اجتماعی 

بررسی اعتماد به نفس و مولفه‌های آن

پشت آرایش چهره، پنهان نشو

ام الفضائل حسینی

پژوهشگر

یکی از موضوع‌های مهم در علم روان‌شناسی، «اعتماد به نفس» است. تعریف این بحث را با استفاده از لغت‌نامه وبستر آغاز می‌کنیم: «اعتماد به نفس، یعنی یک نفر به توان و توانمندی‌های خویش باور و اعتماد داشته باشد.» اعتماد به نفس، با کیفیت زندگی فردی و اجتماعی ما ارتباط تنگاتنگی دارد. نداشتن اعتماد به نفس می‌تواند ادامه مسیر زندگی افراد را تغییر دهد، اما نکته مثبت این‌که، راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس وجود دارد و این مهارت، اکتسابی است.

اعتماد به نفس در زنان به نسبت مردان، سخت‌تر شکل می‌گیرد. معمولا وظایف بیشتری به عهده ‌پسربچه‌ها حتی در دوران کودکی، گذاشته می‌شود؛ مسئولیت‌های هرچند کوچک. بنابراین مردان از ابتدا در پی حس موفق‌شدن و برنده بودن، زودتر به این توانایی می‌رسند، درحالی‌که اعتماد به نفس در زنان، سخت‌ و دیر به تحقق می‌پیوندد.

بسیاری از زنان، وقتی به سال‌های جوانی می‌رسند، متوجه عدم اعتماد به نفس خود و مشکلات ناشی از آن می‌شوند. اگر به اهمیت بالای این مقوله در کیفیت زندگی خود پی ببرند، درصدد بهبود این مهارت برمی‌آیند، اما بسیاری از زنان هم این کمبود را زیر چهره‌های آرایش کرده، یا رفتار و صحبت‌های بزرگ‌نمایی‌شده می‌پوشانند.

زنان به‌ویژه مادران، معمولا متولی امور منزل قلمداد می‌شوند. این مراقبت‌ها و توجهات بیشتر به حوزه‌های دیگر سرایت می‌کند. با این‌که مهم است دوست، دختر و خواهر خوبی باشید، اما باید توجه داشته باشید که بین این نقش‌ها و مراقبت و نگرانی از خودتان تعادل ایجاد کنید.[1]

اعتماد به نفس در زنان

اعتماد به نفس دختران و بانوان تا حد زیادی به ظاهر آنها بستگی دارد، البته یادگیری مهارت‌های گوناگون مانند خیاطی، موسیقی، نویسندگی، بازیگری و... در بالا بردن آن نقش به‌سزایی دارد.

اعتماد به نفس به‌صورت کلی با میزان رضایت و خرسندی از زندگی تاثیر دارد. چنین افرادی در جمع‌، راحت ظاهر می‌شوند و نوع صحبت کردن آنها محکم است، به توانایی‌های خود ایمان دارند، خود را لایق موقعیت‌هایی بهتر می‌بینند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. فردی که اعتماد به توانایی‌های خود ندارد، احساس قدرت نمی‌کند، ممکن است گوشه‌گیر باشد و ضعفی که در وجود خود دارد، مانع پیشرفت و بروز قابلیت‌هایش ‌شود.

علایم کمبود اعتماد به نفس در زنان

انزوا: کسی که دچار این مشکل است، در جمع‌ صحبت نمی‌کند یا وقتی نظر او را می‌پرسند، نظر واقعی خود را یا پشت عبارت‌هایی مثل «نمی‌دانم» پنهان می‌کند یا با جوابی کوتاه، خود را از مرکزیت خارج می‌کند.

فخرفروشی: گاهی فرد به‌دلیل عدم اعتماد به نفس، نسبت به داشته‌های خود، احساس کمبود درونی را با فخرفروشی و تعریف‌هایی غیرمتعارف جبران می‌کند و مدام پز می‌دهد با چیزهایی که ارزش حقیقی ندارند.

اعتماد‌به‌نفس یا خودباوری هرگز با غرور و خودبزرگ‌بینی یکی نیست. اعتماد‌به‌نفس به این معناست که خودتان را باور کنید. غرور و منیّت آن است که بخواهید به دیگران اثبات کنید از آنان بهتر و برترید.[2]

احساس گناه: عده‌ای، حتی اگر مقصر نباشند، دائم از دیگران عذرخواهی و خود را سرزنش می‌کنند. معذرت‌خواهی بیش از حد و بی‌جا یکی دیگر از نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس در بانوان است.

نیاز به جلب توجه: فردی که اعتماد به نفس دارد، احساس نیاز به جلب توجه، یا تحسین دیگران ندارد، زیرا خودش را در آن موضوع قبول دارد. در مقابل، نظر دیگران و دیدگاه آنها برای زنی که اعتماد به نفس ندارد، اهمیت زیادی دارد و برای این‌که در کانون توجه باشد و خلأ درونی خود را پر کند، مدام تغییر جهت می‌دهد.

دنباله‌رو بودن: زمانی که فرد اعتماد به نفس داشته باشد، یک مسیر و راه مشخص دارد اما وقتی به نوع تشخیص و فکر خودش اعتماد نداشته باشد، دنباله‌رو دیگران می‌شود و شهامت ابراز نظر خود را ندارند.

تنبلی: این افراد معمولا مرتب نیستند و روی نظم ظاهر خود حساسیتی به خرج نمی‌دهند. ذوق و میلی برای انجام کارها ندارند.

بدبین بودن: این زنان قدرت مثبت‌اندیشی ندارند و نسبت به محیط پیرامون خود رویکردی منفی دارند. به توانایی‌های خود باور ندارند، در نتیجه مدام در نگرانی و شبهه به سر می‌برند.

افزایش اعتماد به نفس

• باعث می‌شود توانایی‌ها و قابلیت‌های زنان برای دیگران مشخص شود و درنهایت موجب پیشرفت شخصی می‌شود.
• افزایش اعتماد به نفس در بانوان حتی به زندگی مردان نیز سرایت پیدا می‌کند و باعث بهبود آن می‌شود.
• وضعیت امنیت روانی در جامعه بهبود می‌یابد.

راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس

داشتن یک الگوی مشخص: این کار، نوعی هدف‌گذاری‌ست. با مشخص کردن یک سبک‌زندگی، یا یک الگو، نگاه فرد به زندگی هدف‌مند می‌شود و برای رسیدن به خواسته‌ خود تلاش می‌کند؛ این تغییر و تحول موجب افزایش اعتماد به نفس می‌شود.

زبان بدن: یکی از راهکارها این‌ است که فرد تلاش کند مهارت زبان بدن را یاد بگیرد و در تعامل‌های روزمره، بر این اساس، پیش برود.

نوع راه رفتن: فرد باید قد راست کند، سر بالا بگیرد و با اطمینان قدم بردارد. نوع راه رفتن افراد نباید خمیده و بی‌انرژی باشد.

داشتن برنامه‌ریزی برای زندگی و اهداف.

پذیرفتن نواقص: سعی بر پوشاندن نواقص و پنهان کردن آنها را باید کنار گذاشت و کاستی‌ها را پذیرفت.

حفظ ارتباط چشمی و کمک گرفتن از دست‌ها هنگام صحبت کردن.

تغییر نوع نگرش و رفتار.

یادگیری مهارت‌های جدید: روزمرگی و تعدد کارهای روتین یک زن، کمکی به افزایش اعتماد به نفس او نمی‌کند. بنابراین گنجاندن یک برنامه برای یادگیری مهارت‌های جدید، به افزایش اعتماد به نفس زنان کمک می‌کند.

ظاهر آراسته: داشتن ظاهر مرتب و زیبا در کسب این احساس کمک می‌کند.

اعتماد به نفس در مسایل عاطفی و ازدواج: اعتماد‌به‌نفس احساسی و عاطفی به معنای توانایی در تسلط و به کنترل درآوردن دنیای عواطف شماست، این‌که بدانید چه احساساتی دارید، معنای آن را بفهمید و بتوانید انتخاب‌های احساسی درستی داشته باشید و از خود مقابل درد، رنج روحی، لطمه‌ و صدمه عاطفی محافظت کنید و بدانید چگونه روابطی صمیمی، سالم و ماندگار خلق کنید.[3]

اعتماد به نفس حتی در ازدواج و روابط همسران بسیار موثر است. زمانی که فرد در ارتباط با همسرش، درباره توانایی‌ها و قابلیت‌های خود اعتماد به نفس کافی ندارد، این احساس، بر رابطه‌ آنها اثر منفی می‌گذارد.

زن با اعتماد به نفس بالا می‌تواند بهتر صحبت کند و توقع، خواسته‌ها و سلیقه خود را در موضوع‌های گوناگون بیان کند و این، موجب شناخت بهتر می‌شود.. عدم اعتماد به نفس در یکی از زوجین به‌خصوص در زن که نقش مادری به‌عهده دارد، روی تربیت فرزند تاثیر مستقیم می‌گذارد.

حساسیت و زودرنج بودن، کناره‌گیری، بی‌اهمیتی نسبت به نیاز‌های خود، وابستگی بیش از حد، عذرخواهی مداوم در موضوع‌های مختلف از نتایج منفی و مخرب عدم اعتماد به نفس در زمینه ازدواج است.

راهکارهایی برای بازیابی اعتماد به نفس در زنان

• شرکت در جمع‌های خانوادگی و دوستانه و اظهار نظر میان آنها.
• غلبه بر هراس ناشی از پیش آمدن اشتباه در تلفظ کلمه‌ها؛ این اتفاق بسیار طبیعی‌ است و ممکن است برای هر کسی پیش بیاید.
• فرد باید تلاش کند ظاهر خود را با وجود نواقصی که هست، بپذیرد و با آن کنار بیاید. باید تلاش کند دیدش را نسبت به خود مثبت کند.
• دور کردن افکار منفی.
• محکم سخن گفتن همراه با تن صدای مناسب.
• تمرین سخن گفتن مقابل آینه.

نتیجه‌گیری:

با تأمل بر نوع رفتار و احساسات درونی، می‌توانیم میزان اعتماد به نفس‌مان را بسنجیم و خوشبختانه راه‌کارهای زیادی برای جبران کمبود این مهارت وجود دارد که با تمرین و تکرار به دست می‌آید.

اهمیت این مساله را نباید دست کم بگیریم و نسبت به آسیب و صدمه آن بر زندگی خود، همسر و آینده فرزندان آگاه باشیم و برای رفع آن بکوشیم.

فهرست منابع:

1. ثریوت هرهولد، لزلی. راهکارهای افزایش اعتماد به نفس در زنان. ترجمه ولی‌پور، بهناز. نشر فلسفه(1401).
2. دیویس، فیلیپا. اعتماد به نفس. ترجمه عیوضی، محمد و شجاعی، مجیهه. نشر سارگل(1386).
3. دی‌آنجلس، باربارا. اعتماد به نفس. ترجمه ابراهیم‌زاده، هادی. نشر نسل نواندیش(1401).

• لزلی ثریوت هرهولد. راهکارهای افزایش اعتماد به نفس در زنان. (نشر فلسفه 1401)

[2] فیلیا دیویس. اعتماد به نفس. (نشر سارگل 1386)

[3] باربارا دی آنجلس. اعتماد به نفس. (نشر نسل نو اندیش 1401)