گفت‌وگو با معین دسترنج، کارگردان برنامه «سحرنشینی»

حضرت زهرا علیها السلام الگویی برای تمام بشریت

برنامه‌های ویژه سحر و افطار از برنامه‌هایی است که باید مخاطب را پای تلویزیون نگه دارد. میان برنامه‌های تلویزیون امسال، یک برنامه سحرگاهی، با نگاهی خاص، رنگ و بوی دیگری به سحرهای ماه رمضان داد. «سحرنشینی» نام برنامه‌ای است که از شبکه دو سیما پخش شد. این برنامه، کاری از گروه خانواده شبکه دو بود که سردبیری و کارگردانی آن را «معین دسترنج» به عهده داشت. بهره‌مندی از حضور مجری خانم (راحله امینیان)، یکی از نوآوری‌های این برنامه به شما می‌رود. از این حیث می‌توان این برنامه را جزو برنامه‌های جدید و نو به شمار آورد. این‌که چه شد این برنامه با رویکرد جدید، راه خود را به رسانه ملی باز کرد؛ در گفت‌وگو با کارگردان بخوانید.

• ایده این کار چگونه شکل گرفت؟

در صداوسیما، وقتی قرار است برنامه‌های ویژه سحر و افطار و برنامه‌های مناسبتی با این ساختار تهیه شود، بیشتر گروه معارف هر شبکه‌، به این موضوع‌ها می‌پردازد و برنامه‌ می‌سازد. برای اولین بار بود که گروه خانواده شبکه دو، ایده این کار را مطرح کرد که در سحرگاه برنامه ویژه‌ای داشته باشیم و محتوایی در ماه رمضان با موضوع خانواده به وجود آوریم. برنامه «سحرنشینی» با این ایده آغاز شد که با موضوع خانواده است.

• آیتم‌های برنامه بر چه اساسی انتخاب شده است؟

تصمیم بر این بود که این برنامه با ریتمی ثابت و مشخص باشد تا مورد پسند مخاطب باشد. برنامه‌های ویژه سحر، نمی‌تواند ریتم تندی داشته باشد. برنامه سحرنشینی سه بخش اصلی دارد. بخش اول، قرآن است. طبق محتوای مدنظر که خانواده بود، به این نتیجه رسیدیم که بخش قرآن هم در برنامه، باید ویژه باشد. یعنی اگر از حضور یک قاری بزرگ‌سال و معروف بهره‌مند می‌شدیم از آنچه مورد نظرمان بود، فاصله می‌گرفتیم. تصمیم گرفتیم در بخش قرآن برنامه هم از یک خانواده قرآنی دعوت کنیم. آقای سعید خیری همراه گروه و دو فرزندش برای اجرای بخش قرآن، در برنامه حضور دارند که بسیار با استعدادند. این بچه‌ها قبل از برنامه، مدت زیادی را تمرین می‌کنند تا خروجی مناسبی را روی آنتن به مخاطب ارایه کنند.

بخش بعدی، پادکست است که توسط «یاسین حجازی» نویسنده ادبیات کلاسیک، اجرا می‌شود. در 30شب، با روایت‌های مختلف، 30عکس را در ذهن مخاطب تصویر می‌کند. محوریت این عکس‌ها، یک شخصیت است که در همه عکس‌ها ثابت است و مدام تکرار می‌شود و آن شخصیت، حضرت زهرا علیها سلام است.

در این بخش، روایت‌ها از صدر اسلام و قبل از آن است که شروع آن با حضرت موسی علیه‌السلام بود و به همین ترتیب تا جنگ بدر و خطبه فدکیه و... را روایت می‌کند. حضرت زهرا علیها سلام تصویری است که در تمام این روایات، ثابت است و تاکنون پادکست با این فرم کمتر دیدیم. البته تجربه‌های موفقی بوده که در گذشته انجام شده و مخاطب هم داشته است. ما هم امسال، پادکست را به این شیوه در برنامه تهیه کردیم که مخاطب ویژه خود را داشته است. دوست داشتیم بخش پادکست با بقیه بخش‌های برنامه تفاوت داشته باشد و با زوایه نگاه جدیدی این کار انجام شود که در بخش پادکست این اتفاق را با ادبیات کلاسیک رقم زدیم.

بخش سوم برنامه، گفت‌وگومحور است که این گفت‌وگو دو جنبه دارد. یکی حضور خانم امینیان در برنامه است که مباحثی را با مهمانان برنامه پیش می‌برند. بخش بعدی هم مطالبی است که حجت الاسلام هدایت، کارشناس مذهبی برنامه مطرح می‌کند. خانم امینیان به‌عنوان اولین مجری زن سحرگاهی تلویزیون، با سابقه طولانی در زمینه اجرا در صداوسیما و اجراهای زنده به‌خصوص در برنامه «به خانه برمی‌گردیم» که یک برنامه زنده و خانواده‌محور است باعث شد که از حضورش بهره‌مند شویم. 

در بخش کارشناس هم از حضور حجت‌الاسلام هدایت بهره گرفتیم و قرار شد با توجه به محوریت برنامه که حضرت زهرا علیها سلام است، سراغ اسامی و صفات این بانوی گران‌قدر اسلام برویم. به این ترتیب که اسامی و صفات را پیدا کنیم و روی معنی آن کلمه تأمل کنیم. مثلا وقتی می‌گوییم «زکیه»، «منصوره»، «زهرا» یا «فاطمه»، ممکن است در ذهن مخاطب، فقط آشنایی کلی از این کلمات و صفات باشد، یا آشنایی مخاطب با این صفات، ناقص باشد، یا درک درستی از معنی این صفات و اسامی نداشته باشد. در این شب‌ها، کارشناس مذهبی، این اسامی و صفات را بررسی می‌کند و درباره آن‌ها از بابت سیره حضرت زهرا علیها سلام ائمه معصومین علیهم‌السلام آیات و روایات و شأن اسامی صحبت می‌کند. سپس آن را در سیره حضرت زهرا علیها سلام بررسی می‌کند که این اسم در سیره آن حضرت چگونه بوده و در بخش انتهایی به‌صورت کاربردی و کارکرد امروزی، آن را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.

در بیشتر برنامه‌ها، به سبک زندگی حضرت فاطمه علیها سلام پرداخته می‌شود. در «سحرنشینی» سعی کردیم با رویکرد متفاوتی به حضرت زهرا علیها سلام نگاه کنیم. فقط به جنبه‌های زنانه و مادرانه نگاه نکردیم، بلکه هم دختر و پسر جوان مخاطب این برنامه، هم مادر و پدر خانواده بتوانند از بحث‌های کارشناسی برنامه استفاده کند. محتوایی برای همه اعضای خانواده مدنظرمان است که سعی کردیم از آن تخطی نکنیم. نمی‌خواستیم این برنامه مخصوص قشر خاصی از مردم باشد. سعی کردیم به خانواده‌محور بودن برنامه، پایبند باشیم و مباحث برنامه، مورد استفاده همه اعضای خانواده باشد. ضمن این‌که همه افراد با این برنامه احساس مشترک داشته باشند و از آن الگو بگیرند. این جمله امام ‌زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف که می‌فرمایند: «حضرت‌ زهرا علیها سلام الگوی زندگی من است.» جمله کاربردی برنامه است. وقتی امام زمان، حضرت فاطمه علیها سلام را الگوی خود قرار می‌دهند، قطعا تمام اقشار جامعه هم باید این بانوی بزرگوار را الگوی خود بدانند. بخش سوم برنامه، ناظر به این امر بود.

• بازخوردهای مخاطبان چگونه بود؟

یکی از بازخوردهای جالب از سوی مخاطب، حضور مجری خانم در «سحرنشینی» بود که با خوشحالی مخاطبان همراه و استقبال شد و مخاطبان این حضور متفاوت خانم امینیان را دیده بودند. دومین بخش هم سوال‌هایی بود که مخاطبان ارسال می‌کردند تا مجری از کارشناس مذهبی برنامه بپرسد که این اتفاق ویژه‌ای بود. سعی کردیم سوالی از سوی مخاطبان بی‌پاسخ نماند.

در زمینه ارتباط با مخاطبین لازم است این نکته را بگویم که در برنامه «سحرنشینی» سازمان بهزیستی واقعا پای کار بود. ما هم سعی کردیم در برنامه‌مان که با محوریت خانواده است، روی موضوع ایتام بایستیم. با معرفی درگاه‌های این سازمان، برای کمک به ایتام تلاش کردیم کاری برای حل مشکل مردم انجام دهیم. مخاطبان هم در این زمینه پشتیبانی کردند و کمک‌های لازم را انجام دادند.

• به عنوان کارگردان برنامه، آیا دغدغه ذهنی‌تان و آنچه مدنظرتان بود، محقق شد؟

باتوجه به بازخورد مخاطبان و کارشناسانی که درباره این برنامه نظرشان را اعلام کرده‌اند تاکنون کار موفقی شناخته شده است. امیدوارم اتفاق‌های ویژه‌ای رقم بخورد. البته یک بخش دیگری هم باتوجه به روز قدس داشتیم که مورد توجه قرار گرفت. از چند روز مانده به روز قدس، بعد از اذان صبح، کارشناسان و تحلیلگران حوزه مقاومت را دعوت کردیم که درباره مسایل مربوط به حوزه مقاومت، غزه و فلسطین صحبت کنند که تاکنون بازخوردهای خوبی از طرف مردم داشته است. این هم بخش جدیدی بود که به برنامه اضافه شد.

• برای اینکه این نوع برنامه‌ها مخاطب‌پسند باشند، چه باید کرد؟

در برنامه‌های این‌چنینی بروز خلاقیت همراه با ظرافت بسیار موثر است. باید تا جایی کار جدید و نو انجام دهیم که برنامه از اهداف اولیه‌اش دور نشود. چون ویژه‌برنامه سحر، به گونه‌ای است که خیلی کار خارج از برنامه نمی‌توان انجام داد.