نوع مقاله : پزشکی
احتیاط‌های دوران بارداری
دکتر شیما محمدیان
هر زنی که قصد بارداری داشته باشد، لازم است نکاتی دربارۀ احتیاط‌های دوران بارداری بداند و رعایت کند. دکتر «شیما محمدیان» در چند مورد مهم که در ادامه به آن اشاره می‌شود، به احتیاط‌های ضروری دوران بارداری اشاره می‌کند که باید به همۀ خانم‌های باردار دربارۀ آن تذکر داده شود.
۱. فاصله‌های مراجعه به مراکز بهداشت
خانم‌های حامله در هفت‌ماهۀ اول بارداری، هر ماه یک‌بار به پزشک یا مرکز بهداشت مراجعه می‌کنند. در ماه هشتم بارداری، دوبار این کار را انجام می‌دهند و در ماه نهم، هر هفته این مراجعه را خواهند داشت. در هر نوبت، فشار خون و وزن آن‌ها کنترل می‌شود و وضعیت جنین را بررسی می‌کنند. موارد مختلف که شامل احتیاط‌های لازم در بارداری‌ست، به مادر آموزش داده می‌شود و او برای زایمان آمادگی پیدا می‌کند. در حاملگی‌های پرخطر، یعنی مواقعی که خانم حامله قبل از هجده‌سالگی باردار شده، یا سن مادر بالای 35 سال است، یا فاصلۀ بارداری از بارداری قبلی کمتر از دو سال است، یا حاملگی چهارم به بعد است، یا مادری که قدش زیر 145 سانتی‌متر است، یا مادری که وزنش قبل از بارداری زیر 38 کیلو است، یا در موارد چندقلویی، یا مادری که سوء تغذیه دارد و سابقۀ سقط و زایمان مشکل‌دار در بارداری داشته، موارد فاصلۀ مراقبت‌ها بیشتر خواهد شد؛ یعنی اگر در هفت‌ماهۀ اول بارداری، هر دو هفته یک‌بار، در ماه هشتم هر هفته یک‌بار و در ماه نهم، هر دو ـ سه روز یک‌بار باید مراجعه کند که علاوه بر سنجش وزن و فشار خون و مراقبت‌های ویژه، یک‌سری اقدام‌های دیگر هم برای او انجام می‌شود. در خانم‌های باردار، این مراقبت‌های ضروری باید به ایشان اطلاع داده شود.
۲. مسافرت در زمان بارداری
یکی از احتیاط‌های لازم و مهم در زمان بارداری، موضوع مسافرت است که باید به چند مورد دقت کرد. اول دربارۀ مسافرت‌هایی که با هواپیماست، تا قبل از 36 هفته منعی ندارد؛ اما بعد از آن بهتر است مسافرت‌های هوایی، به‌دلیل آمبولی مایع آمنیوتیک یا همان لخته‌شدن خون در ریه، انجام نشود.
دربارۀ مسافرت‌های زمینی هم بهتر است مسافرت‌هایی که با وسایل نقلیۀ عمومی انجام می‌شود تا حد امکان بیش از چهار ساعت نباشد و اگر مسافرت با وسیلۀ نقلیۀ شخصی‌ست، به ازای هر دو ساعت، یک‌ربع خانم باردار از وسیله پیاده شود و راه برود و بعد ادامه دهد.
۳. احتیاط در مصرف مواد غذایی
دربارۀ احتیاط در مصرف مواد غذایی، بهتر است تعداد وعده‌های غذایی برای خانم باردار، افزایش و حجم غذا در هر وعده کاهش پیدا کند؛ یعنی حجم کم و دفعات زیاد. این کار از درد معده جلوگیری می‌کند و قند خون را در طول روز در حدی ثابت نگه‌می‌دارد. بهتر این است در بارداری، اصلاً رژیم‌های لاغری گرفته نشود، یا برعکس پرخوری انجام نشود.
محدودیت مصرف چربی برای خانم‌های باردار مناسب نیست؛ چون اسیدهای چرب ضروری و ویتامین‌های محلول در چربی، به حد کافی به خون نمی‌رسد و از آن‌جا که اسیدهای چرب و ویتامین‌ها از مصرف مواد چربی‌دار تأمین می‌شود، ممکن است جنین دچار کاهش این اسیدها شود و مشکل رخ دهد. بهتر است که ماکیان و ماهی جایگزین میگو، سوسیس، کالباس و گوشت‌های پرچرب شود.
غذاها بهتر است به شکل آب‌پز، کبابی و بخارپز باشد و از سرخ‌کردن آن‌ها اجتناب گردد. مواد قندی با میوه و سبزی تازه، به‌جای شیرینی و شکلات مصرف شود. اصل مهم در دوران بارداری، مصرف نمک یددار است.
۴. نمک، زنگ خطر دوران بارداری
نمک یددار از سه‌ماهۀ دوم بارداری باید ـ به‌طور خام، نه در غذا و حین پخت ـ مصرف شود؛ چون با حرارت تخریب می‌گردد. محل نگه‌داری آن هم بهتر است به دور از نور آفتاب باشد. مصرف نمک در حد متعادل در بارداری، آن هم نمک یددار ایرادی ندارد و برخلاف تصور افراد، فشار خون حاملگی یا مسمومیت بارداری به علت مصرف نمک زیاد نیست. در افراد مبتلا به مسمومیت بارداری، محدودیت مصرف نمک نداریم. محدودیت مصرف نمک در حین و بعد از بارداری، برای افرادی اعمال می‌شود که مبتلا به فشار خون مزمن هستند.
۵. نزدیکی در دوران بارداری
یکی از احتیاط‌های دوران بارداری، مقاربت است. نزدیکی در این زمان از دو جهت امکان افزایش انقباضات رحمی را داراست؛ یکی این‌که در مایع منی مردان، ترکیبات محرک انقباض رحم به نام پروستات لندینگ وجود دارد و دیگر این‌که در مرحلۀ نهایی لذت جنسی زنان (ارگاسم)، انقباضات رحم رخ می‌دهد؛ بنابراین در حاملگی‌های پرخطر ـ به‌ویژه تهدید به زایمان زودرس ـ مقاربت انجام نشود یا از کاندوم استفاده شود و خانم به ارگاسم نرسد.
۶. موارد خطرزای بارداری
احتیاط دیگر در زمان بارداری، در برخورد با رنگ‌های نقاشی دیوار و دود و اگزوز ماشین است که حاوی سرب بوده و احتمال سقط را افزایش می‌دهد. دربارۀ تماس با اشعۀ ایکس در رادیولوژی‌ها، بهتر است زنان در دوران بعد از قاعدگی، رادیوگرافی انجام دهند تا مطمئن باشند که حامله نیستند. اگر تصادفاً درست در ماه قبل از بارداری رادیوگرافی انجام شد، نگرانی ندارد؛ چراکه معمولاً تا ماه سوم، اشعۀ ایکس روی جنین تأثیری ندارد. بیشترین زمانی که اشعه به جنین آسیب می‌رساند، هفتۀ دوازده تا بیستم جنین است.
۷. اضافه‌وزن در بارداری
افزایش وزن در بارداری، تصورات نادرستی در ذهن افراد ایجاد می‌کند که تا می‌توانند غذا مصرف کنند؛ وگرنه بچه صدمه می‌بیند. در سه‌ماهۀ اول بارداری، گاهی هیچ اضافه‌وزنی اتفاق نمی‌افتد. در صورتی که دوره‌های طولانی گرسنگی وجود نداشته باشد، خطری متوجه جنین نیست و افزایش وزن بستگی به جثۀ فرد دارد. افراد کم‌وزن، بیشتر وزن می‌گیرند و افراد چاق کمتر. در افرادی با وزن معمولی، بین یازده‌ونیم تا شانزده کیلو افزایش کافی‌ست. در افراد چاق این افزایش، بین هفت تا یازده کیلو در کل زمان بارداری و افراد لاغر بین هجده تا بیست کیلوست که بیشترین افزایش، باید در سه‌ماهۀ سوم اتفاق بیفتد و حتی ممکن است در سه‌ماهۀ اول بارداری، کاهش وزن هم رخ دهد.
۸. هرزه‌خواری در دوران بارداری
تمایل به خوردن خاک، یخ و مهر هم در خانم باردار وجود دارد که به آن پیکاخواری یا هرزه‌خواری می‌گویند. تمایل به خوردن نشاسته در 64درصد موارد، خاک در 10درصد موارد، فلز در 9درصد موارد و یخ در 5 درصد موارد بوده است. در این افراد، احتمال کمبود آهن و کلسیم را باید در نظر داشت و آزمایش‌های لازم را برای بررسی این کمبودها انجام داد. با پیشرفت بارداری، تمایلات ویژه به غذاها کاهش پیدا می‌کند. خیلی از خانم‌ها در حاملگی تغییر مزاج می‌دهند و تمایل‌شان به سمت ترشی، شوری یا شیرینی‌هاست که اگر تداخل جدی با نیازهای غذایی روزانه نداشته باشد، مشکلی ایجاد نمی‌کند. توجه شود که مصرف زیاد ترشی‌ها ـ به‌ویژه با معدۀ خالی ـ ممکن است مشکلات گوارشی برای فرد باردار ایجاد کند.
)