نوع مقاله : خانه های آسمانی
■محبوبه ابراهیمی
نوروز برای ایرانیان، از اصلی‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین روزهای تقویم است؛ روزهای زیبا و به‌یادماندنی که طعم دل‌نشین خاطره‌هایش تا همیشه همراه انسان‌هاست. خیلی‌ها روزها و شب‌ها، برای رسیدنش چشم‌انتظارند و تا مدت‌ها خاطراتش را در ذهن مرور می‌کنند.
ایرانی‌ها در نوروز، به دید و بازدید همدیگر می‌روند و با شادباش این روزها این رسم کهن و باستانی را با تمام آداب و رسومش زنده نگه‌می‌دارند.
***
نوروز البته تنها جنبه‌ی باستانی و ملی ندارد؛ درواقع ایرانیان نه‌تنها به پاس‌داشت رسوم کهن، بلکه به تأیید دین اسلام نوروز را گرامی می‌دارند و سنت‌هایش را ارج می‌نهند. شاید برای بسیاری غریب و دورازذهن باشد که «مرحوم مجلسی» در کتاب شریف «بحار الانوار» احادیث و روایات متعددی درباره‌ی عید نوروز نقل نموده است؛ طوری که در جلد 59 بیش از 45 صفحه را به این موضوع اختصاص داده‌است!
نیز «حاج شیخ‌عباس قمی» در فصلی از کتاب گران‌سنگ «مفاتیح الجنان» اعمال ویژه‌ای برای عید نوروز آورده است؛ غسل، نماز، ادعیه‌ی متعدد، صدق‌هدادن، پوشیدن پاکیزه‌ترین جامه‌های خود و خوش‌بونمودن به بهترین عطرها، صله‌ی ارحام، عیادت بیماران و بزرگان دین و علما و پدرومادر از جمله برنامه‌های اسلام در این عید باستانی‌ست که در این کتاب مورد تأکید قرار گرفته است.
***
نوروز به هر تقدیر، بهانه‌ی زیبایی‌ست برای دور هم جمع شدن، دید و بازدید و باخبرشدن از حال یکدیگر...
آنچه مسلم است این‌که کودکان نیز هم‌پای بزرگ‌ترها، از این آمدورفت‌ها و معاشرت‌ها لذت می‌برند و هم‌پای آن، از روابط افراد الگو می‌گیرند و درس معاشرت می‌آموزند؛ بنابراین بد نیست برخی از شاخصه‌های مهم اخلاقی در این دید و بازدیدها بررسی شود؛ مهمان‌دارى و مهمان‌نوازى، دست‌ودل‌بازبودن و سفره‌اى گشوده داشتن، از مهم‌ترین نکات اخلاقی است که باید در این ایام مورد توجه همگان قرار گیرد. تأکید و تشویق روایات و اهتمام ویژه‌ی آن‌ها به این خصلت‌های والای انسانی، شاهدی بر این مدعاست. نیز در روایات اسلامى، افزون بر تشویق و تأکید فراوان بر فرهنگ مهمان‌نوازى، رهنمودهاى بسیار ارزنده‌اى جهت تصحیح و تقویت این فرهنگ ارائه شده است. گرامى‌داشتن مهمان، خوش‌رویى و ابراز محبّت، مقدّم‌داشتن مهمان، خدمت به او، دراختیارنهادن آنچه نیاز دارد، پذیرایى‌کردن با بهترین چیزى که موجود است، صرف غذا با مهمان، زودترشروع‌کردن غذا و دیرتر دست‌کشیدن از آن، تعارف‌کردن مهمان به خوردن و بدرقه‌کردن او تا درِ خانه، از جمله آداب میزبانی‌ست.
از دیگر سو وظایفی نیز بر مبنای روایات، برعهده‌ی مهمان قرار داده شده است؛ اجازه‌گرفتن براى ورود به خانه‌ی میزبان، سلام‌کردن هنگام ورود، نشستن در جایى که میزبان پیشنهاد مى‌کند، دعاکردن براى میزبان، ترک‌کردن مهمانى پس از صرف غذا و...، برخی سفارش‌های اهل‌بیت(ع) در این زمینه هستند.
***
بزرگان و علمای علم اخلاق، بر این باورند که جلسات دید و بازدید، علاوه بر این‌که صله‌ی رحم و انس با دیگران است، باید مجالس اخلاقی و گسترش شعائر دینی باشد. درواقع این مجالس، باید فرصتی برای ترویج فضایل اخلاقی باشد؛ در حالی که متأسفانه گاهی این مجالس، به موقعیتی برای غیبت و تهمت، شایعه‌پراکنی، بی‌بندوباری، چشم‌چرانی، تفاخر، تجمّل، ترویج مد و نشان‌دادن نوع لباس و پوشش بدل می‌شود!
نوروز چنانچه روز نوشدن سال و حال و تقدیر انسان‌ها و طبیعت است، می‌تواند روز نوشدن خوبی‌های‌مان باشد تا دل‌ها نیز پابه‌پای جهان تازه و معطر شوند.
***
لابه‌لای روایات و کلمات گهربار اهل‌بیت(ع) وقتی به جست‌وجوی بهار و نوروز می‌پردازی، نکاتی زیبا و جذاب دل را به خود معطوف و مجذوب می‌کند؛ این‌که گویی نوروز، جشنی فراتر از نوشدن طبیعت است؛گویی رازی فراتر در پس این جشن و سرور بی‌نظیر نهفته است که روایات از آن پرده برمی‌دارند. نوروز در روایات، درحقیقت روزی‌ست که بهاری سرسبزتر، ماندگار و جاوید جلوه نماید؛ بهاری که آمدنش تمام عالم را به سبزی و طراوت و پایان همیشگی زمستان و پاییز مژده دهد؛ نه بهاری که با گذشتن سه ماه تمام شود!
صادق اهل‌بیت(ع) این را به زیبایی تصریح نموده‌اند: «نوروزی بر ما نمی‌گذرد؛ الا این‌که در آن‌روز، منتظر ظهور فرج قائم آل محمد(ص) هستیم (بحار الانوار، ج 59، ص 117).»
آری بهار واقعی، موعود قلب‌هاست که روزی پرده‌های غیبت را کنار خواهد زد و جهانی را به میزبانی بهاری جاوید مژده خواهد داد. بهار واقعی، مردی‌ست که با آمدنش عطر جان‌فزای گل نرگس در مشام جهان خواهد پیچید و تمام فضایل اخلاقی به بهترین و والاترین مرتبه بر روابط انسانی حاکم خواهد شد.
جهان در انتظار درخشش گل همیشه بهار است.
)