مستانه تابش

برای کسانی که ده‌ها کیلو چربی در بدن‌شان روی هم تلنبار شده و نمی‌توانند رژیم بگیرند یا هر چه رژیم می‌گیرند و روی تردمیل عرق می‌ریزند، باز هم نمی‌توانند به وزن مناسب برسند یا برای آن‌هایی که به دلیل چاقی و عوارض آن، سلامتی خود را از دست داده‌اند، تیغ جراحی درست مثل یک معجزه است؛ معجزه‌ای که قرار است آن‌ها را به زندگی برگرداند تا بتوانند به آرزوی چندین و چندساله‌شان دست پیدا کنند، سبک‌تر راه بروند و خلاص شوند از شر قرص‌هایی که هر روز باید مصرف کنند تا قند، فشار، چربی و دردهای استخوانی‌شان قابل تحمل شود.

اما آیا روش تهاجمی جراحی به درد همۀ افرادی می‌خورد که دچار اضافه‌وزن هستند؟

چرا جراحی چاقی؟

چاقی بر اساس شاخص تودۀ بدنی یا نسبت وزن به قد تعریف می‌شود. آن دسته از افرادی که شاخص تودۀ بدنی یا به اصطلاح BMI بالای 35 دارند، جزو چاق‌های درجه دو هستند و با رسیدن این شاخص به عدد 40، چاقی وارد مرحلۀ مفرط یا مریضی‌ می‌شود. آرتروز زانو، کمردرد، پرفشاری خون، افزایش چربی خون، قند خون و دیابت نوع دو، آپنۀ خواب، آسم، نارسایی‌های قلبی، ریفلکس معده به مری، انواع و اقسام سرطان‌ها و... از جمله مهم‌ترین عوارض ناشی از چاقی‌اند و دقیقاً به دلیل همین عوارض است که درمان چاقی، ضرورت است. اگرچه متخصصان، درمان اصلی چاقی را رژیم‌های کاهش وزن و ورزش‌درمانی می‌دانند، پژوهش‌هایی که سال‌های اخیر انجام شده، نشان داده که در مرحلۀ چاقی مفرط، از هر 100 نفر، فقط 5 نفر موفق می‌شوند با استفاده از رژیم و ورزش، وزن کم کنند و آن را حفظ کنند. دقیقاً این‌جاست که پای جراحی‌های چاقی به میان کشیده می‌شود.

جراحی چاقی برای من مناسب است؟

برخلاف تصور خیلی‌ها، جراحی چاقی یک روش ایدئال و رؤیایی برای همۀ آن‌ها نیست که دنبال رسیدن به وزن مطلوب خود هستند. این روش از سوی انجمن جراحان چاقی آمریکا، تنها برای کسانی توصیه می‌شود که شاخص تودۀ بدنی بالاتر از 40 یا BMI بالاتر از 35 داشته و دچار مشکلات مرتبط با چاقی از جمله دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، مشکلات مفصلی یا آپنۀ خواب هستند. یکی دیگر از نکاتی که می‌تواند شما را کاندید بالقوۀ جراحی چاقی کند، داشتن سابقۀ رژیم‌های متعدد و درمان‌های طبی زیر نظر مشاور تغذیه و پزشک و ناکامی در دست‌یابی به وزن مناسب است. کسانی که قرار است تحت جراحی چاقی قرار بگیرند، نباید به مواد مخدر یا الکل اعتیاد داشته باشند و اگر سیگاری هستند، حاضر باشند از 6 هفته قبل جراحی، این عادت را کنار بگذارند. وجود موانع روانی، اختلالات هورمونی و... نیز، از جمله مواردی‌ست که باعث می‌شود اسم فرد وارد لیست جراحی چاقی نشود.

 جراحی‌های چاقی چند دسته هستند؟

1. حلقۀ معده یا  LAGB

در این روش یک باند یا حلقۀ نرم، دور قسمت فوقانی معده می‌اندازند که باعث می‌شود ظاهر معدۀ شما، شبیه ساعت شنی گردد. این جراحی یکی از روش‌های محدودکنندۀ ظرفیت معده است و باعث می‌شود که در هر وعده، غذای کمتری مصرف کنید. وجود حلقه، شما را زودتر سیر کرده و مدت طولانی‌تری در این حالت نگه‌می‌دارد. انداختن حلقه، هیچ تغییر آناتومیکی روی دستگاه گوارش ایجاد نمی‌کند و البته برگشت‌پذیر نیز هست. علاوه ‌بر ‌این با انداختن حلقه دور معده، میزان جذب مواد مغذی از طریق دستگاه گوارش نیز، هیچ تغییری نمی‌کند. همکاری بیمار در موفقیت این روش بسیار حیاتی‌ست؛ چون اگر دستورالعمل‌های غذایی و تغییرات خاص رفتاری را بعد از عمل رعایت نکند، قسمت فوقانی معده کشیده شده و هدف جراحی را که همان کاهش وزن است، به تأخیر می‌اندازد.

2. بای‌پس معده GASTRIC BYPASS

این روش تلفیقی از روش‌های جراحی محدودکنندۀ حجم و کاهش جذب است. پس از بای‌پس هم، حجم وعدۀ غذایی کم می‌شود که شما می‌توانید میل کنید و هم جذب مواد مغذی از طریق دستگاه گوارش‌تان کمتر می‌گردد. همچنین انجام بای‌پس، باعث بی‌میل‌شدن شما به مواد غذایی می‌شود. در این روش جراح، تکه‌ای 30 تا 50 میلی‌لیتری از معده ایجاد می‌کند که به ابتدای روده وصل می‌شود؛ بنابراین وقتی غذا می‌خورید، این بخش از معده سریع پر شده و شما سیر خواهید شد.

3. جراحی RYGB

در این روش نیز، هم حجم معده محدود می‌گردد و هم جذب غذای خورده‌شده کم می‌شود. بخش محدودکنندۀ جراحی، ناشی از کوچک‌کردن حجم معده است و بخش سوء جذب، مربوط به «گاستروژ ژنوستومی رو اِن وای» که موجب دورزدن اثنی‌عشر و بخش ابتدایی رودۀ باریک می‌شود.

4. اسلیوگاستروکتومی

این روش جزو روش‌های شایع جراحی چاقی در ایران و دنیاست که در آن، حدود 75 تا 85 درصد از معده خارج می‌شود و بخشی از آن باقی می‌ماند که شبیه یک آستین یا موز است. برخلاف دیگر روش‌های جراحی چاقی، در این روش اعصاب معده و دریچۀ خروجی تغییری نمی‌کند و دست‌نخورده می‌ماند. اسلیو، جزو روش‌های برگشت‌پذیر نیست و کاهش وزن ناشی از آن، به دلیل کاهش حجم باقی‌ماندۀ معده است که حجم غذای مصرفی را محدود می‌کند. البته در این روش، تولید هورمون گرسنگی یا همان «گرلین» هم کم می‌شود؛ بنابراین بیمار می‌تواند میل خود را به غذاخوردن کنترل کند. روش اسلیو معمولاً برای بیمارانی توصیه می‌شود که خیلی چاق هستند، بیمارانی که خود انجام جراحی اسلیو را تریجح می‌دهند، بیمارانی که خرده‌خوری ندارند، بیمارانی که نیاز به اندوسکوپی‌های مکرر دارند و بیمارانی که دچار فتق نیستند و حجم غذای‌شان زیاد است.

5. تغییر مسیر صفراوی ـ پانکراس

در این روش، جراح معده را کوچک‌تر می‌کند تا هم دریافت غذا و هم تولید اسید معده کم شود. علاوه ‌بر این یک سر رودۀ باریک نیز، جدا شده و به تکۀ معده وصل می‌شود. تمام غذا از این مسیر عبور می‌کند؛ اما قسمت زیادی از آن جذب نمی‌شود. به دلیل تغییرات ایجادشده در این روش، جذب چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها در دستگاه گوارش به‌خوبی انجام نمی‌شود و فرد لاغر می‌گردد.

6. تغییر مسیر صفراوی ـ پانکراس یا تغییر دئودنوم (دئودنال سوئیچ)

نوع دیگری از روش‌های جراحی کاهش جذب است. این روش در واقع، نوعی BPD است که در آن، قسمتی از معده باقی می‌ماند و به پیلور و ابتدای دئودنوم وصل است. دئودنوم از بقیۀ روده جدا می‌شود و در نتیجه شیرۀ پانکراس و صفرا به آن جذب می‌شوند. در روش کاهش وزن نسبت به روش‌های محدودکننده، حجم بیشتر است؛ اما ریسک بالایی برای کمبود مواد مغذی و ویتامین‌ها وجود دارد و بیمار باید تا پایان عمر مکمل مصرف کند.

عوارض کوتاه مدت: خون‌ریزی، عفونت، نشت بخش‌هایی از معده یا روده که دست‌کاری شده‌اند، لختۀ خون در پاها که ممکن است به سمت ریه یا قلب حرکت کند، مشکلات تنفسی و در مواردی نادر مرگ‌ومیر.

عوارض طولانی‌مدت: سندرم دامپینگ که سبب اسهال، تهوع، استفراغ و نفخ می‌گردد، سنگ‌های صفراوی، افت قند خون (هیپوگلیسمی)، زخم‌های گوارشی، حالت تهوع، عدم تحمل غذایی، سوء تغذیه، کم‌خونی، انسداد گوارشی و فتق.

قبل از انجام عمل، فرد بایستی انگیزه و توانایی کافی برای تغییر همیشگی در سبک زندگی خود، شامل رعایت رژیم غذایی متعادل و سالم و فعالیت بدنی روزانۀ بیشتر را داشته باشد. علاوه بر آن فرد باید بداند که لازم است در یک دورۀ طولانی‌مدت پس از عمل، برای بررسی وضعیت سلامت جسمی و روانی خود، در زمان‌های خاصی به مراکز درمانی مراجعه کند.

جراحی چاقی، جادۀ یک‌طرفه نیست

خیلی از افرادی که این روزها دنبال جراحی چاقی هستند، این روش را درمان قطعی و همیشگی چاقی می‌دانند و تصور می‌کنند با انجام این کار تا پایان عمر، خودشان را در برابر اضافه‌وزن بیمه می‌کنند؛ اما نتایج پژوهش‌های بلندمدتی که روی بیماران جراحی‌کرده انجام شده، نشان می‌دهد پس از جراحی چاقی و رسیدن به کاهش وزن مناسب، وضعیت تغذیه‌ای، اصلاح سبک زندگی، داشتن فعالیت بدنی مناسب و وضعیت روانی فرد است که می‌تواند در حفظ نتایج بلندمدت مؤثر باشد. معمولاً با جراحی چاقی، حجم معدۀ فرد به 70 تا 80 درصد کوچک‌تر از مقدار اولیه‌اش می‌رسد. خیلی از بیمارانی که تحت جراحی قرار می‌گیرند، از بزرگ‌شدن مجدد معده وحشت دارند؛ اما واقعیت این است که بازگشت معده به ابعاد قبلی بسیار نادر بوده و فقط ممکن است تا 10 درصد بزرگ‌تر شود.

ریزه‌خواری، مصرف مواد پرکالری در حجم کم، بی‌تحرکی و... از جمله عواملی‌ست که در بلندمدت شما را در معرض اضافه‌وزن قرار می‌دهد.