بی‌تحرکی و ترس از درد، عوامل اصلی هستند

مصاحبه‌ی با دکتر شیما محمدیان، فوق‌تخصص سرطان زنان و متخصص زنان و زایمان

نجمه تاجیک

قبل‌ترها که علم پزشکی این‌قدر پیشرفت نکرده بود، مادران و مادرانِ مادرانِ ما، برای این‌که صاحب فرزند شوند، به‌صورت طبیعی زایمان می‌کردند. آنان به یکی - دو بچه هم قانع نبودند و دل‌شان می‌خواست سفره‌ای بیندازند که دورتادورش را بچه‌های قدونیم‌قد پر کند؛ اما حالا خانم‌ها به یک یا نهایت، دو بچه کفایت می‌کنند. اینان، بیشتر هم سزارین را برای شیوه‌ی زایمان خود انتخاب می‌کنند. این موضوع را انتخاب کردیم، تا دقایقی با دکتر «شیما محمدیان»، جراح و متخصص زنان فلوشیپ سرطان‌های زنان (انکولوژی) درباره‌ی مشکلات زایمان طبیعی در ایران و بررسی روند رشد سزارین گفت‌وگو کنیم.

به نظر شما تمایل زیاد بانوان ایرانی به سزارین از کجا شروع شده و چطور شکل گرفته است؟  آیا این وحشت بانوان ایرانی از زایمان طبیعی، ناشی از تغییری‌ست که در سبک زندگی‌ها به وجود آمده است یا  دلایل دیگری دارد؟

 درواقع باید گفت که تمایل به سزارین نه‌تنها در ایران، بلکه در جامعه‌ی جهانی زیاد است؛ اما این گرایش زیاد در ایران را، می‌توان به این دلیل دانست که لگن زنان ایرانی به‌خوبی زنان اروپایی و آمریکایی نیست. شاید به این دلیل که در قدیم، خانم‌ها فعالیت‌شان بیشتر بوده است و بیشتر راه می‌رفتند و کار می‌کردند؛ اما در حال حاضر، کم‌تحرک شده‌اند و بیشتر کارهای‌شان را در حالت نشسته انجام می‌دهند. به همین دلیل، نوع لگن تغییر کرده است و برای زایمان طبیعی، زیاد مناسب نیست. با این‌همه، خانم‌هایی که فعالیت بیشتری دارند و لاغر تر هستند، می‌توانند زایمان طبیعی راحت‌تر و امنی را تجربه کنند. در مواردی که مادر سزارین شود، بیش از سه بچه نمی‌تواند بیاورد که این موضوع، سبب کاهش جمعیت خواهد شد. بخشی دیگر از دلیل این‌که خانم‌های این دوره، کمتر دل‌شان می‌خواهد طبیعی زایمان کنند، این است که تحمل درد را به نسبت گذشته ندارند و کاملاً از روبه‌روشدن با درد زایمان طبیعی هراسان‌ هستند. البته یک دلیل دیگر را هم می‌توان این دانست که چون در گذشته پزشک متخصص در بیمارستان به‌صورت دائم حضور نداشت، احتمال خطر برای مادر حامله یا نوزادش به وجود می‌آمد و بیشتر توصیه به سزارین می‌کردند؛ اما حالا با توجه به افزایش تعداد پزشکان متخصص، امکان استتقرار آن‌ها در بیمارستان‌ها به‌صورت دائم وجود دارد.

برای کاهش درد زایمان طبیعی می‌توان کاری کرد؟

زایمان طبیعی، برای پیشرفتش نیاز به درد دارد. این درد، به دلیل انقباضات رحمی‌ست که برای رانش جنین به خارج از لگن به وجود می‌آید. امروزه برای این‌که زایمان طبیعی به‌صورت امن انجام شود، از روش‌های بی‌دردی استفاده می‌کنند؛ یعنی قبل از این‌که دردهای زایمان سراغ مادر بیاید، از بی‌دردی نخاعی یا یک‌سری گازهایی که با تنفس‌شان درد را کم می‌کند و روش‌های بی‌دردی اپیدرال که وجود دارد، درد زایمان کنترل می‌شود. این کار با همکاری متخصصان بی‌هوشی و مجرب انجام می‌شود، تا فرد بتواند زایمان طبیعی بی‌دردی داشته باشد. یکی از مواردی هم که کمک می‌کند خانم‌ها از زایمان طبیعی نترسند، داشتن همراه است. اکنون اتاق‌های زایمان، اجازه‌ی ورود همسر یا مادر بیمار را می‌دهند، تا بتواند او را همراهی کند و با ورزش‌هایی که در طول زایمان می‌دهند و هم ماساژها، کمک می‌کنند درد مادر را کم کنند و از لحاظ روحی - روانی نیز، او را حمایت می‌نمایند.

به‌عنوان فردی متخصص، نظرتان را درباره‌ی مزایا و معایب زایمان طبیعی و سزارین بفرمایید. به‌طور کلی، آسیب‌های کدام بیشتر و کدام کمتر است؟

سزارین در حقیقت، به‌معنی خروج جنین از راه برش جراحی روی شکم و رحم است. این کار، در اتاق عمل انجام می‌شود و می‌تواند تحت بی‌هوشی عمومی باشد یا بی‌حسی از طریق نخاع. سزارین با انتخاب خود فرد انجام می‌شود، یا به تشخیص پزشک و ماما، برای نجات جان مادر و نوزاد صورت می‌گیرد. در هر صورت در سزارین، خطر عفونت رحم و لخته‌شدن خون در پاها بیشتر است. مدت‌زمان بستری در بیمارستان نیز، بیشتر است و بعد هم، دردهای بیشتری دارد؛ چون هفت لایه از شکم پاره می‌شود. همچنین فرد به‌دلیل دردی که دارد، ممکن است خوب نتواند به فرزندش شیر بدهد و او مقداری ضعیف‌تر از کسی باشد که زایمان طبیعی کرده است. رابطه‌ی عاطفی هم که مادر و نوزاد دارند، در سزارین‌های با بی‌هوشی ممکن است برقرار نشود.

اما از عوارض زایمان طبیعی، این است که غیرقابل پیش‌بینی‌ست و علت برخی عوارض آن، شناخته نشده است. همیشه این نیست که دست جراح و ماما باشد؛ مثل خون‌ریزی که بعضی وقت‌ها، ممکن است سیر آن خیلی سریع باشد و بچه با مشکل ذهنی روبه‌رو شود؛ ولی این‌ها در کمتر از یک‌درصد مواقع اتفاق می‌افتد و عوارضی که در سزارین گفته شد، شایع‌تر از زایمان طبیعی‌ست.

نظرتان چیست درباره‌ی بخش‌نامه‌ای که مبتنی بر ترویج زایمان طبیعی صورت گرفته است؟ آیا این اجبار به زایمان طبیعی، عمل‌کرد درستی‌ست؟

در هیچ کاری اجبار خوب نیست؛ همان‌طور که خداوند در قرآن فرموده است، انسان همه‌ی کارش از روی اختیار و عقل است. بهتر است تدابیری اتخاذ شود که مادران به‌طور کامل، درباره‌ی عوارض زایمان طبیعی و سزارین بدانند و خود انتخاب کنند. وقتی عوارض یک مورد خیلی بالاست، هر عقل سلیم آن را انتخاب می‌کند که عوارضش کمتر است؛ ولی ممکن است فردی به‌دلیل ترس‌هایی که دارد، یا برای این‌که بخواهد تعداد بچه‌های کمی بیاورد و یا به‌علت مشکلات پزشکی، سزارین را انتخاب کند. در هر صورت، باید این اجازه و امکان برایش باشد، تا بتواند چه در مراکز دولتی و چه خصوصی، این کار را انجام دهد. بهتر این است که برای فرد، کلاس‌های آمادگی زایمان گذاشته شود و او همراه همسر در کلاس‌ها شرکت کند، آگاهی‌های لازم را به دست آورد و بتواند تصمیم‌گیری مناسب داشته باشد.