نوع مقاله : گفت‌وگو
اهمیت قصه گویی برای تربیت موثر فرزندان در گفتگو با مربی قصهگویی باسابقهی کانون پرورش فکری کودک و نوجوان
فاطمه جعفریفر
قرآن کریم کتاب تربیت انسانها و پر ار قصه های زیباست. قصه گویی یکی از شیوه های زیبا و مهم تربیتی است. خانم «ام لیلا رضایی» مربی موفق و با سابقه ی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که به صورت حرفهای سالهاست قصه گویی و نقالی را برای کودکان انجام می دهند. ایشان معتقدند این روزها مادرها کمتر برای فرزندشان قصه می گویند، قصه که بماند، حتی با بچه هایشان به اندازه کافی حرف هم نمی زنند، دائم سر در گوشی موبایل دارند. مادرها با قصه بهترین ابزار را برای انتقال مفاهیم تربیتی به فرزندان شان دارند. در همین راستا با این مربی خوشفکر و خلاق گفتگویی کوتاه انجام دادیم.
خانم رضایی نقش قصه گویی در تربیت چیست؟
اثرات فردی: بچه هایی که قصه گوش می کنند نسبت به سایر کودکان آرام تر هستند، ارتباط گیری راحت تری دارند، در مهارت های اجتماعی موفق تر اند، قدرت شنیداری و صبوری بیشتری دارند، خوب شنیدن در خوب صحبت کردن آنها نیز موثر است. این کودکان پرخشگری کمتری دارند. از ادب اجتماعی قوی تر برخوردار اند. مثلا در قصه همیشه می گوییم، اول که مثلا گل وارد شد، چه گفت؟ سلام. بدین صورت فرزند ما کاملا غیر مستقیم با بسیاری از موارد اخلاقی و تربیتی آشنا می شود.
اثرات نسلی: قصه ما را با آئین و فرهنگ و آداب و رسوم آشنا می کند و پیوند بین نسل ها را برقرار می کند و فرزند ما را آگاه به آئین ها و آداب رفتاری مطلوب می سازد. در گذشته بزرگ خانواده برای بقیه قصه می گفت و در قالب قصه مفاهیم و ارزش ها و ضد ارزش ها را معرفی می کرد اما این روزها نه خانواده و نه مدرسه، آئین های بومی و ادب و آداب مناسب فرهنگ را به طور کامل منتقل نمی کنند، لباس فروشی ها، لباس های بومی را نمیفروشند، عروسک فروشی ها، عروسک های متناسب قصه های بومی را عرضه نمی کنند. در این میان، ضروری است که مادران نقش تربیتی قصه گویی را جدی بگیرند و باور کنند در مسیر تربیت فرزند، وقتی برای کودک قصه گویی می کنیم و از کوه و جنگل و حیوانات و آدم های متنوع حرف می زنیم، به کودک امنیت می دهیم که قصه ما الان نیست، قبلا رخ داده، در زمان های دیگر، در مورد آدم های دیگر. آن وقت کودک احساس راحتی می کند و می تواند همراه قصه جلو بیاید و مفاهیم و ارزش ها را از ما بیاموزد و صبر و تحمل در گوش دادن را یاد بگیرد، دایره های واژگانش افزایش پیدا کند.
در عصر رسانههای بصری که انیمیشن های جذاب و رنگارنگ کودکان ما را مسحور می کنند، چطور قصه گویی به کمک خواهد کرد؟ اصلا کودک حاضر می شود پای قصه بنشیند؟
بله حتما به قصه دل میبندند. وقتی شما روانشناسی مخاطب را بدانید و قصه گویی با ابزار را داشته باشید، بچهها هم به قصه علاقمند میشوند. بخصوص در گروه سنی ب (کلاس اول تا سوم ابتدایی) استفاده از سه رنگ اصلی به شما کمک زیادی خواهد کرد. مثلا عروسکی را دست تان بگیرید و قصه را در مورد آن عروسک (گنجشک، خرس و...) بگویید. از طرف دیگر شما به راحتی می توانید با ابزار و فرصت کافی که در منزل دارید با کودک تان به شیوه قصه گویی مفاهیم تربیتی را به زیبایی بدین صورت بیان کنید:
- قصه گویی را با نمایش همراه کنید: مثلا: موضوع نظم را می خواهید برای فرزندتان تبیین کنید، با فرزندان تان به آشپز خانه یا اتاق پذیرایی یا اتاق خواب یا ... بروید ، با کمک هم آنجا را به هم بریزید و وسایل را ریخت و پاش کنید، بعد به او بگویید حالا بیا وسایل را مرتب کنیم و برای هر وسیله یک قصه بسازیم. مثلا خودتان را جای شانه قرار دهید و ا زبان او قصه بگویید که چقدر ناراحت است که گم شده و در جای خودش نیست. دلهره دارد و دوست دارد زودتر با شادمانی به جای خودش برگردد. حتی مادر باید فرزند را وارد قصه کند و به کودک بگوید بیا فکر کنیم وسایل این اتاق با هم حرف می زنند و می خواهند قصه خودشان را بگویند، کودک دلبندم تو بیا و قصه را برای وسایل بگو. بدین ترتیب مادر و فرزند با هم قصه نمایشی را اجرا کنند و جلو ببرند و حتی یک تکه قصه را مادر بسازد و بقیه اش را فرزند ادامه دهد یا بالعکس.
- قصه گویی را با کاردستی همراه کنید: با وسایل خیلی ساده، حتی با وسایل دور ریختی، با چند تکه کاغذ رنگی می توانید کاردستی درست کنید و لا به لای کاردستی درست کردن برای فرزندان قصه هم بگویید و فرآیند تربیتی تان را روی فرزندتان اثر ببخشید. مثلا یک گل سرخ بسازید، قصه گل سرخ و شهد شیرینی که به زنبور می دهد را برای فرزندتان تعریف کنید و همکاری و کمک گل به زنبور را برایش با قصه بگویید و بعد گل سرخ را تقدیم فرزندتان کنید و بگویید این گل زیبا را به فرزند گلم می دهم که در فلان کار به من کمک کرد. بدین ترتیب همکلامی با فرزند، تشویق و کنجکاوی فرزند را تحریک کرده اید، به او حس تشکر، و قدردانی را یاد داده اید و مهم تر از همه اینکه محبت و عاطفه را بین خودتان تقویت نموده اید.
مدت قصه گویی چقدر باشد؟
برای گروه سنی الف (زیر 7 سال): 10-12 دقیقه
برای گروه سنی ب: 7-10 سال: 20-25 دقیقه
مادران قصه گویی را چطور برای فرزندشان آغاز کنند؟
با کتابهای تصویری شروع کنند. تصویر کتاب را مقابل فرزندتان بگذارید تا او حدس بزند چه میوه یا وسیله ای است. سپس با کتاب های شعر و سرانجام با کتاب های متنی کار را به تدریج پیش ببرند. البته قصه گویی را یک طرفه پیش نبرند، قصه گویی متقابل با فرزندان شان داشته باشند. گاهی مادر قصه گوید و گاهی فرزند.
مادران مهارت های قصه گویی را از کجا یاد بگیرند؟ چطور بدانند در موقع کاردستی و نمایش برای فرزندشان چطور قصه را سر هم کنند و قصه بافی مناسب داشته باشند؟
کانون پرورش فکری اساسا مکانی کتاب محور است و کتابخانه های کانون در همه شعبه ها، پر از کتاب های قصه برای کودکان و نوجوانان است و مادران محترم با مراجعه به کانون منطقه خود می توانند کتاب های داستان را برای فرزندان خود امانت بگیرند.
هچنین خوشبختانه سایت کانون پرورش فکری به روز است و قصه گویی های برگزیده که در جشنواره های بین المللی قصه گویی کانون برگزیده شده اند به راحتی و به رایگان قابل دانلود است و منبع بسیار خوب از قصه گویی های خلاق و موفق است.
خوشبختانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در استان های مختلف کشور شعبه دارد و یکی از مهارت های متنوع مربیان کانون پرورش فکری، مهارت قصه گویی است. مادران می توانند با مراجعه به نزدیک ترین کانون پرورش فکری نزدیک محل سکونت شان درخواست دهند تا مربی ها برای مادران کلاس قصه گویی برگزار نمایند، یا مادران با مدیر مدرسه فرزندشان هماهنگ کنند تا در یک یا چند جلسه اولیا مربیان مدرسه، یک مربی کانون پرورش فکری دعوت شود تا مهارت قصه گویی را به مادران بیاموزد.
از طرفی مادران محترم می توانند در هر جای ایران که باشند، از سایت کانون کتاب های متنوع را به صورت اینترنتی خریداری کنند، یا با اشتراک مجله های سروش، پوپک، سنجاقک، سلام بچه ها، نوآموز و... انواع متنوع قصه و کاردستی را ببینند.
)