نوع مقاله : گزارش
چگونه می‌توان اختلاف‌نظرها و بحث‌ها را در خانواده مدیریت کرد؟
مینا شهابی
اصلاً غیرعادی نیست که در خانواده‌ای درباره‌ی موضوع‌های مختلف، اختلاف‌نظر وجود داشته باشد؛ اما این دلیل نمی‌شود که این موارد را با بحث و مشاجره حل کنیم. باید بلد باشیم که چگونه با اعضای خانواده حرف بزنیم و به‌جای غیظ و غضب به یکدیگر، کلمات اثرگذار و محبت‌آمیز رد و بدل کنیم. اگر در خانواده‌ای مرتب بحث و جدل سر مسائل مختلف وجود داشته باشد، این خانواده نمی‌تواند از ظرفیت‌های موجود خود آن‌طور که باید بهره‌مند شود و راه‌های پیشرفت و موفقیت برایش بسته می‌شود. پس اگر می‌خواهیم زندگی آرام و پویایی میان اعضای خانواده جریان داشته باشد، باید یکی از موانع اصلی را که همان بحث و جدل بر سر اختلاف‌نظرهاست، از میان برداریم. راه‌های مختلفی وجود دارد که با به‌کارگیری آن، می‌توانیم بحث‌ها و اختلاف‌نظرها در خانواده را مدیریت کنیم. در ادامه آن‌ها را مرور می‌کنیم.
طبیعت انسان و اختلاف‌نظر
خانواده هم مثل هر جمع دیگری، از افرادی تشکیل شده که از لحاظ خصوصیات گوناگون مانند سن، جنس، شرایط جسمی و روحی و ویژگی‌های رفتاری با هم متفاوت‌اند. تمام این تفاوت‌ها، سبب می‌شود که اعضای خانواده درباره‌ی مسائل گوناگون با هم اختلاف نظر پیدا کنند. پذیرش این اختلاف‌نظرها و این‌که باور داشته باشیم این موضوع امری کاملاً طبیعی‌ست، اولین گام برای حل و فصل اختلاف‌هاست؛ زیرا تا زمانی که هر یک از اعضای خانواده به دیگری حق اظهار نظر و عقیده‌ی شخصی را ندهند، نمی‌توانند با هم تعامل دوستانه‌ای داشته باشند. از طرفی اگر قرار بود تمام اعضای خانواده یک نظر و عقیده داشته باشند و یک جور رفتار کنند، نوعی یک‌نواختی کسالت‌بار پدید می‌آمد و جایی برای بحث و تبادل نظر باقی نمی‌ماند.
استراتژی معمولی
افراد معمولاً راهکارهای مختلفی برای حل اختلاف‌نظرهای‌شان در خانواده به‌کار می‌گیرند که ممکن است درست یا نادرست باشد:
ـ برخی افراد شیوه‌ی کناره‌گیری و عقب‌نشینی را در پیش می‌گیرند؛ یعنی اگر بدانند نظرشان با دیگران فرق می‌کند، معمولاً برای جلوگیری از بحث و جدل، خود را کنار می‌کشند و نظرشان را ابراز نمی‌کنند؛
ـ بعضی دیگر برعکس این گروه، سعی در تحمیل عقاید و نظریات‌شان به دیگران دارند. این افراد به تنها چیزی که می‌اندیشند، هدف‌شان است و حاضرند دوستی‌ها و روابط را در این راه فدا کنند؛
ـ عده‌ای هم هستند که بینابین این دو گروه رفتار می‌کنند. این افراد، هم به هدف و عقیده‌شان فکر می‌کنند و هم نگران برهم‌خوردن روابط دوستانه‌ی خود با دیگر اعضای خانواده یا دوستان هستند. بنابراین تلاش می‌کنند راه‌حلی درست و منطقی برای اختلاف‌نظر خود پیدا کنند که به قول معروف، نه سیخ بسوزد و نه کباب.
به نظر می‌رسد دسته‌ی سوم، راه عاقلانه‌تری پیش گرفته‌اند؛ زیرا وقتی اعضای یک خانواده بر سر موضوعی اختلاف‌نظر دارند، از آن‌جا که حفظ روابط میان آن‌ها اهمیت بسیاری دارد، بهتر است تحت هر شرایطی به جست‌وجوی راه‌حل مناسبی برای حل اختلافات بپردازند؛ زیرا منشأ تمام اختلاف‌نظرها هرچه باشد، آن‌قدر اهمیت و ارزش ندارد که گرمی خانواده را از آن بگیرد.
در ادامه مراحل حل اختلاف را بخوانید.
با هم حرف بزنید
تا زمانی که زندگی جریان دارد، تفاوت و اختلاف‌نظر جزو تفکیک‌ناپذیر آن است. اولین و بهترین راه‌حل هر اختلافی، گفت‌و‌گوست. تا زمانی که افراد خانواده با یکدیگر گفت‌و‌گو نکنند، امکان ندارد بتوانند از نظریات و عقاید هم باخبر شوند. خانواده‌هایی هستند که ممکن است هفته‌ها و ماه‌ها بگذرد و جز سلام و خداحافظی، حرفی بین آن‌ها رد و بدل نشود. مسلماً اعضای چنین خانواده‌ای، نه‌تنها گرمی و طراوتی در روابط خود نخواهند داشت، بلکه اگر اختلاف‌نظری هم بین آن‌ها پیش آید، افراد خانواده یا با هم درگیر می‌شوند یا از کنار آن با بی‌توجهی خواهند گذشت. تمام اعضای خانواده، باید بتوانند درباره‌ی کوچک‌ترین مسئله‌ای، با هم به‌راحتی و صادقانه حرف بزنند و عقاید خود را بیان کنند و اطمینان داشته باشند که فکر و نظر آن‌ها، شنیده و در صورت لزوم پذیرفته خواهد شد.
حیاط خلوت زندگی جمعی
یکی از مهم‌ترین کارهایی که خانواده‌ها برای بقای روابط بین خود و حل سریع‌تر و ساده‌تر اختلافات می‌توانند انجام دهند، برگزاری جلسات خانوادگی‌ست. این جلسات می‌تواند و بهتر است زودبه‌زود تشکیل شود؛ مثلاً هفتگی. پدر یا مادر خانواده در جایگاه سرپرست، ترتیبی بدهند که اعضای خانواده از بزرگ‌ترین تا کوچک‌ترین، هفته‌ای یک‌بار با هدف گفت‌و‌گو درباره‌ی مسائل خانوادگی گرد هم جمع شوند و نظرهای خود را مثلاً درباره‌ی گذراندن تعطیلات آخر هفته، مهمانی دادن یا رفتن، مشکلات بچه‌ها و مسائل مالی خانواده با دیگر اعضای خانواده در میان بگذارند. به این ترتیب می‌توانند با هم‌فکری یکدیگر، بهترین گزینه را انتخاب کنند. زمان و مکان جلسه باید مورد توافق تمام افراد باشد. یکی از اعضای خانواده، ترجیحاً پدر یا مادر که هم بزرگ‌تر و هم مورد قبول همه باشد، برای ریاست جلسه انتخاب شود. افراد حاضر در جلسه، موظف‌اند به نظریات تمام اعضا گوش کنند و نظرهای خود را نیز به‌طور کامل و شفاف بیان کنند. پدر و مادر نیز باید توجه داشته باشند که در این جلسه، از نصیحت و سرزنش فرزندان خودداری کنند و صرف نظر از سن‌وسال آن‌ها، به نظریات‌شان احترام بگذارند. این جلسات، حکم حیاط خلوت زندگی جمعی را دارد.
روی خط قرمز
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در بحث‌های خانوادگی رعایت شود، حفظ حریم است. اگر بپذیریم عقیده‌ی هر کس برای خودش قابل احترام و باارزش است، به خود اجازه نمی‌دهیم به او توهین کنیم. متأسفانه این مسئله، بیشتر در بحث‌های سیاسی و مذهبی رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد بزرگ‌ترهای خانواده، به‌خصوص پدر و مادر، عقاید مذهبی و سیاسی خود را بر فرزندان تحمیل می‌کنند؛ اما روش درست این است که در مورد بحث‌های مذهبی و سیاسی و آموزش‌های لازم به فرزندان‌مان، از کارشناسان و متخصصان این حوزه‌ها کمک بگیریم؛ زیرا به هر صورت اجبار و تحمیل عقاید، حتی اگر در کوتاه‌مدت اثربخش باشد، در درازمدت، جز کینه‌ورزی و نارضایتی قلبی، نتیجه‌ای نخواهد داشت.
مسائل کوچک را بزرگ نکنیم
اختلاف‌نظر در هر خانواده‌ای و تحت هر شرایطی وجود دارد؛ اما مدیریت این اختلافات، به‌‌ویژه وقتی به بحران بدل می‌شود، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این بحران، ممکن است کاملاً داخلی باشد و از تشدید اختلا‌ف‌ها در خانواده به‌وجود آمده باشد یا بر اثر بروز حادثه‌ی ناگواری ایجاد شود. در هر دو صورت، مهم این است که اجازه ندهیم هر مشکلی سبب بروز تنش‌های روحی و فشارهای عصبی در خانواده شود. در این بین والدین که بزرگ‌ترهای خانواده هستند، نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. این پدر و مادر هستند که نباید اجازه دهند اختلافات و مشکلات کوچک و بزرگ به بحران بدل شوند و با مدیریتی حساب‌شده، آن‌ها را از میان بردارند و گرمای کانون خانواده را در هر شرایطی حفظ کنند.
)