زهرا قدیانی

اگر خواهان ازدیاد نسل هستیم، باید بیشتر هوای مادرها و کودکان را داشته باشیم. نمی‌شود از زنان انتظار داشت چند فرزند به دنیا بیاورند؛ اما در خانه بمانند و از هرگونه حضور اجتماعی محروم شوند. دولت باید زیرساخت‌های حضور مادران را در عرصه‌های اجتماعی فراهم کند. خود ما مردم هم، باید فرهنگ عمومی را به سمت پذیرش حضور مادران و کودکان در فضاهای اجتماعی ببریم. یک مادر با سه بچۀ قد و نیم‌قد، باید بتواند در کشوری شیعه، در مراسم عزا و شادی اهل بیت حاضر شود؛ بدون این‌که شاهد غر و تذکر مدام اطرافیان باشد. همگی باید تحمل‌مان را دربارۀ رفتارهای طبیعی یک کودک نوپا بالا ببریم. حضور کودکان در عزاداری‌ها، آثار عمیقی بر روح و روان آن‌ها خواهد داشت و اگر ما مزاحمت‌های احتمالی و اجتناب‌ناپذیر کودکان در این مراسم را تاب بیاوریم، قطعاً در ثواب آن شریک خواهیم بود؛ ثواب پرورش یک انسان محب اهل بیت:!

عزاداری در مهدکودک

چندسالی‌ست که هیئت‌ها هم در ایام عزاداری، برنامه‌های خاصی برای نوپایان و کودکان دارند. هیئت‌های دانشجویی دانشگاه‌های مختلف، در حاشیۀ برنامۀ عزاداری، فضاهایی را به رده‌های مختلف سنی اختصاص می‌دهند؛ جایی که کودک می‌تواند هم در فضای عزاداری باشد و هم سرگرم شود. مادر هم می‌تواند اندکی فراغت داشته باشد و عزاداری کند. این ایده به‌راحتی، برای همۀ هیئت‌ها قابل اجراست. «هیئت الزهرای دانشگاه صنعتی شریف» امسال در سه فضای مجزا، مهدکودک تدارک دیده است. فضای اول، اختصاص دارد به کودکان زیر سه سال که نیاز به حضور و محافظت مادر دارند. مادرها می‌توانند کنار کودک‌شان باشند تا او احساس امنیت کند و نیازهایش بلافاصله پاسخ داده شود. یک بسته صدتایی توپ کوچک، جغجغه، ماشین، هواپیما و عروسک کوچک هم وجود دارد. این اسباب‌بازی‌ها، می‌تواند اهدایی خیّران باشد. درب محوطه از سوی یک خادم کنترل می‌شود و دائم بسته است تا نوپایان نتوانند ناغافل خارج شوند. فضا هم کاملاً ایمن است. نوپایان می‌توانند آزادانه در محوطه حرکت و بازی کنند. شیر و کیک و میوۀ نذری نیز، بین بچه‌ها پخش می‌شود. بلندگویی هم، مادرها را در جریان سخنرانی و نوحه‌خوانی قرار می‌دهد.

نذر جایزه

فضای بعدی به کودکان سه تا شش سال اختصاص دارد. مادرها می‌توانند در طول عزاداری، بچه‌ها را به مهد بسپارند و خودشان به محوطۀ خیمۀ عزاداری بروند. یک شماره تلفن هم می‌دهند تا در مواقع اضطراری با آن‌ها تماس گرفته شود. چند بسته مدادرنگی، طرح‌هایی مرتبط با عاشورا برای رنگ‌آمیزی و دومینو در طول سه ساعت عزاداری، بچه‌ها را سرگرم می‌کند. چند توپ هم برای بازی‌های حرکتی وجود دارد. یکی از خادم‌ها که می‌تواند رابطۀ خوبی با بچه‌ها برقرار کند هم، آنان را هدایت می‌کند. یک میز هم دم درب این فضا گذاشته شده و یکی از خادم‌ها، اسم و شمارۀ مادران را یادداشت می‌کند و ورود و خروج‌ها را کنترل. خادم‌ها دانشجوهای دانشگاه صنعتی شریف هستند. فضای مخصوص بچه‌های شش تا نه‌ساله هم، بازی‌های مخصوص به خودش را دارد؛ مدادرنگی، منچ، اسم فامیل، دومینو و چند بازی فکری دیگر با توپ برای بازی‌های حرکتی. در آخر هم نقاشی‌های بچه‌ها، با گیره‌ای به نخی وصل می‌شود؛ نمایشگاهی از نقاشی‌های عاشورایی بچه‌های هیئت. جایزه و شیر و کیک نذری هم هست.

مهدکودکی خواهم ساخت

می‌ارزد که بگردیم، چنین هیئت‌هایی را پیدا کنیم و خاطرۀ خوشی از عزاداری عاشورا برای بچه‌های‌مان بسازیم؛ حتی اگر کمی هم به خانه‌های‌مان دور است، بکوبیم و تا آن سر شهر برویم، از خادمان مسئول مهدکودک هیئت‌ها تشکر کنیم و پیشنهادهای خودمان را مهربانانه ارائه دهیم؛ پیشنهادهایی که فقط یک مادر می‌بیند. نویسنده به خادمان هیئت الزهرای دانشگاه شریف پیشنهاد داد که در گوشه‌ای، سرویس بهداشتی با پارتیشن محل تعویض پوشک درست کنند تا هم کرامت و حیای کودک حفظ شود و هم مادر کارش راحت گردد. اگر در شهر یا منطقۀ شما چنین هیئت‌هایی وجود ندارد، بسازیدش! در روضه‌های خانگی خود هم، سعی کنید تمهیدات و برنامه‌هایی برای بچه‌ها داشته باشید؛ مثلاً یکی از اتاق‌ها را به آن‌ها اختصاص دهید. می‌توانید اسباب‌بازی، خوراکی و کتاب هم هدیه دهید. برای‌شان از قبل، بازی طراحی و مسابقه برگزار کنید. سخنران‌ها و مداحان، بالای منبرها از لزوم حضور بچه‌ها در مسجدها و هیئت‌ها بگویند و از مردم بخواهند که با بچه‌ها، به‌ویژه در این مکان‌ها مهربان‌تر باشند و اقتضائات حضور آن‌ها را درک کنند. همه از هم بخواهیم که حضور کودکان را بیشتر تاب بیاوریم؛ تا ان‌شاءالله نسل شیعه بیشتر با معارف اهل بیت: آشنا شوند.

من غم و مهر حسین، با شیر از مادر گرفتم

در صورتی که به این‌گونه هیئت‌ها دسترسی نداریم چه کنیم؟ اول این‌که به بهانۀ وجود بچه از حضور در هیئات بازنمانید. با کمی تلاش و خلاقیت، می‌شود بچه‌ها را هم همراه کرد. اگر کودک شیرخوار زیر دو سال دارید، حتماً زمان عزاداری، سینه‌زنی و به‌ویژه اشک بر اهل بیت: به او شیر دهید. برای بالای یک‌سال، می‌ارزد ناپرهیزی کنید و کمی شکلات یا خوراکی‌های مجاز، مثل پف‌فیل یا چوب‌شور ببرید تا در طول مراسم سرگرم شود. با چند مادر که بچه‌هایی هم‌سن‌وسال بچۀ شما دارند، هماهنگ کنید و در طول مراسم با هم باشید، تا بچه‌ها با هم بازی کنند. از بردن اسباب‌بازی‌ها و خوراکی‌های خاص اجتناب کنید که هر بچه‌ای را مجذوب می‌کند و سرش دعواست؛ یا حداقل به تعداد بچه‌ها ببرید که به همه برسد. حس مالکیت در این سنین تازه در حال شکل‌گیری‌ست؛ بنابراین نمی‌توان از بچه‌ها انتظار داشت که اسباب‌بازی‌های خود را به دیگران قرض بدهند. از طرفی بچه‌های این سن با دیدن اسباب‌بازی دیگران، هوش از سرشان می‌رود و می‌خواهند آن را تصاحب کنند. آن‌ها در حالی که چندین اسباب‌بازی بهتر در خانه دارند و حتی یک نگاه بهشان نمی‌کنند، با اسباب‌بازی جدید که دست کودک دیگری می‌بینند، مدت‌ها سرگرم می‌شوند؛ حتی اگر یک ماشین پلاستیکی بدون چرخ و دنده باشد. می‌توانید با مادرهای دیگر هماهنگ کنید و هر کدام یک اسباب‌بازی کوچک بیاورید تا بتوانید در مدت عزاداری با هم تبادل کنید. کمی انعطاف داشته باشید. چند کارتون و کلیپ جدید در تبلت و گوشی خود دانلود کنید تا در مواقع خیلی اضطراری استفاده کنید. می‌توانید یک کالسکه با خود ببرید تا اگر کودک بی‌قراری کرد، او را در حیاط هیئت بچرخانید. بهتر است قبل از رفتن به این مراسم، مطمئن شوید بچه‌ها کاملاً سیر و تمیز هستند و در طول مراسم هم، از این لحاظ مدام آن‌ها را چک کنید. حتماً آب، لباس اضافی و یک بالشت کوچک همراه داشته باشید. اگرچه آب و چای در روضه‌ها هست، ممکن است در ازدحام جمعیت نتوانید به‌موقع آب به فرزند خود برسانید.

بازی نشسته

دربارۀ کودکان سه سال به بالا، کار از جهاتی راحت‌تر و از جهاتی سخت‌تر است. این کودکان در زمینۀ نیازهای زیستی تحمل بالاتری دارند و می‌توانند در محیط هیئت سرگرم شوند. شما می‌توانید کم‌کم کودک را دربارۀ جریان واقعۀ عاشورا و فلسفۀ عزاداری امام حسین7 آگاه کنید. بنا بر سن کودک و با بیان مناسب، امام و یارانش را به کودک معرفی کنید و او را برای شرکت در عزاداری و سینه‌زنی تشویق نمایید. توصیه‌های بالا دربارۀ خوراکی، اسباب‌بازی، هم‌بازی و کارتون، در این‌جا هم کاربرد دارد. بازی‌های موبایلی، انواع بازی‌های فکری جمع‌وجور، مدادرنگی و دفتر نقاشی، کتاب داستان و چند قطعه لگو، می‌تواند بچه‌های این سن را برای چند ساعت سرگرم کند. اگر کودک‌تان هم‌بازی دارد، می‌توانند با هم منچ و نقطه بازی کنند. اگر کودک خود را تازه از پوشک گرفته‌اید، جایی بنشینید که دسترسی سریع و آسان به سرویس بهداشتی داشته باشید. قبل از حضور در مراسم، از دادن خوراکی‌های انرژی‌بخشی مثل کاکائو به بچه‌ها خودداری کنید. می‌توانید قبل از حضور در مراسم، دم‌نوش‌های آرامش‌بخش، مثل به‌لیمو یا چای کوهی به بچه‌ها بخورانید.