زندگی زن خارجی چه تفاوتی با زندگی زن ایرانی دارد؟

نیلوفر زیران­پور

وقتی زن­ها را می­بینم، زن­هایی که مادرند، همسرند و خواهرند و وقتی دلسوزی  و عاطفه‌ی عمیق‌شان را می­نگرم، فکر می­کنم همه­ شبیه هم‌اند؛ انسان­هایی سراسر مهر و لطافت؛ اما تا به امروز فکر کرده­اید شما، زنِ مسلمانِ ایرانی چه تفاوت‌هایی با زنان کشورهای دیگر دارید؟ با زنانی که مانند شما بنده‌ی خدا هستند و ارزش­ها، سبک زندگی و فرهنگِ کشورشان باعث شده است که طور دیگری روزگار بگذرانند. در این مطلب، پای صحبت بانوانی نشسته‌ایم که مدت­ها در کشورهایی غیر از ایران زندگی کرده‌اند و از تمایز زندگی زن غربی و شرقی آگا­ه‌اند.

سه سال مرخصی بعد از زایمان

«لیذا عابد»، بانوی مسلمان اتریشی‌ست. او که استاد دانشگاه است و اکنون ساکن ایران، درباره‌ی شرایط زندگی زنان در غرب می­گوید:

تفاوت میان زن غربی و شرقی، تفاوت از زمین تا آسمان است. اگر بخواهم درباره‌ی تفاوت­های نوع زندگی­ این دو حرف بزنم، باید ساعت­ها صرف کنم. در خارج از ایران برخی حقوق برای زنان در نظر می­گیرند که به نظرم باید در ایران هم اجرا شود؛ برای مثال در اتریش، مادرها می‌توانند از مرخصی تولد بهره ببرند که شش هفته قبل از تولد و شش هفته بعد از تولد است. بعد از این مدت هم، می‌توانند انتخاب کنند با بچه بمانند و سر کار نروند که سه سال به آن‌ها حقوق داده می‌شود. بعد از آن نیز، کارفرمایان موظف به جذب آن‌ها هستند. امکاناتی مثل مهدکودک، مرخصی زایمان و حمایت‌های اقتصادی از زنان، در ایران خیلی لازم است. این می‌تواند استرس در خانواده را به‌شدت کاهش دهد و از اختلافات کم کند. من در ایران دیدم که خیلی از زنان، نیمه‌وقت کار می‌کنند. این خیلی خوب است که زن می‌تواند علاوه بر موقعیت اجتماعی، کنار فرزند و خانواده نیز حضور داشته باشد. خود من از چهارده‌سالگی در اروپا، هم تمام‌وقت کار کردم و هم درس خواندم و در همین بخش خصوصی نیز، بازنشسته شدم؛ به همین دلیل به‌خوبی می‌دانم که داشتن کار کنار تحصیل و خانواده، بسیار سخت است و فشار زیادی ایجاد می‌کند. در اروپا ما قانونی به‌عنوان نفقه‌ی معین نداریم. مرد در آن‌جا هم موظف به تأمین نیازهای زن است؛ اما اگر زن درآمد خوبی داشته باشد، نمی‌تواند انتظار نفقه از مرد را داشته باشد.

آمریکا بهشت زنان نیست

«معصومه نجف‌زاده»، طلبه و دانشجوی ادبیات است. او بعد از ازدواج، همراه همسر خود به آمریکا رفته و اکنون در آن­جا ساکن است. او می‌گوید:

در غرب آزادی زنان بیشتر است؛ البته معنای آزادی به نگرش انسان­ها برمی­گردد و شاید چیزی که در غرب آزادی نام دارد، در ایران اصلاً ارزش نباشد. من تفاوت زن غربی و شرقی را از نظر اقتصادی بررسی می­کنم. ساختار اقتصادی غرب، همراه با نهضت زنان و فمینیسم، مادران را به حضور فعال در جامعه می‏خواند. آن‌ها در منزل نشستن، خانه‏داری و بچه‏داری را دون شأن خانم‌‏ها می‌دانند. مهاجرانی که از شرق به غرب می‏‌آیند، ناگهان ارزش‏ها را دگرگون می‏بینند و برای ادامه‌ی حیات، پیر و جوان باید کار کنند. در آن‌جا همه باید کار کنند، تا صورت‌حساب‏ها در پایان ماه پرداخت شود. کمبود توجه خانواده به‌دلیل مشغولیت بیش از حد به کار، از دیگر خصوصیات زندگی غربی‌ست. درصد بالایی از طلاق‌ها در آمریکا، به این علت است که یک‌طرف (معمولاً)، احساس می‌کنند که طرف دیگر وقت باکیفیتی برای زندگی و خانواده اختصاص نمی‌دهد. این بی‌توجهی، درباره‌ی فرزندان بسیار بدتر است؛ زیرا در آن‌جا، به‌طور معمول هم زن و هم مرد کار می‌کنند. والدین غربی، کودک را از همان ابتدا به مهد می‌سپارند و شب هم با عجله به او چیزی می‌خورانند و بعد هم با فیلم و بازی کامپیوتری، به‌نوعی سرگرمش می‌کنند و فردا روز از نو و روزی از نو. در غرب، فرصت مناسب و وقت بهینه‌ای برای تعامل با خانواده وجود ندارد. از طرفی رسانه‌های آمریکایی، وضعیت حقوق زنان در ایران را وخیم جلوه می‌دهند؛ اما این فرافکنی‌ها صحت ندارد. از طرفی برعکسِ نیویورک، تهران مملو از بیلبوردهای تبلیغاتی نیست که تصاویر برهنه و مستهجنی از زنان برای فروش کالا به نمایش می‌گذارند. با هرزه‌نگاری و پورنوگرافی تلویزیون و سینما که از هالیوود می‌آید، از طریق سینما و رسانه‌ی ایرانی مورد حمایت دولت، مبارزه می‌شود. در صورتی که در غرب این‌طور نیست.

زنان در سوئد نفقه می­گیرند

«سارا کامران»، دانشجوی دکترای داروسازی ساکن سوئد است که زندگی زنان آن سرزمین را این‌گونه توصیف می­کند:

درسوئد، زن و مرد پس از ازدواج، نسبت به هزینه‌های گذران خانواده‌ی خود و فرزندان مسئولیت تضامنی دارند و هر یک، باید میزان و محل مصرف درآمد خود را به طرف دیگر بگوید تا بودجه‌ی خانواده به آسانی ترسیم شود. کار در خانه، حکم تأمین بخشی از هزینه‌ی زندگی مشترک تلقی می‌شود و اگر یکی از آن دو درآمد کافی نداشته باشد، طرف دیگر باید کمبود را جبران کند. حکم انفاق نسبت به همسران، بر پایه‌ی نیاز نفقه‌گیر و متناسب با توانایی منفق است و خرج‌های شخصی، از جمله لباس و سفرهای تابستانی را هم شامل می­شود. وضعیت زندگی زن و مرد، باید یک‌سان باشد و در غیبت طولانی‌مدت یا بیماری یک همسر، یار او می­تواند حتی بدون داشتن وکالت، کارهای بانکی و دارایی او را که به اقتصاد خانواده بستگی دارد، اداره کند. در سوئد ممکن است بدون وقوع طلاق هم، هر یک از همسران مسکن جداگانه داشته باشند و مستقل زندگی کنند که در این صورت، باید وضعیت فرزندان تحت تکفل خود را مشخص کنند. معمولاً حضانت را یکی از آن دو برعهده می­گیرد و دیگری مبلغی معین که به توافق یا توسط دادگاه معلوم می‌شود، از بابت نفقه‌ی اطفال پرداخت می­کند.

زنان چشم­بادامی از زندگی سنتی تا امروز

«فاطمه مرشدزاده» که سال­ها در ژاپن ساکن بوده است، درباره‌ی زنان چشم­بادامی می­گوید:

دولت ژاپن مانند بسیاری از کشورهای آمریکایی و اروپایی، حقوق و قانون مساوی برای زن و مرد قائل است؛ ولی عملاً همیشه حقوق مردان بیشتر از زنان است و مردان در موقعیت کاری مشابه، حقوق و مزایای بهتر و بیشتری دارند. ژاپنی‌ها تا حدودی، تفاوت بین زن و مرد را دوست دارند و این مشکل را کمتر احساس می‌کنند. در حال حاضر در ژاپن، بسیاری از فعالیت‌ها برعهده‌ی زنان است و کارهای بسیاری از آنان خواسته می‌شود؛ با این‌که زن، خیلی از این فعالیت‌ها را نمی‌تواند انجام دهد. آنان باید ساعت‌های طولانی کار کنند، بعد از ازدواج شاغل باشند و... . ژاپنی‌ها به نوع پوشش همدیگر زیاد توجه نمی‌کنند. آن‌ها درباره‌ی حجاب و نوع پوشش زن مسلمان، هیچ اطلاعی ندارند. یک‌بار فردی ژاپنی از من پرسید: «شما با این لباس‌ها گرم‌تان نیست؟» همچنین شخصی هنگام بارش باران، از من سؤال کرد: «شما به‌خاطر باران این پارچه را روی سرتان گذاشته‌اید؟» درکل در این امر، زیاد پرسش و توجه نمی‌کنند. همسران ژاپنی در مقایسه با آمریکایی‌ها، به زندگی خود پایبندترند؛ ولی میزان طلاق در ژاپن نیز افزایش یافته است. در گذشته اگر زن و شوهر به یکدیگر علاقه‌ای نداشتند یا حتی از هم متنفر بودند، از یکدیگر جدا نمی‌شدند؛ چون نگران آینده‌ی فرزندان خود بودند. اختلاف دستمزد زن و مرد در ژاپن، موضوعی جدی‌ست. اگرچه توجیه این است که زنان به‌علت مسئله‌ی بارداری، ممکن است خیلی زود کارشان را رها کنند و چون هیچ ضمانت کاری از طرف آن‌ها وجود ندارد. متأسفانه قانون هم تضمینی نمی‌دهد که زن پس از بازگشت از مرخصی زایمان، بتواند موقعیت کاری گذشته را داشته باشد. تغییر سبک زندگی زنان ژاپنی قبل یا بعد از ازدواج هم، مثل بسیاری از کشورها به این بستگی دارد که او با چه مردی ازدواج می‌کند.