نوع مقاله : نگاه
زهرا محقق معین
خبر تلخ و ناراحت‌کنندۀ حادثۀ آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو، تصاویر غم‌انگیز فروریختن ساختمان و حبس‌شدن تعدادی از هم‌وطنان آتش‌نشان در آن، از اتفاقات تکان‌دهندۀ سال گذشته بود. کنار این تصاویر، حضور جمعیتی انبوه از مردم در محل حادثه که راه عبور خودروهای امدادی را مسدود و به‌عبارتی امر امدادرسانی را مختل کرده بودند و در حال گرفتن عکس سلفی و ارسال لحظه به لحظۀ جزئیات حادثه در شبکه‌های اجتماعی بودند، سویِ تلخِ دیگر ماجراست! عکس‌های سلفی خندان و متعدد با ساختمانی که هر لحظه امکان بروز فاجعه‌ای جدید و تهدید جانی حاضران در آن وجود داشت، نشان می‌دهد که بسیاری از مردم ما رفتار درست با امدادگران و خودروهای امدادی را در زمان وقوع حوادث این‌چنینی بلد نیستند و در زمان وقوع بلایای طبیعی یا تصادفات رانندگی هم، نمی‌توان انتظار بیشتری داشت.
چرا این‌طور رفتار می‌کنیم؟
ماجرای پلاسکو یادآور یک موضوع بسیار مهم و فراموش‌شده در جامعۀ ماست؛ نبود آموزش‌های شهروندی در جامعه! در کدام واحد درسی مدرسه و دانشگاه، یاد گرفته‌ایم که هنگام وقوع حادثه‌ای مثل پلاسکو، در جایگاه یک شهروند چه کارهایی را باید و چه کارهایی را نباید انجام دهیم؟ رسانه‌های جمعی ما چقدر برای آموزش مردم در این باره تلاش کرده‌اند و آیا موفق بوده‌اند؟ حادثۀ پلاسکو، زنگ خطر بزرگی بود تا فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به مردم برای رفتار صحیح هنگام وقوع حوادث مشابه را جدی‌تر بگیریم.
برای افزایش آگاهی و آموزش مردم چه کنیم؟
* یکی از مهم‌ترین نیا‌زهای جامعۀ ما در زمان حاضر، مهربانی و هم‌دلی اقشار آن با یک‌دیگر است. احیای فرهنگ انسان‌دوستی و افزایش حس مسئولیت‌پذیری در قبال حفظ جان دیگران با ارائۀ الگوهای رفتاری مناسب و عینی با استفاده از قالب‌های هنرمندانه و همه‌فهم، از مواردی‌ست که هرچه برای آن تلاش کنیم، به همان میزان آیندۀ بهتری پیش روی ما خواهد بود.
* آموزش گستردۀ چگونگی رفتار و کمک‌های اولیه در زمان مواجهه با حوادث این‌چنینی در رسانه‌های همگانی، مدارس، سرای محله‌ها، مساجد، سازمان‌های مردم‌نهاد و... می‌تواند هزینه‌های جانی و مالی ما را هنگام بروز حوادث مختلف، به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
* از دیگر اقداماتی که به‌سادگی می‌تواند هزینه‌های حوادث این‌چنینی را کاهش دهد، آشناکردن مردم با نهادهای امدادی، شرح وظایف، تخصص و نحوۀ عمل‌کرد آن‌ها در زمان وقوع حوادث است.
* ساخت مستندها و روایت‌های دقیق از عملیات‌های امداد و نجات و به‌تصویرکشیدن اهمیت ثانیه‌ها در نجات زندگی حادثه‌دیدگان، تصویر واضح‌تری را پیش چشم مردم قرار می‌دهد. باید نشان دهیم بهترین کسانی که می‌توانند در زمان وقوع حادثه به آسیب‌دیدگان کمک برسانند، افراد متخصص و آموزش‌دیده هستند. باید به مردم اطمینان دهیم که به‌اندازۀ کافی، نیروی ماهر و کاربلد برای مواجهه با حوادث تربیت کرده‌ایم و حضور مردم عادی در محل وقوع حادثه، مانعی‌ست برای انجام صحیح و به‌موقع کار متخصصان.
* یکی دیگر از عواملی که می‌تواند حضور مردم در صحنۀ حادثه را به حداقل برساند، اطلاع‌رسانی کامل، دقیق و لحظه به لحظه از جزئیات عملیات امداد و نجات است. بخشی از افرادی که در محل وقوع حوادث تجمع می‌کنند، افراد ذی‌نفع و مرتبط با محل وقوع حادثه یا افراد حادثه‌دیده هستند. آگاه‌کردن این افراد از جزئیات حادثه با استفاده از خبرنگاران و تصویربرداران زبده و حرفه‌ای، از مهم‌ترین اقدامات ابتدایی‌ست.
* با فهم نادرست از پدیدۀ «شهروند ـ خبرنگار»در جامعۀ ما و همه‌گیرشدن استفاده از ابزارهای هوشمند ارتباطی و عدم اطلاع‌رسانی لحظه به لحظه و دقیق از حادثه، می‌تواند به اطلاع‌رسانی نادرست، ناقص و افزایش شایعات دربارۀ حادثه و عملیات نجات و گاهی پخش تصاویر غیرلازم و دلخراش از حادثه‌دیدگان بینجامد. افزایش سواد رسانه‌ای مردم و آموزش نحوۀ برخورد صحیح با حوادث دلخراش از طریق رسانه‌های عمومی ـ به‌ویژه تلویزیون ـ از مواردی‌ست که باید بیش از گذشته جدی گرفته شود.
* پیش‌بینی مجازات‌های سنگین برای استفاده از مسیر اختصاصی عبور خودروهای امدادی و سدکنندگان مسیر عبور این خودروها، اقدام جدی و حضور مؤثر و سریع عوامل انتظامی در خلوت‌کردن محل حادثه، از اقدامات دیگری‌ست که می‌توانیم با کمک آن‌ها، جان‌های بیشتری را نجات دهیم.
)