نوع مقاله : مشاوره
بررسی برخی استدلال‌های ضدحجاب و پاسخ به آن‌ها
حجت حاجی‌کاظم
سراغ جنبش‌های ضدحجاب رفتم و تلاش کردم که میان حرف‌های آنان، استدلال‌هایشان را پیدا کنم. برخی از این استدلال‌ها را برایتان آورده و یادداشتی در پاسخ به آن‌ها تقدیم می‌کنم. حرف‌ها هست؛ ولی همه در این مختصر نمی‌گنجد. به‌اندازۀ دقایقی انتظار در ایستگاه اتوبوس، مروری می‌کنیم بر آن حرف‌های بسیار. به شبهات درون‌دینی اشاره‌ای نکرده و تمرکزمان بیشتر بر شبهه‌هایی‌ست که منشأ برون‌دینی دارند؛ یعنی فارغ از اعتقاد به اسلام سخن می‌گویند. سعی کرده‌ایم در حد فهم خود، برای درک فلسفۀ حجاب تلاش کنیم؛ اما حتماً از عمق آن، فاصله‌های بسیاری داریم.
مبنای حجاب، تصویر نادرستی از زن و مرد است. حجاب تنها زن را نوعی وسیلۀ هیجان‌آور معرفی می‌کند و مرد را موجودی می‌داند که ذاتاً توانایی کنترل شهوات خویش را ندارد؛ لذا مرد را از احساس وظیفه دربارۀ کنترل شهوت خود معاف می‌کند. درواقع زنان باید بار ناتوانی مردان را در کنترل شهوت، بر دوش بکشند.
حجاب، ابزاری برای سرکوب زنان است. با حجاب، راه مرد برای امر و نهی‌کردن و زورگویی به زن باز می‌شود. اسلام‌گرایان از ما می‌خواهند که پوشیده باشیم، تا نه دیده شویم و نه شنیده شویم.
بالأخره محدودۀ حجاب زن و مرد متفاوت است و این تبعیضی علیه زنان خواهد بود.
همان محدوده‌ای که بانو یا آقا برای رعایت حجاب دارد، طرف مقابل وظیفۀ مراقبت از نگاه خواهد داشت و دیدن آن نواحی بر او حرام است. درست است که بسیاری آقایان و خانم‌ها احکام نگاه را رعایت نمی‌کنند، به هر حال بر دین‌دار واجب است. اگر زنان محدودۀ حجاب بیشتری دارند، محدودۀ ممنوعۀ نگاه مردان هم بزرگ‌تر است.
نکتۀ دیگر این‌که می‌توان نشان داد، سود رعایت حجاب به همۀ جامعه می‌رسد؛ نه فقط مردان. اگر در جامعه حجاب رعایت شود، مردان میان همسر خود و بانوی دیگر، امکان کمتری برای مقایسه و دل‌بستن پیدا می‌کنند. این مقایسه نه‌تنها اخلاقی و زیبا نیست، بلکه موجب فروکشی میل همسران به یک‌دیگر می‌شود. آیا اخلاقی‌ست که مرد و زن به‌دلیل فضای ناسالم، دائم عکس دیگر مردان و زنان را به همسرشان نشان دهند و زیبایی همسر خود را با او مقایسه کنند؟ در جامعه باحجاب و بی‌حجاب، این مقایسه حتی به‌صورت ذهنی ناپسند است؛ ولی اگر حجاب در جامعه رعایت شود، این مقایسه کمتر امکان وقوع پیدا کرده و سود سلامت اخلاقی، به گرمای خانواده می‌رسد.
حجاب، توهین به مردان است. آیا آن‌قدر مردان بی‌اخلاق و دور از انسانیت هستند که اگر زنان در حجاب پوشیده نشوند، به آنان تجاوز خواهند کرد؟ آیا این‌قدر فضای اخلاقی جامعه را ناامن می‌دانید که اگر حجاب نباشد، مردان به جان زنان بیفتند؟ چنین جامعه‌ای به محجبه‌ها هم رحم نخواهد کرد.
چرا تصور کرده‌اند که تنها کارکرد حجاب، حفظ زنان از فاجعه‌هاست؟ حجاب، برای تأمین سطح بالاتری از سلامت و امنیت در نظر گرفته شده است. تجاوزهای بی‌شرمانه، موضوع اصلی سخن نیست. چنین تصوری، سطح کارکرد حجاب را پایین می‌آورد (آیۀ 59 سورۀ مبارکۀ احزاب، اولاً دربارۀ اصل حجاب نیست و دربارۀ رعایت بیشتر آن است؛ ثانیاً به قرینۀ آیۀ قبل از خود، آزار جنسی نیست، بلکه آزاری‌ست که با تهمت و حرف‌های نابجای دیگران ایجاد می‌شود). موضوع اصلی این است که توقع ما از کارکرد حجاب، بسیار بالاتر است؛ حتی دل‌بستگی‌های نابجا و سردشدن‌های ناخواسته از همسر نیز، نباید اتفاق بیفتد و حجاب کمک می‌کند حریمی در روابط رعایت شود. ما با حجاب، آرزومند سطح بیشتری از آرامش اجتماعی و گرمای خانوادگی هستیم و به کم قانع نیستیم.
مخالفان حجاب، کلیپ دفاع زنان از خود در برابر دستمالی‌های پست را پخش می‌کنند که بگویند: «ما این‌گونه از خود حفاظت می‌کنیم.» گذشته از این‌که ما هم قبول داریم، لازم است بانوان توان دفاع از خود را در صورت بروز چنین اتفاقاتی داشته باشند و تنزل امنیت به چنین سطحی، توهین به نیازهای انسانی‌ست. حجاب می‌تواند تمایل به تعرض را هم کم کند؛ اما این‌که ادعا شود تنها تأمین‌کنندۀ چنین امنیت سطح پایینی‌ست، نوعی فریب‌کاری علیه حجاب است.
اسلام حجاب را زمانی بیان کرد که زنان را می‌دزدیدند و امنیتی نداشتند. اکنون کشورهای پیشرفته با قانون و نظارت مناسب، از زنان حفاظت می‌کنند.
نکتۀ اول این‌که اسلام حجاب را حتی در جامعۀ امن، زیبا و سراسر صلح مهدی موعود(عجل الله فرجه) که مدینۀ فاضلۀ اسلامی است، برای زنان و مردان لازم می‌داند؛ جامعه‌ای که درباره‌اش گفته‌اند: «امنیت چنان است که زنی به‌تنهایی می‌تواند جهان را طی کند و هیچ‌کس جسارتی به او ننماید. جامعه‌ای که همه با مهربانی و صلح زندگی می‌کنند و هرقدر بکوشید، فقیری نمی‌توانید پیدا کنید.» بنابراین اسلام حجاب را فقط برای جامعۀ رشدنیافته وضع نکرده است.
نکتۀ دوم این‌که قانون، در هر حوزه‌ای نمی‌تواند نقش ایفا کند. بیایید ببینیم حفاظت کشورهای پیشرفته از زنان، در نهایت چه سطحی از امنیت آنان را تأمین کرده است؟ آیا نظارت قانونی، می‌تواند اخلاق عمیق و متعالی ایجاد کند؟ آیا نظارت قانونی، می‌تواند زن و شوهر را از سردشدن دربارۀ یک‌دیگر حفظ کند؟ آیا نظارت قانونی، می‌تواند از عاشق‌شدن‌های غیرعقلانی مکرر حفظ کند؟ سطح مطلوب برای ما در سلامت جنسی، سطحی بالاتر از آن چیزی‌ست که قانون توان تحققش را دارد؛ حتی در مورد جلوگیری از تجاوزهای پست در جامعه، اگر کنترلی بر هیجانات نباشد، آیا قانون می‌تواند همۀ مجرمان را شناسایی و جرم آنان را اثبات کند؟ آیا مجازات مجرم، می‌تواند آسیب عاطفی قربانی را به‌طور کامل جبران کند؟ آیا راضی هستیم که به امید مجازات مجرم، زمینۀ جرم را برای او فراهم کنیم؟
ما هرچند مخالف حجابیم، مخالف اجبار در زمینۀ حجاب و بی‌حجابی (هردو) هستیم. آزادی انسان‌ها، با قانون حجاب محدود می‌شود و آنان حق انتخاب لباس خود را هم نخواهند داشت؛ انگار هر روز دستی می‌آید و روسری را بر سر آنان می‌گذارد.
بررسی فلسفۀ الزام اجتماعی دربارۀ حجاب مردان و زنان، نیازمند مجالی بیشتر است؛ اما به‌طور مختصر نکاتی را بیان می‌کنیم:
یک تار مو برای خداوند چه اهمیتی دارد؟ به جای آن‌که تا مچ پوشیده باشد، آستین تا آرنج، چه مشکلی برای جامعه ایجاد می‌کند؟ حساس نباشیم!
خداوند بخشنده است. نباید دیگران را در معرض قضاوت قرار داد. نباید به‌دلیل مختصری ردکردن خط قرمز، با کسی برخورد کرد. این‌ها در جای خودش حرف‌هایی صحیح است؛ اما مسئلۀ دیگر این است که علاوه بر رعایت حاشیه‌ای امن با رعایت حجاب، مرز فقهی آن را نمی‌توانیم با تجربه تعیین کنیم. ما در رعایت این مرز، باید به خداوند اعتماد کرده باشیم. این دقت، ویژۀ کسانی‌ست که با بررسی عقلانی و به‌طور آزادانه به او اعتماد کرده باشند؛ وگرنه توقع حساسیت از کسی نیست که اسلام را انتخاب نکرده باشد.
)