخشد و هم باعث ازبین‌رفتن بعضی علائم خاص این سندرم، از جمله خستگی و اختلالات خلقی می‌شود.
6. استرستان را کاهش دهید و به‌اندازۀ کافی بخوابید.
7. تمرین‌های ریلکسیشن یا تن‌آرامی و تنفس‌های عمیق را تمرین کنید تا سردرد، اضطراب و بی‌خوابی‌تان در این دوران کم شود.
8. از چای‌های گیاهی، به‌ویژه چای جینکو، زنجبیل، گل راعی و پنج‌انگشت استفاده کنید.
9. رژیم خود را غنی از منیزیم کنید. این عنصر معدنی در بادام و دیگر دانه‌های روغنی، تخمۀ آفتاب‌گردان، تخمۀ هندوانه و کدو، آووکادو، موز، سبزیجات برگ‌سبزتیره، غلات سبوس‌دار و حبوبات به‌وفور یافت می‌شود.
10. طب سوزنی را امتحان کنید.
)