نوع مقاله : پزشکی
بکُشم و خوشگلم کن
همه‌ی بلاهایی که مواد آرایشی سر بدن می‌آورند
مستانه تابش
این روزها، همه دنبال زیباترشدن یا زیباتردیده‌شدن هستند و چه راهی بهتر از استفاده از انواع و اقسام لوازم آرایشی که به‌وفور در انواع طرح‌ها، رنگ‌ها و مدل‌ها، با کاربردهایی یافت می‌شوند که شاید حتی تا همین پنج سال قبل فکرشان را هم نمی‌کردیم. این وسایل می‌توانند شما را به آدمی بدل کنند که حتی برای خودتان هم غریبه است. اما با افزایش تنوع و استفاده از این محصولات، گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی آثار جانبی بلندمدت آنها بالا گرفته و متخصصان پوست، به‌شدت در زمینه‌ی مصرف زیاد مواد آرایشی یا استفاده از محصولات نامرغوب هشدار می‌دهند.
افزایش واکنش به مواد آرایشی در جهان
در مطالعه‌ای که به‌تازگی نتایج آن در مجلة JAMA Internal Medicine منتشر شده، از سال 2004 تا 2016 در آمریکا، 5144 مورد عارضه‌ی جانبی استفاده از مواد آرایشی گزارش شده و این رقم، افزایش بی‌سابقه‌ای در فاصله‌ی سال 2015 تا 2016 داشته است. براساس آنچه در این گزارش آمده، بیشترین میزان عوارض جانبی در این سال، به‌دلیل مصرف محصولات مراقبت از پوست و مو بوده و به‌طور کلی، بیشترین شکایت‌ها در پی مصرف محصولات تاتو گزارش شده است.
جالب این‌جاست که این آمار و ارقام، تنها گوشه‌ای از عوارض جانبی ناشی از محصولات آرایشی بوده است؛ زیرا شرکت‌های تولیدکننده‌ی این محصولات، از نظر قانونی ملزم به انتشار این اطلاعات و ارائه‌ی آنها به سازمان غذا و داروی آمریکا «FDA» نیستند.
به‌گفته‌ی دکتر «گری گولدنبرگ»، متخصص پوست و استادیار دانشگاه «ایکان مونت سینا»ی آمریکا، اگرچه اغلب محصولاتی که وارد بازار می‌شوند، باید فرایندهای مختلفی را برای دریافت استاندارد طی کنند، هر روز محصولات متنوعی راهی بازار می‌شوند. مواد اولیه‌ی تولید محصولات آرایشی، به‌شدت افزایش یافته‌اند؛ موادی که تا پیش از این اصلاً مورد استفاده نبوده‌اند. بنابراین احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک و عوارض جانبی، به‌دلیل مصرف این مواد افزایش پیدا کرده است.
«دکتر زیکنر»، متخصص پوست در نیویورک آمریکا و دارای بورد تخصصی نیز می‌گوید: «افزایش آمار بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف محصولات آرایشی و مراقبت از پوست و مو، به این دلیل است که در سال‌های اخیر، مصرف این مواد به‌شدت افزایش یافته است. همچنین بعضی از مصرف‌کنندگان، این محصولات را به‌صورت مخلوط استفاده می‌کنند که این مسئله نیز، به‌خودی‌خود می‌تواند به بروز عوارض جانبی منجر شود.»
هر زن، ده ماده‌ی آرایشی در روز
«لیزا آرچر»، رهبر کمپین مواد آرایشی سالم در آمریکا، می‌گوید: «هر زن به‌طور متوسط در روز، از ده نوع ماده‌ی آرایشی مختلف استفاده می‌کند که پوست و موی او را در معرض بیش از 126 ماده‌ی شیمیایی مختلف قرار می‌دهد و هریک از این مواد، ممکن است او را در بلندمدت در معرض ابتلا به عوارضی مانند سرطان، دیابت، مشکلات بارداری و... قرار دهد.»
دکتر «جسیکا کرانت»، متخصص پوست مرکز پزشکی «SUNY Downstate» در نیویورک نیز معتقد است قوانین کافی برای ارزیابی محصولات آرایشی پیش از ورود به بازار وجود ندارد و فقط در صورتی که تعداد شکایت‌ها از یک محصول زیاد شود، عرضه‌ی آن متوقف خواهد شد. این مسئله می‌تواند به بروز عوارض ناخواسته‌ی فراوانی برای مصرف‌کنندگان بی‌خبر منجر شود.
آرایش‌کردن ریسک سرطان را افزایش می‌دهد؟
گزارشی که در سال 2017 در ایندیپندنت منتشر شده است، خبر از افزایش آمار سرطان میان مصرف‌کنندگان مواد آرایشی می‌دهد.
براساس این گزارش، ساختار بی‌ثبات ماده‌ای به‌نام «فرمالدهید» در تکثیر دی‌ان‌ای مؤثر است و به‌طور انتخابی، ژن «BRCA2» را که در مهار تومورها دخالت دارد، کاهش می‌دهد. محققان می‌گویند این ماده کنار دیگر «آلدهیدها»، می‌تواند در افراد مستعدی که دارای کپی ناقص ژن هستند، باعث افزایش ابتلا به سرطان شود.
پروفسور «آشوک وینکیتارامان»، مدیر مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه «کمبریج»، می‌گوید: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که چگونه مواد شیمیایی که ارتباط روزانه‌ی ما به آنها به‌مرور در حال افزایش است، می‌تواند بروز سرطان را افزایش دهد. به‌گفته‌ی وی، آن‌هایی که ژن ناقص «BRCA2» را به ارث برده باشند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان به‌دلیل تماس با این مواد شیمیایی هستند.
براساس آنچه در وب‌سایت رسمی انجمن سرطان سینه‌ی آمریکا آمده است نیز، تماس زیاد با مواد آرایشی می‌تواند با افزایش احتمال بروز سرطان در مصرف‌کنندگان همراه باشد؛ اگرچه به‌علت وجود ترکیبی از مواد مختلف در این محصولات، نمی‌توان رابطه‌ی قطعی میان مصرف ماده‌ای خاص و بروز انواع سرطان، به‌ویژه سرطان سینه را مشخص کرد.
متخصصان این انجمن می‌گویند: «بسیاری از مواد شیمیایی که در محصولات آرایشی وجود دارد، باعث به هم خوردن تعادل هورمونی در بدن می‌شود و می‌تواند روی عمل‌کرد هورمون استروژن و پروژسترون در بدن اثر منفی گذارد، آنها را بلوکه یا عمل‌کرد آنها را تقلید کند. از آن‌جا که هورمون استروژن می‌تواند باعث افزایش گیرنده‌های هورمون مثبت سرطان سینه شود، خانم‌ها باید تماس خود را با مواد شیمیایی که می‌توانند مانند هورمون استروژن در بدن عمل کنند محدود نمایند.»
نوجوان‌ها در خطرند
نه‌فقط در ایران، بلکه در سراسر جهان، استفاده از مواد آرایشی میان نوجوانان افزایش یافته است؛ به طوری که براساس گزارش «فاکس نیوز»، نوجوانان آمریکایی هر روز حداقل از یک نوع ماده‌ی آرایشی استفاده می‌کنند و حتی خیلی از آنها، حاضر نیستند بدون آرایش از خانه خارج شوند.
بسیاری از نوجوان‌ها می‌دانند که استفاده از مواد آرایشی، ممکن است روی پوست‌شان اثر بگذارد، ولی به‌درستی نمی‌دانند که استفاده از این مواد، چطور با بروز مشکلات پوستی، مانند آکنه ارتباط دارد. در مطالعه‌ای که به‌تازگی در برزیل انجام شده، 45 درصد از خانم‌هایی که به‌طور مرتب از مواد آرایشی استفاده می‌کنند، دچار مشکلات پوستی مرتبط با این مواد هستند. در 14 درصد از این خانم‌ها، بروز آکنه در محل‌هایی گزارش شده که با مواد آرایشی در تماس است. به این نوع آکنه، در اصطلاح ویژه‌ی پزشکی جوش یا آکنه‌ی آرایشی گفته می‌شود.
بعضی متخصصان معتقدند چون نوجوانان در مقایسه با افراد بزرگ‌سال، از مواد آرایشی بیشتری استفاده می‌کنند، درصد ابتلا به مشکلات پوستی نیز در آنان بیشتر است. علاوه بر این، فشار دوستان، جامعه و تصویر بدنی که نوجوانان از خود دارند، از دلایلی‌ست که آنها را برای استفاده‌ی بیشتر از مواد آرایشی ترغیب می‌کند تا کوچک‌ترین لک‌ها را با کرم، کرم‌پودر و... بپوشانند. این کار نه‌تنها کمکی به رفع آکنه نمی‌کند، بلکه باعث بدترشدن آن نیز می‌شود و سیکلی خطرناک را در تخریب پوست به‌دنبال دارد که رهایی از آن، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.
در مطالعه‌ای آنلاین در آمریکا، مشخص شده که بچه‌ها از یازده‌سالگی شروع به مصرف مواد آرایشی می‌کنند. براساس شواهد موجود، این عدد درباره‌ی نوجوان‌های ایرانی نیز چندان تفاوتی ندارد. سن شروع استفاده از مواد آرایشی در این سال‌ها، در مقایسه با دهه‌ی نود میلادی به‌شدت پایین آمده و متخصصان پوست و مو و همچنین متخصصان حوزه‌ی سلامت عمومی جامعه، نگران عوارض بلندمدت آن در آینده هستند.
از مهم‌ترین عوارض جانبی استفاده از مواد آرایشی برای نوجوانان، به هم خوردن تعادل هورمونی‌ست که می‌تواند به بروز عوارض خطرناکی مانند انواع سرطان پوست یا حتی ناباروری در سال‌های بعد منجر شود.
همچنین نوجوانانی که از محصولات آرایشی استفاده می‌کنند، معمولاً این محصولات را با دوستان‌شان شریک می‌شوند، یا به‌صورت گروهی از یک خط چشم، ریمل، رژ لب، کرم و... استفاده می‌کنند. این مسئله باعث انتقال باکتری‌های مضر و بیماری‌زا از یک فرد به فرد دیگر می‌شود و افزایش عفونت‌های چشمی، تب‌خال و ویروس هرپس، عفونت‌های استافیلوکوکی و... در این گروه سنی را در پی دارد. از طرف دیگر ممکن است در نتیجة استفاده از لوازم آرایشی مشترک، وضعیت جوش‌ها هر روز بدتر از قبل شود، که ناشی از انتقال باکتری از یک پوست به پوست نفر دیگر است.
در عین حال خود مواد آرایشی نیز، به‌مرور زمان باعث می‌شود که رشد باکتری‌ها افزایش یابد. بنابراین حتی نوجوان‌هایی که از لوازم آرایشی خودشان استفاده و به‌اصطلاح بهداشت را رعایت می‌کنند و لوازم‌شان را در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند نیز، در درازمدت در معرض آسیب‌های پوستی قرار دارند. محصولات آرایشی ـ به‌ویژه آن‌هایی که مایع هستند ـ مانند انواع کرم‌پودرها، برق لب و ریمل، زمینه را برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کنند. به مرور زمان باکتری‌های بیشتری نیز از طریق دست و صورت به این مواد افزوده و بمبی ساعتی برای تخریب پوست ساخته می‌شود.
خطرناک‌ها را بشناسید
نه‌فقط استفاده‌ی زیاد از محصولات آرایشی، بلکه استفاده از محصولاتی که حاوی بعضی مواد شیمیایی خاص هستند هم، می‌تواند باعث آسیب به پوست و سلامت عمومی بدن شود. یکی از این مواد شیمیایی، «پارابن» است که برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در مواد آرایشی استفاده می‌شود. پارابن درواقع، عمل‌کرد هورمون استروژن را در بدن تقلید می‌کند و درنتیجه، خطر سرطان سینه را افزایش می‌دهد. پارابن در محصولات آرایشی، شوینده‌های بدن، انواع دئودورانت‌ها، شامپوها و تمیزکننده‌های پوست صورت یافت می‌شود.
اگر روی بعضی محصولات آرایشی نگاه کنید، ممکن است با عبارت‌های «FD&C» یا «D&C» مواجه شوید که نشان‌دهنده‌ی وجود رنگ‌های سنتیتک در آن محصول خاص است. این رنگ‌ها از نفت و زغال‌سنگ استخراج می‌شوند و می‌توانند برای انسان سرطان‌زا باشند. همچنین وجود این رنگ‌ها، می‌تواند به بروز سندرم کمبود توجه و بیش‌فعالی در کودکان بینجامد.
مواد معطر، از آن دسته موادی هستند که وجودشان در محصول آرایشی یا بهداشتی، نشانه‌ی خطر جدی‌ست؛ چون وقتی عبارت مواد معطر روی یک محصول آمده، معنایش این است که کارخانه‌ی سازنده می‌تواند فرمول آن را به‌صورت سرّی برای خود نگه‌دارد. براساس مطالعاتی که در گذشته انجام شده، این ترکیبات ابتلا به درماتیت، آلرژی، مشکلات تنفسی و مشکلات بالقوه در بارداری را افزایش می‌دهد. این مواد در اغلب عطرها، دئودورانت‌ها، نرم‌کننده‌ها و حالت‌دهنده‌های مو، شامپوها، مرطوب‌کننده‌ها و... به‌وفور یافت می‌شود.
«فتالات»، گروهی از مواد شیمیایی مورد استفاده در صدها محصول آرایشی‌ست که برای افزایش انعطاف‌پذیری و نرمی پلاستیک به‌کار می‌رود. فتالات، یکی از مواد اصلی در لوازم آرایشی و بهداشتی و محصولات دارویی‌ست؛ ازجمله فتالات دیابوتییل در لاک ناخن، دی‌اتیل فتالات در عطر و لوسیون و دی‌متیل فتالات در اسپری مو. فتالات، باعث اختلال در عمل‌کرد غدد درون‌ریز بدن می‌شود و مصرف آن، ابتلا به سرطان سینه، رشد زیاد سینه در دختران و نقایص باروری در مردان و زنان را افزایش می‌دهد.
«تریکلوزان»، نوعی افزودنی ضدعفونی‌کننده است که روی غدد درون‌ریز بدن اثر منفی می‌گذارد و به‌ویژه با عمل‌کرد غده‌ی تیروئید و غدد تولید مثلی بدن تداخل دارد. مطالعاتی که به‌تازگی انجام شده، نگرانی‌ها را به‌دلیل مقاوم‌شدن باکتری‌ها در تماس با تریکلوزان، به دنبال داشته است. همچنین شواهد کافی وجود ندارد که نشان دهد شست‌وشوی دندان یا پوست با آب و مواد حاوی تریکلوزان، مزیت ویژه‌ای بر صابون‌ها یا خمیردندان‌های معمولی دارد.
«لوریل سولفات سدیم» را می‌توان در بیش از 90 درصد محصولات مراقبت شخصی یافت که در ترکیب با مواد دیگر، ازجمله «نیتروزامین‌ها»، باعث افزاش احتمال ابتلای فرد به سرطان می‌شود. همچنین تماس بیش از حد با این ماده، می‌تواند به کلیه‌ها و سیستم تنفسی آسیب زند. ریمل، محصولات شست‌وشوی بدن و محصولات پاک‌کننده‌ی پوست، معمولاً حاوی لوریل سولفات سدیم هستند.
«تولوئن»، حلّالی قوی‌ست که می‌تواند رنگ و نانولوله‌های رنگ را حل کند. این ماده‌ی شیمیایی، سیستم تنفسی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث بروز تهوع و آسیب‌های پوستی می‌شود. تماس بیش از حد مادران باردار با تولوئن نیز، احتمال آسیب‌های مادرزادی جنین را افزایش می‌دهد.
)