نوع مقاله : احکام
روزه برای غنچه‌های تازه‌شکوفاشده
برای آسان و زیباترشدن روزه‌گرفتن دختران تازه‌به‌بلوغ‌رسیده چه کنیم؟
حجت‌الله حاجی‌کاظم
درباره‌ی سن تکلیف دختران، سه نظر وجود دارد که عبارت‌اند از: نُه سال قمری (معادل هشت سال و نُه ماه شمسی)، سیزده سال و از لحظه‌ی حیض‌شدن. نظر اول در حال حاضر میان فقها مشهورتر است؛ به‌ویژه اگر مبنای نه سال را قبول کنیم، با توجه به این‌که در حال حاضر ماه رمضان در تابستان واقع شده است، چه کاری برای راحت‌ترشدن روزه‌گرفتن فرزندمان می‌توانیم انجام دهیم؟
این موضوع روشن است که اگر مطمئن هستیم روزه برای فرزندمان ضرر دارد، گرفتن آن از نظر فقهی نه‌تنها واجب نیست، بلکه حرام خواهد بود. نکته‌ی دوم مطرح در احکام، این است که اگر موجب آسیب جسمی نمی‌شود، ولی خیلی برای انسانی ناتوان مثل دختربچه مشقت و رنج دارد، بازهم می‌تواند درصورت قابل‌توجه‌بودن مشقت، روزه را نگیرد؛ اما سؤال این است که از کجا بفهمیم وضعیت فرزندمان چگونه است؟ قاعده‌های شرعی، منطقی و عاقلانه بود؛ اما ما چه کنیم؟
اول بگذارید از برخی تیپ‌های پدر و مادرها در این موضوع بگوییم:
به نظر ما همه‌ی این نگاه‌ها اشتباه است. پیشنهادهایی مشاوره‌ای برای این موضوع داریم که از طرفی، تا جای ممکن کمک کنیم فرزندمان به سمت ادای وظیفه‌ی شرعی حرکت کند و از طرفی، از نظر جسمی و روحی از روزه و رمضان لذت ببرد.
برای تشخیص درست شرایط روزه‌گرفتن یا نگرفتن فرزند خود، به این نکات توجه کنید:
گاهی خودمان به‌نحوی بی‌تدبیری می‌کنیم که روزه به‌ناچار بر ما مشکل می‌شود. سال اول تکلیف، کار شما دشوار است؛ چون باید کاری کنید که فرزندتان نه‌تنها سختی از روزه متوجه نشود، بلکه یک ماه پرنشاط، شادی‌بخش و متفاوت را احساس کند. راهکارهایی در این باره معرفی می‌کنیم:
با توجه به اوایل بلوغ فرزندتان، اگر در زمینه‌های اعتقادی، به‌ویژه روزه سؤالی دارد، به او کمک کنید که به جوابش برسد. تحمیل‌گرانه با او سخن نگویید. خودتان با وی همراه شوید و اگر جوابی برای سؤال او ندارید، از متخصص بخواهید به شما کمک کند یا از مشاوری مذهبی آشنا به اعتقادات، وقت بگیرید تا با او گفت‌وگو کند. خیلی بهتر است که شما هم در بحث شرکت داشته باشید.
اگر فرزندتان در شرایط ضرر جسمی و دشواری شدید نبود، باز هم می‌توانید به او پیشنهاد دهید، هر روزی که حس می‌کرد کمی برایش روزه‌گرفتن سخت است، قبل از اذان ظهر بگوید که او را (با خودرو خود یا حتی اگر لازم است، خودرو کرایه) به 23 کیلومتری شهر ببرید تا چیزی در آن محل بخورد، برگردید و قضای آن را در زمستان بگیرد. اگر این کار را انجام دهید، بسیاری روزها خود او اصرار خواهد کرد که می‌خواهد روزه‌اش را بگیرد؛ البته به این نکات توجه کنید:
بنا بر فرمایش‌های بزرگان، همان‌طور که باید حرام‌های الهی را بیان کرد، باید رخصت‌ها و حلال‌های خداوند را نیز بیان کرد. البته مسافرت برای روزه‌نگرفتن مکروه است و روزه‌ی ماه رمضان بسیار ارزشمند است؛ اما باید اجازه دهیم فرزندمان در انتخاب یا عدم انتخاب مکروه، آزاد باشد تا خطوط قرمز الهی نزد او محفوظ بماند. حتی اگر فرار از روزه باشد، بنا به فرمایشی از امام صادق(ع)، خطاب به کسی که یکی از راه‌حل‌های امام را کلاه‌شرعی دانسته بود، فرموده بودند: «نِعْمَ الشَّیْءُ الْفِرَارُ مِنَ الْحَرَامِ إِلَى الْحَلَال؛ چه خوب چیزی است فرار از حرام خدا به حلال خدا (کلینی، کافی، ج 5، ص 247).»
برخی قوانین دینی را باید با نگاه فلسفه‌ی قانون بررسی کرد. لزوم بیرون‌رفتن از شهر، این است که خوردن روزه آسان نباشد. اگر به‌واقع می‌گفتند که در رمضان اگر حال نداشتید روزه نگیرید، مردم شبیه رجب و شعبان عمل می‌کردند. از سوی دیگر، بیرون‌رفتن ما از شهر، احترام به قانون است و موجب مقیدترشدن‌مان می‌شود. اگر هنگام خلوت از چراغ‌قرمز رد شویم، قانون ما را مستحق جریمه می‌داند. اگر بار گمرکی همسرتان را به‌نام خود نوشتید و مقدار بار مجاز شما از وزن مجاز بیش‌تر شد، قانون به شما خرده می‌گیرد. پاسخ به سؤال ما، با تفکر در این مثال‌ها و بررسی فلسفه‌ی قانون روشن می‌شود. مجال بیش‌تری برای بررسی نیست.
به‌محض این‌که حس کردید فرزندتان نیاز به استراحت دارد، سعی کنید با برنامه‌ریزی یک مسافرت کوتاه، فرصتی برای او و خانواده‌ی خود ایجاد کنید. سفر در رمضان، توصیه‌ی عمومی خوبی نیست؛ اما اگر دختر کوچک‌تان در معرض دشواری قرار بگیرد، بهتر است از این رخصت الهی استفاده کنید. در سال‌هایی که فرزندتان در چنین شرایط حساسی قرار دارد، سفر می‌تواند هم استراحتی باشد و هم اشتیاق همه را به بازگشت برای روزه، بیش‌تر کند.
کسی که به‌خاطر دشواری یا خطر بیماری روزه نمی‌گیرد، باید در آینده قضای آن روزه‌ها را بگیرد و اگر تا رمضان آینده موفق به این کار نشد، علاوه بر این‌که در سال‌های بعد باید قضا را بگیرد، یک کفاره‌ی تأخیر (750 گرم گندم برای فقیر) نیز بر او واجب می‌شود.
)