دیانت و اخلاق؛ دو معیار اصلی

پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «... إذا جاءَکُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ خُلُقَهُ وَدینَهُ فَزَوِّجُوهُ. إلّا تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَةٌ فِی الْأرْضِ وَفَسادٌ کَبِیرٌ؛ هرگاه کسی به خواستگاری آمد که اخلاق و دیانت او نیکو بود، همسرش دهید (به‌گاه همسرگزینی، با آن کسی ازدواج کنید که دیانت و اخلاقش پسندیده باشد). اگر چنین نکنید، فتنه و فساد بزرگی در زمین پدید‌ می‌آید» (الکافی، ج 5، ص 347).

دیانت، اخلاق و تربیت

حکیمی را گفتند: «از چه زمانی تربیت را آغاز کنیم؟» گفت: «از بیست سال پیش از تولد. اگر به نتیجه‌ی مطلوب نرسیدید، معلوم می‌شود که باید زودتر آغاز می‌کردید.»

چگونگی گزینش همسر، پیش‌زمینه‌ی تربیت فرزند است. اگر این گزینه آگاهانه و تدبیرمندانه باشد، محصول خجسته به‌بار می‌آید و اگر همسرگزینی ناآگاهانه باشد، محصول ناخجسته پدیدار می‌شود. ازدواج عاقلانه، سنگ زیرین حیات خانوادگی‌ست. اگر زیربنا استوار باشد، کانون خانواده استحکام می‌یابد و اگر چنین نباشد، بنای خانواده لرزان می‌شود.

اگرچه به‌گاه تحقیق علمی، موضوع تربیت را از موضوع ازدواج جدا می‌کنیم، به‌واقع این دو موضوع، در قلمرو یک حوزه‌ی تحقیقی و علمی‌اند. جداانگاشتن تربیت و ازدواج، مانند جدا‌پنداشتن شاخه‌های درخت از ساقه و ریشه‌ی ‌آن است. در معارف دینی، علوم تربیتی و روان‌شناسی، این دو باهم‌اند.

در تبیین حقوق فرزند می‌توان نخستین حق را انتخاب پدر و مادری شایسته برای او بیان کرد. ارجمندترین خدمت به فرزند، اعطای پدر و مادری نیکو به اوست و هیچ موهبتی برای او، ارجمندتر از این نیست؛ چنان‌که زیان‌بارترین صدمه به او، گزینش پدر و مادری ناشایست برای اوست.

این سخن پیامبر اکرم(ص) را بنگرید: «تَزَوَّجُوا فِی الحِجرِ الصّالِحِ فَإنَّ العِرقَ دَسَّاسٌ؛ در دامن شایسته ازدواج کنید که عِرق (خوی و ژن)، رونده و اثرگذار است» (مکارم الأخلاق).

امیر مؤمنان، علی(ع) فرموده­اند: «إیّاکُمْ وَتَزْوِیجَ الْحَمْقاءِ فَإنَّ صُحْبَتَها بَلاءٌ وَوُلْدَها ضیاعٌ؛ از ازدواج با احمق بپرهیزید که هم‌دمی‌اش بلاست و فرزندش تباه» (الکافی، ج 5، ص 353).

دامنه‌ی این بحث، بسیار گسترده است. تفصیل آن را از کتاب «جوانان و انتخاب همسر» طلب کنید.

فرجام سخن

1. پیش از آوردن فرزند، باید در اندیشه‌ی تربیت او بود.

2. مؤثرترین کارافزار تربیت، انتخاب پدر و مادر شایسته برای اوست.

3. گزینش همسر، مقدمه و فراهم‌آورنده‌ی زمینه‌ی تربیت فرزند است.

4. موضوع انتخاب همسر و تربیت فرزند، توأمان‌اند.

5. درباره‌ی انتخاب همسر، باید مطالعه‌ی گسترده کرد. در این باره، کتاب «جوانان و انتخاب همسر»، از نگارنده، می‌تواند راه‌گشا باشد؛ به‌ویژه فصل پنجم و ششم کتاب.