این بدن عزیز است، نگه‌داریمش!

سعیده پیرزاده

در سال‌های اخیر باب شده که افرادی از گروه پزشکان، به نقد روزه و روزه‌داری و به بررسی معایب آن بنشینند و از مضرات گذراندن ساعت‌های طولانی بی‌آب و غذا خبر بدهند؛ چیزی که مشخصاً روزه‌داری را با عارضۀ جسمی همراه می‌کند، نه نفسِ روزه، بلکه عادت‌های غلط غذایی‌ست که در طول روزهای عادی هم داریم؛ اما این روند در ماه مبارک، خودش را بیشتر نشان می‌دهد. بی‌احتیاطی ما در تمام سال، باعث می‌شود خاصیت‌های روزه‌داری خود را نشان دهند و برخی به اشتباه، عوارض رفتارهای تمام سال را گردن عبادت ماه رمضان بیندازند. با هم چند توصیۀ پزشکیِ اسلامی را می‌خواهیم که در همۀ اوقات سال، به‌ویژه ایام مهمانی خدا به درد می‌خورد.

اشتهایی که واقعی است

طبِ اسلامی که براساس روایات پزشکی معصومین جمع‌آوری و تدوین شده، اشتها را به دو صورت دسته‌بندی می‌کند؛ اشتهای کاذب و اشتهای صادق. اشتهای کاذب، ابتدای احساس ضعف یا تمایل به غذاست که معمولاً بر اثر رفتار غلط و نزدیک‌بودن وعده‌های غذایی در روزهای دیگر سال ایجاد می‌شود. جالب است بدانید طبق احادیثی که از امام رضا(علیه‌السلام) نقل شده، ناهار یکی از عوامل ایجاد مسمومیت در بدن است و حذف آن بسیار توصیه شده؛ علاوه بر آن نزدیک‌بودن وعده‌های غذایی به هم و ریزه‌خواری، باعث ترشح مداوم اسید معده شده و در طولانی‌مدت، ضعف معده را همراه خواهد داشت. پزشکان طب اسلامی می‌گویند که روزه‌داری، یکی از مصادیق ایجاد اشتهای صادق است. برای این‌که بدن ما غذای وعدۀ قبل را به‌خوبی هضم کند و واقعاً به مواد غذایی جدید احتیاج پیدا کند، تقریباً همین مقدار زمان نیاز است.

کمربند ایمنی را باز نکنید

بازکردن روزه بعد از چند ساعت سکون و بی‌کاری معده، از کلیدی‌ترین رفتارهای روزه‌داری‌ست. سعی کنیم روزه را با چیزهایی مثل خرما و آب جوشیدۀ ولرم‌شده‌ باز کنیم که با کمی عسل شیرین گردیده است. آب جوش و آب سرد، برای شروع وعدۀ افطار توصیه نمی‌شود و عوارضی در پی دارد. به معده‌مان اجازه دهیم که با سرعت مناسبی رویه‌اش را تغییر دهد. بعد از باز شدن روزه کمی صبر کنیم؛ فاصلۀ خواندن نماز برای برگشتن به سفره زمان معقولی است. بعد از آن می‌توانیم با چیز سبکی مانند نان و پنیر یا حلیم، فرنی و حلوا به خوردن افطار ادامه دهیم. بهتر است شام را بعد از افطار نخوریم و از غذاهای چرپ و سنگین در آن استفاده نکنیم. از ضعف و کم‌آوردن در طول روزهای آینده نترسیم؛ چراکه بدن ما، قابلیت تطبیق کامل با این شرایط را دارد؛ به شرط آن‌که پیچیدگی‌های آن را بفهمیم و قدم به قدم به عادت‌هایش جهت دهیم و تربیتش کنیم.

عضو مظلومی که پنهان است

معده، یکی از قوی‌ترین و پرکارترین بخش‌های بدن است و برای همین، تأثیر بعضی کارها به‌زودی در آن دیده نمی‌شود؛ اما اگر رفتاری در طولانی‌مدت تکرار شد، آسیبی به آن می‌رسد که به‌راحتی قابل جبران نیست. سعی کنیم همراه غذا آب نخوریم. معصوم(علیه‌السلام) می‌فرماید: «اگر می‌خواهید از شکمتان در امان باشید، همراه غذا آب نخورید.» بعد از غذای معمولی، تا نیم ساعت و بعد از غذای چرب تا دو ساعت، باید آب را از جلوی دستتان دور کنید! چون باعث فساد غذا در معده می‌شود. همچنین ماست، سبزی، سالاد و چیزهایی از این دست که به غذاهای لطیف معروف‌اند، با غذای عادی توصیه نمی‌شوند. غذای لطیف، زودتر از غذای عادی هضم می‌شود و با هم مصرف شدن آن‌ها، دردسر جدی برای معده است. شاید توجه کرده باشید که مثلاً وقتی در خوردن ترشی زیاده‌روی می‌کنید، احساس ناخوشایندی دارید! خوردن میوه بعد از غذا و آب بعد از میوه هم، از جمله عادت‌های اشتباه ماست. تنها میوه‌ای که آب خوردن با آن حتی توصیه هم می‌شود، خرماست. از آن‌جا که مصرف این مواد با هم تداخل دارند و زمان بین افطار تا سحر هم محدود است، از بعضی چیزهایی که دلمان می‌خواهد صرف نظر کنیم تا سلامتی‌مان را حفظ نماییم.

گرسنگی و تشنگی، تهدید نیستند

در روایتی از پیامبر(صلی الله علیه و آله) آمده است: «گرسنگی و بیماری، با هم یک‌جا جمع نمی‌شوند» و درواقع این قوت‌های متفاوت بدنی ماست که ما را در برابر روزه‌داری متفاوت می‌کند. بهتر است به‌جای خوردن غذای حجیم، از مواد غذایی مغذی استفاده کنیم. وقتی بنیۀ بدنی قوی‌ داشته باشیم، بدنمان خودش را با شرایط سخت سازگار می‌کند. یکی از چیزهایی که برای تقویت بنیه توصیه می‌شود، انواع «سویق»هاست که با توجه به نوع طبع و نیاز بدنمان، می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. برای جلوگیری از تشنگی هم، نیاز نیست حجم نوشیدنی‌ها را زیاد کنیم. خوردن چیزهایی مانند شربت خاکشیر و آبلیمو که با عسل شیرین شده، نقش مهمی را در رفع تشنگی ایفا می‌کند.